Nüzhet Gökdoğan

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Hatice Nüzhet Gökdoğan
Doğum14 Ağustos 1910(1910-08-14)
Ölüm24 Nisan 2003 (92 yaşında)
Ölüm sebebiKalp Yetmezliği
MilliyetTürk
VatandaşlıkTürkiye Cumhuriyeti
EğitimLyon Ünivesitesi matematik lisansı, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi (doktora)
EvliliklerAli Mukbil Gökdoğan (e.1938)
Çocuk(lar)Gönül Gökdoğan (d.1941) Can Gökdoğan (d.1946)

Hatice Nüzhet Gökdoğan (14 Ağustos 1910, İstanbul - 24 Nisan 2003), Türk gökbilimci ve akademisyen.

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk bilim kadınlarındandır. "Türkiye'nin ilk kadın gökbilimcisi ve ilk kadın dekanı" olarak bilinir. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi kayıtlarındaki bir numaralı doktora tezinin sahibi ve Fakülte'deki Astronomi Kürsüsü'nde görev yapan ilk Türk doçenttir 1954-1956 ve 1978-1980 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi dekanlığı yapmıştır.

Bayındırlık Bakanlarından siyasetçi Ali Mukbil Gökdoğan'ın eşi, Cumhuriyet tarihinin ilk kadın keman profesörü Gönül Gökdoğan’ın annesidir.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

1910 yılında İstanbul’da doğdu. Babası Atatürk’ün silah arkadaşlarından tümgeneral Mehmet Zihni Toydemir, annesi Nebihe Hanım'dır[1] Yatılı olarak okuduğu Erenköy Kız Lisesi’nden 1928 yılında mezun olduktan sonra devlet bursu kazanarak matematik-fizik lisansı yapmak üzere Fransa’ya gönderildi. Lyon Kız Lisesi'nde Fransızca öğrendikten sonra Erkek Lisesi kısmına geçerek matematik ağırlıklı bir öğrenim gördü. 1932’de Lyon Üniversitesi’nde matematik lisansını tamamladı.[2] 1933 yılında Paris Üniversitesi'nde fizik öğrenimi görmeye başladı ve Paris Gözlemevi’nde staj yaptı. Yıl sonu sınavlarının ardından yurda döndü.

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi'nin Astronomi Enstitüsü'ne doçent olarak atandı. Fakültede görev yapan ilk Türk doçent oldu. Üniversite bahçesine gözlemevi kurulması çalışmalarına katıldı. 1936'da Yüksek Mühendis Mektebi'ne (İstanbul Teknik Üniversitesi) müderris muavini olarak atandı ve bu kurumun ilk kadın çalışanı oldu. 1946 yılına kadar matematik bölümünde çalışmayı sürdürdü.

1937'de İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi'nde doktora tezini tamamladı. Bu tez, fakülte kayıtlarında "bir" numaralı tez olarak kayıtlıdır.[2][3] Yüksek Mühendislik Mektebi’nde iken tanıştığı Mukbil Gökdoğan ile 1938’de evlendi. Bu evlilikten kızı Gönül (1941) ve oğlu Ömer Can (1946) dünyaya geldi.

1940 yılında doçent unvanını aldı. Aynı yıl William Marshall Smart’ın Spherical Astronomy adlı eserini Kürevî Astronomi adıyla Türkçeye çevirdi[4] 1948 yılında profesör unvanın aldı.

Türk Matematik Derneği’nin (1948), Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği’nin (1949) kurucuları arasında yer aldı. Çeşitli dönemlerde (1954-1956, 1966-1968 ve 1968-1970 tarihleri arasında) Türk Kadınlar Derneği'ne başkanlığını etti.[4] 1954 yılında birkaç astronom ile birlikte kurduğu Türk Astronomi Derneğinin başkanlığını 20 yıl boyunca sürdürdü.

1951-1952 yıllarında Amerika Birleşik Devletleri'nin  Michigan eyaletine gitti. Ann Arbos ve McMath­Hulbert gözlemevlerinde ve Wilson Dağ Gözlemevi ile Palomar Dağı Gözlemevi’nin merkezinin bulunduğu Pasedena'da çalıştı.[4]

23 Haziran 1954'te İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi dekanlığına seçildi. Türkiye’nin ilk kadın dekan olarak iki yıl bu görevi sürdürdü.

1958 yılından itibaren 22 yıl Astronomi kürsüsü başkanlığı yaptı. Başkanlığı süresince Fransa'da Meudon ve Nice, İsviçre’de Basel, İtalya’da Asiago Rasathaneleri ile ortak araştırma programları geliştirdi. Aralık 1971'de Astronomi kürsüsünde Türk ve Balkan astronomların katıldığı "Keppler Sempozyumu"nu düzenledi.[5]

1978’de ikinci kez dekan seçildi. Eylül ayında Silivri'de II. Ulusal Astronomi Kongresi'ni düzenledi. Bu kongre, 1997’de kurulan Ulusal Gözlemevi fikrinin gündeme geldiği ve tartışılmaya başlandığı çok önemli bir toplantı oldu.[4] Gökdoğan, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi'nin kurulmasında ilk adımların atılışında rol oynadı.

1980'de dekanlık ve bölüm başkanlığı görevlerini sürdürmekte iken emekli oldu. Akademik yaşamı boyunca 6 ders kitabı çevirdi; 3 ders kitabı yazdı; 13 bilimsel makalesi yayınlandı.[2]

24 Nisan 2003 tarihinde kalp yetmezliği nedeniyle hayatını kaybetti. Cenazesi, Zincirlikuyu Mezarlığı'nda defnedildi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Bilimtarihi.org sitesi, Erişim tarihi:10.02.2012" (PDF). 6 Haziran 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2012. 
  2. ^ a b c "Matematik Dünyası Dergisi, 2003-yaz sayısı" (PDF). 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2012. 
  3. ^ "İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü web sitesi Doktora tezleri sayfası, Erişim tarihi:10.02.2012". 17 Ekim 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2012. 
  4. ^ a b c d Unat, Yavuz. "Atatürk'ün Kızları'ndan  Türkiye Cumhuriyeti'nin İlk Kadın Astronomu, İlk Kadın Dekanı ve İlk Kadın Senatörü  Nüzhet Toydemir Gökdoğan" (PDF). Bilimtarihi.org sitesi. 6 Haziran 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2018. 
  5. ^ Türkiye’nin llk Kadın Dekanı Yaşamını Yitirdi, Hürriyet Gazetesi, 26.04.2003
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Nüzhet_Gökdoğan&oldid=32155431" sayfasından alınmıştır