Kaşıkçı (kuş)
| Kaşıkçı | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Kaşıkçı, Threskiornithidae familyasının Platalea cinsinden 6 türü oluşturan kuşların ortak adıdır.
Kaşıkçılar, adlarını çok uzun, ucu iyice yassılaşmış yayvan gagalarından alırlar. Bu gagalarını kullanarak çamurları karıştırır, küçük balıkları, solucanları ve kabukluları avlarlar. Kaşıkçılar, akrabaları olan leylek, aynak ve balıkçıl gibi uzun boyunlu, uzun bacaklı ve genellikle beyaz renklidirler. Yavaş uçarlar, uçarken de ayaklarını geriye, boyunlarını ileriye doğru uzatırlar. Sığ sularda, sazlı bataklıklarda yavaş yavaş, gagalarının ucu çamura batık şekilde dolaşır, başlarını sağa sola sallayarak avlanırlar.
Koloniler halinde yaşayıp üreyen bu kuşlar, kışı sıcak ülkelerde geçirir. Yuvaları çoğunlukla sık sazlıklarda, bazen ağaçların üzerindedir. Dişi, saz sapları, dal parçaları ve otlardan yapılmış geniş yuvaya kahverengi benekli dört beyaz yumurta bırakır. Yumurtadan çıkan yavrular bir süre sonra gagalarını anne ve babalarının ağızlarının içine sokup kursaklarındaki yiyeceklerle beslenirler.
Bayağı kaşıkçı (Platalea leucorodia) Afrika'nın güneyinde, Avrupa'da, Asya'nın orta ve güney kesimlerinde yaşar. Yazın başının gerisinde uzun, ucu sarıya çalan, beyaz tüylerden bir sorguç belirir.
Öbür kaşıkçı türlerinden Platalea alba Afrika'da, Platalea regia Avustralya'da ve Yeni Zelanda'da, Pembe kaşıkçı (Ajaia ajaia) Yenidünya'da yaşar.
Tanım[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaşıkçılar, uzun, düz ve daha geniş olan gagalarının şekliyle aynaklardan en kolay şekilde ayırt edilirler. Burun delikleri gagalarının tabanına yakın bir yerde bulunur, böylece gagalarını suya batırırken nefes alabilirler. Gözleri, kaşıkçılara binoküler görüş sağlayacak şekilde konumlandırılmıştır, ancak yiyecek ararken dokunsal duyular da önemlidir. Aynaklar gibi, kaşıkçıların gagalarının ve gözlerinin etrafında deri lekeleri vardır.[1]
Taksonomi[değiştir | kaynağı değiştir]
Platalea cinsi, 1758'de İsveçli doğa bilimci Carl Linnaeus tarafından 1758'de Systema Naturae'nin onuncu baskısında tanıtıldı.[2] Cinsin adı "kaşıkçı" Latincedir ve gaganın ayırt edici şekline atıfta bulunarak "geniş" anlamına gelen Antik Yunan platea'dan türetilmiştir.[3] Türün tipi, 1840 yılında George Robert Gray tarafından Avrasya kaşıkçı (Platalea leucorodia) olarak belirlendi.[4][5]
Geleneksel olarak, aynakları (Threskiornithinae) da içeren Threskiornithidae familyasındaki Plataleinae adlı iki alt aileden birini oluşturdukları düşünülmüştür. 2013'te yapılan bir çalışma da dahil olmak üzere moleküler araştırmalar, bunun yerine, aile içinde, Yeni Dünya aynaklarının başka bir soyundan ayrı, birkaç kozmopolit aynak cinsiyle bir soy oluşturduklarını öne sürdü.[6]
Robert Terry Chesser ve meslektaşları tarafından kaşıkçıların mitokondriyal DNA'sı üzerine 2010 yılında yapılan bir araştırma, pembe ve sarı gagalı kaşıkçıların birbirlerinin en yakın akrabası olduğunu ve ikisinin diğer dört kaşıkçı türünün atalarının ilk soylarından geldiğini buldu. Genetik kanıtların, altı türün de Platalea cinsi içinde sınıflandırılmasının veya alternatif olarak türlerden ikisinin Platibis ve Ajaja olarak adlandırılan monotipik cinslere yerleştirilmesinin eşit derecede geçerli olduğu anlamına geldiğini hissettiler. Bununla birlikte, altı tür morfolojik olarak çok benzer olduğundan, onları bir cins içinde tutmak daha mantıklıydı.[7]
Türler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Bayağı kaşıkçı (Platalea leucorodia)
- Platalea minor
- Platalea alba
- Platalea regia
- Platalea flavipes
- Pembe kaşıkçı (Platalea ajaja)
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Winkler, David W.; Billerman, Shawn M.; Lovette, Irby J. (2020). "Ibises and Spoonbills (Threskiornithidae), version 1.0". Birds of the World (İngilizce). doi:10.2173/bow.thresk1.01. 27 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023.
- ^ Linné, Carl von (1758). Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis / (Latince). Vindobonae: Typis Ioannis Thomae von Trattner. s. 139. 30 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023.
- ^ Jobling, James A. (2010). The Helm Dictionary of Scientific Bird Names: From Aalge to Zusii. 1. Aufl. Londra: Christopher Helm. s. 309. ISBN 978-1-4081-2501-4.
- ^ Gray, George Robert (1840). A list of the genera of birds : with their synonyma an indication of the typical species of each genus. [London]: R. and J.E. Taylor. s. 67.
- ^ Cottrell, G. William; Greenway, James C.; Mayr, Ernst; Paynter, Raymond A.; Peters, James Lee; Traylor, Melvin A. (1979). Check-list of birds of the world. Cambridge: Harvard University Press. s. 266.
- ^ Ramirez, J. L.; Miyaki, C. Y.; Del Lama, S. N. (2013). "Molecular phylogeny of Threskiornithidae (Aves: Pelecaniformes) based on nuclear and mitochondrial DNA". Genetics and molecular research: GMR. 12 (3): 2740-2750. doi:10.4238/2013.July.30.11. ISSN 1676-5680. PMID 23979898. 27 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023.
- ^ Chesser, R. Terry; Yeung, Carol K. L.; Yao, Cheng-Te; Tian, Xiu-Hua; Li, Shou-Hsıen (2010). "Molecular phylogeny of the spoonbills (Aves: Threskiornithidae) based on mitochondrial DNA". Zootaxa. 2603 (1): 53-60. doi:10.11646/zootaxa.2603.1.2. ISSN 1175-5334.
