S5 0014+81
| S5 0014+81 | |
|---|---|
 İki güçlü jeti olan kalın bir yığılma diski ile çevrili S5 0014+81'e benzer aşırı parlak bir kuasarın sanatsal tasviri | |
| Gözlem verisi | |
| Takımyıldız | Kral |
| Sağ açıklık (α) | 00sa 17d 08,5s[1] |
| Dik açıklık (δ) | +81° 35′ 08″[1] |
| Görünür büyüklük (V) | 16,5[1] |
| Özellikler | |
| Kırmızıya kayma (z) | 3,366[1] |
| Mesafe | 3,7 Gpc (1,2×1010 ly)[1] |
| Tür | Kuasar[1] |
| Dikkate değer özellikler | Aşırı parlak kuasar |
| Katalog belirtmeleri | |
S5 0014+81 • 6C B0014+8120 • Q0014+813[1] | |
S5 0014+81, Kral takımyıldızının yüksek deklinasyon bölgesinde, Kuzey Ekvator Kutbu yakınlarında bulunan uzak, kompakt, aşırı parlak ve geniş soğurma çizgisine sahip bir kuasar veya blazardır.
Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]
Cisim, bir blazar türü olan OVV (optik olarak şiddetli değişen) kuasar olarak sınıflandırılır. Merkezi süper kütleli kara deliğin hızla madde yığmasıyla oluşan, kütleçekim enerjisini kozmik mesafeler boyunca görülebilecek ışık enerjisine dönüştüren en enerjik aktif galaktik çekirdeklerin alt sınıfına aittir.
S5 0014+81, -31,5 mutlak bolometrik büyüklüğe eşit olan 1041 watt'ın üzerindeki[2] toplam aydınlatma gücü ile bilinen en parlak kuasarlardan biridir. Kuasar Dünya'dan 280 ışık yılı uzaklıkta olsaydı, 18 milyon kat daha uzakta olmasına rağmen, metrekare başına Güneş'in Dünya'da yaydığı kadar enerji yayardı. Kuasarın aydınlatma gücü, Güneş'in yaklaşık 3 × 1014 (300 trilyon) katı[3] veya Samanyolu'nun 100 ila 400 milyar yıldızının toplamından 25.000 kat daha fazladır,[4] bu da onu gözlemlenebilir evrendeki en enerjik nesnelerden biri yapar. Bununla birlikte, 12,1 milyar ışık yılı gibi muazzam bir uzaklıkta olması nedeniyle, sadece spektroskopi ile incelenebilmektedir. Kuasarın merkezi kara deliği, her yıl 4.000 güneş kütlesine eşdeğer son derece büyük miktarda madde yutmaktadır.
Kuasar aynı zamanda, gama ışınlarından ve X-ışınlarından radyo dalgalarına kadar uzanan çok güçlü bir radyasyon kaynağıdır. Kuasarın belirtmesi olan S5, Güçlü Radyo Kaynaklarının Beşinci Araştırması'ndan (Fifth Survey of Strong Radio Sources) alınmıştır, 0014+81 ise B1950.0 dönem koordinatlarıdır. Ayrıca, Cambridge Üniversitesi tarafından gerçekleştirilen Altıncı Cambridge Radyo Kaynakları Araştırması'na göre (Sixth Cambridge Survey of Radio Sources) 6C B0014+8120 olarak da adlandırılır.[1]
Süper kütleli kara delik[değiştir | kaynağı değiştir]
S5 0014+81'in konak gökadası, merkezinde süper kütleli kara delik barındıran bir dev eliptik gökada olan FSRQ (Düz Spektrumlu Radyo Kuasar) blazardır.
2009 yılında gökbilimcilerden oluşan bir ekip, Swift uzay aracını kullanarak S5 0014+81'in parlaklığını ölçmüş ve kara deliğinin kütlesini hesaplamıştır. Gökadamızın merkezindeki kara delikten yaklaşık 10.000 kat daha kütleli, yani 40 milyar Güneş kütlesi eşdeğerinde bir kütleye sahip olduğu bulundu.[5] Bu da onu şimdiye kadar keşfedilen en kütleli kara deliklerden biri yapar. 60 yıl boyunca bilinen en büyük kara delik olan ve "aşırı kütleli" kara delik olarak adlandırılan Messier 87'nin kara deliğinin altı katından fazladır. Bu kara deliğin Schwarzschild yarıçapı 120 milyar kilometre olup çapı, 240 milyar kilometre yani 1.600 astronomi birimi veya Plüton'un yörüngesinin yaklaşık 40 katıdır ve dört Büyük Macellan Bulutu'na denk gelen bir kütleye sahiptir. Bu kadar büyük bir kara deliğin Büyük Patlamadan sonra sadece 1,6 milyar yıl gibi erken bir dönemde var olması, süper kütleli kara deliklerin çok hızlı oluşabileceğini düşündürmektedir.
S5 0014+81'in süper kütleli kara deliğinin kütlesine dayanan gelişim modelleri, kara deliğin Hawking radyasyonu ile yok olmasından önce yaklaşık 1,3×1099 yıl (evrenin Kara Delik Döneminin sonuna yakın, şu anki yaşından 1088 kat daha fazla bir zamanda) yaşayacağını öngörmektedir.[6]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h "NED results for object S5 0014+81". NASA/IPAC EXTRAGALACTIC DATABASE. 30 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2022.
- ^ Kühr, Helmut; Liebert, James W.; Strittmatter, Peter A.; Schmidt, Gary D.; Mackay, Craig (15 Aralık 1983). "The most luminous quasar - S5 0014+81". Astrophysical Journal. 275: L33. Bibcode:1983ApJ...275L..33K. doi:10.1086/184166.
- ^ Güneş'in aydınlatma gücü 3,846 × 1026 watt'tır. "Sun Facts". nasa.gov. 14 Ocak 2015. 8 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2024.
- ^ Samanyolu'nun mutlak görsel büyüklüğü -20,6'dır. Huchra, John P. (2009). "The Properties of Galaxies". harvard.edu. Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics. 8 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2015.
- ^ Ghisellini, Gabriele; Foschini, Luigi; Volonteri, Marta; Ghirlanda, Giancarlo; Haardt, Francesco; Burlon, Davide; Tavecchio, Fabrizio (14 Temmuz 2009). "The blazar S5 0014+813: a real or apparent monster?". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 399 (1): L24-L28. arXiv:0906.0575 $2. Bibcode:2009MNRAS.399L..24G. doi:10.1111/j.1745-3933.2009.00716.x. 17:53:24 GMT.
- ^ Page, Don N. (1976). "Particle Emission Rates from a Black Hole: Massless Particles from an Uncharged, Nonrotating Hole". Physical Review D. 13 (2): 198-206. Bibcode:1976PhRvD..13..198P. doi:10.1103/PhysRevD.13.198. Özellikle denklem (27)'ye bakınız.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- QSO S5 0014+81 Beobachtungen zu Eduard's Astropage, 29 Ekim 2009 (Almanca)