Mustafakemalpaşa

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Mustafakemalpaşa
İlçe
Türkiye'de yeri
Türkiye'de yeri
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlBursa
Coğrafi bölgeMarmara Bölgesi
İdare
 • KaymakamAhmet Altıntaş[1]
 • Belediye başkanıMehmet Kanar (AK Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam1732 km²
Rakım40 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam100,696
 • Kır
-
 • Şehir
101.820
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu16500
İl alan kodu224
İl plaka kodu16

Mustafakemalpaşa veya eski ismiyle Kırmasti,[3] Bursa iline bağlı bir ilçedir. Uluabat Gölü güneyinde bulunan Mustafakemalpaşa; doğusunda Orhaneli, güneydoğusunda Büyükorhan, güneybatısında Balıkesir'in Kepsut ve Dursunbey, batısında Balıkesir'in Susurluk, kuzeyinde Karacabey ve Uluabat Gölü, kuzeydoğusunda merkez ilçe ile çevrilidir. Denizden yüksekliği 40 metredir. Bursa şehir merkezine uzaklığı 88 kilometredir. Balıkesir şehir merkezine 71 kilometredir. Balıkesir iline Bursa ilinden daha yakındır. Marmara iklimi ve Akdeniz iklimi özelliklerini taşır. Toplamda 100.000'den fazla kişinin yaşadığı Mustafakemalpaşa; 1 belediye 132 mahalleden oluşmaktadır. İlçenin en batısından İstanbul-İzmir Otoyolu geçer.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçe tarihi ve yerleşimi ile ilgili en net bilgiler Melde Bayırı (Üçkürnalı) olarak bilinen mevkide 1975 yılında Bursa, İzmir karayolu çalışmasında ortaya çıkmış Miletopolis Höyüğü ile başladığı sanılmaktadır. Tarihçi Strabon'a göre antik şehir Miletos kolonisi olarak göl kıyısında yerleşimin kurulduğu belirtilmektedir. Miletopolis Miletos Kolonisi olarak Kyzikoslular veya Atinalılar tarafından kurulmuştur.[4] Kaynaklarda Miletopolis'in göl (Uluabat veya Manyas Gölü) kıyısında bir yerleşim yeri olduğu belirtilmektedir. Göl sularının zaman içinde çekilerek bugünkü durumuna ulaşmasından sonra MS 301-331 yılları arasında Kirmasti yerleşiminin bulunduğu Melde Bayırı'ndan bugünkü Lalaşahin Mahallesi mevkiine taşındığı[5] ve yörede ilk yerleşimlerin Hitit Uygarlığı döneminde kurulmaya başlandığı düşünülmektedir.

Eski adı Kirmasti (Kremastre) olan ilçede[6][7][8] Hitit Uygarlığı, Bitinya Krallığı hüküm sürmüş; Miletopolis adında bir yerleşim kurulmuştur. MS 300'de piskoposluk merkezi olan kent, Romalılardan sonra sırayla Bizans, Selçuklu ve Karesioğulları yönetimine geçmiştir. Kirmasti adını Bizans döneminde kasabanın kadın yöneticisi olan Kirmastorya'dan aldığı sanılmaktadır. 1336'da Osmanlı topraklarına katılmıştır. Balkanlar'daki ve Kafkasya'daki karışıklıklardan kaçan Arnavutlar ve Çerkesler ilçe nüfusunun içinde önemli yer teşkil eder. 2 Temmuz 1920'de Yunan işgaline uğramış, 14 Eylül 1922 tarihinde işgalden kurtarılmıştır. 1909'da; 3 cami, 5 mescit, 1 medrese, 1 rüştiye, 8 ilkokul, 2 kilise, 2 hamam, 7 han, 183 dükkân, 4 tabakhane, 2 boyahane, 3 dokuma el Tezgahı, 2 buharlı; 1 atlı 6 değirmenin bulunduğu ilçe; Türk Kurtuluş Savaşı'ndan sonra kasaba meclisinin aldığı kararla Mustafa Kemal Atatürk'e atıfta bulunarak Mustafakemalpaşa adını almıştır.

Paşalar kazısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye üzerinde bulunan Hominoidea fosil yataklarından bahsedecek olursak 4 türle bu sınır çizilebilir; Alt-Orta Miyosen ile tarihlendirilen (15 milyon yıl önce/MN 4-5) Paşalar bu fosil yataklarından en eskisidir. Bulunan Hominoidea türleri 2 adettir. Bunlar; Kenyapithecus kızıli ve Griphopithecus alpani'dir. Paşalar'ın o dönemdeki paleoekolojisine baktığımızda; iklim tropikal-yarı tropikaldir, bitki örtüsünü ise genç ormanlıklar, sık yer bitki örtüsü ve açık otlaklar oluşturmaktadır.

Kültür Bakanlığı ve Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Paleoantropoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Berna Alpagut tarafından Başlatılmıştır. 1983 yılından beri sitemli olarak sürmektedir. İngiliz doğa tarih uzmanları, Finlandiya doğa tarih uzmanları, Amerika Birleşik Devletleri'nden çeşitli üniversite öğretim üyeleri ve Ankara Üniversitesi'nden çeşitli bilim adamları ortaklaşa gerçekleşen çalışmalarında öğrencileri ile birlikte, doğa tarihimizi aydınlatmaya başladılar.

Mustafakemalpaşa ilçesini içine alan ve adına “Gönen Çanağı” denilen geniş düzlüğün güney ucunda ince bir şerit gibi uzanarak 15 milyon yıldır sakladığı fosilleri bize veren yatak, Paşalar Köyü'nün 1 km. güneyine düşer. 1965 yılında orman yolu açılırken farkına varılan bu kıymetli fosil yatağı orman yolunun kenarında yer almaktadır.

Bölgedeki mermer yataklarındaki kalsiyum karbonat, fosillerin sertleşmesine önemli etken olmuş ve dayanıklılığını artırmıştır. Atlar, zürafalar, gergedanlar, filler ve daha birçok etçil ve otçul hayvanlar… Özellikle filler büyük önem taşıyor. Litaratüre Gamphotherium Paşalarensis olarak geçen fil sadece bu yörede bulunmuştur.[9]

Paşalar'ı Orta Anadolu'da MN5 sonu MN 6 başı yaşlı Çandır takip eder. Buradan çıkarılan Hominoidea türü ise Griphopithecus alpani'dir. Çandır'ın paleoekolojisi ise yağışlı ve serin bir iklimle, açık bir habitat, bozkır ve savanalıkla çevrili göl kenarı ve yağış alan ormanlıkların oluşturduğu bir bitki örtüsü ile karakterizedir.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Domates, biber, mısır, şekerpancarı, arpa, kavun, karpuz, fasulye yetiştirilir. Hayvancılık alanında merinos koyunu ve sığır yetiştiriciliği yapılır. Uluabat Gölü'nde tatlısu balıkçılığı da yapılmaktadır. Karacalar için koruma ve üretme alanı kurulmuştur. İlçede bor mineralleri, linyit yatakları, maden suyu kaynakları bulunur. Mustafakemalpaşa'da bir Organize Sanayi Bölgesi, 4 gıda sanayi kuruluşu, 7 un fabrikası, 2 yem fabrikası, 27 süt ve süt mamülleri işletmesi ile 280 Sayılı Mustafakemalpaşa Yağlı Tohumlar Tarım Satış Kooperatifi bulunmaktadır.

Tarım[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçe Bursa'nın Karacabey'den sonra en gelişmiş tarım ilçesidir. Neredeyse her türlü tarım bitkisi yetişir. Özellikle de tahıl ürünleri çok fazla yetiştirilir. Ayrıca organik tarım açısından da gayet gelişmiştir. Sanayi tipi domates üretiminde yüzbinlerce ton ile liderdir. İlçede şekerpancarı, ayçiçeği, buğday, mısır, üzüm, fasulye, zeytin, arpa, soğan yetiştirilen başlıca temel ürünlerdir.

Sanayi[değiştir | kaynağı değiştir]

Mustafakemalpaşa ilçe sınırları içinde Paşalar Köyü yakınında bir organize sanayi bölgesi vardır. Bununla birlikte ilçede TAT, SEK, Tamek, Merko, Akfa, Eker Martaş ve Juss gibi gibi Türkiye çapında ve uluslararası piyasada iş yapmakta olan firmaların konserve ve meyve suyu üretim fabrikaları da bulunmaktadır.

Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçe sınırları içesinde bulunan Tümbüldek Kaplıcaları ve kayın ormanları arasındaki Suuçtu Şelalesi, antik dönem izleriyle dolu Miletepolis kenti ve Dorak Harabeleri, Türkiye'deki sayılı yer altı mağaralarından olan Ayvaini Mağarası görülmeye değerdir. Suuçtu Şelalesi yakın çevreden turist çeken dikkat çekici turistik alanlarındandır. Ayrıca ilçe sınırları içerisinde bulunan Tümbüldek Kaplıcaları termal turizm ve eko turizmin gelişmesi açısından 15 Şubat 2016 Pazartesi, Sayı: 29625 Resmi gazete de yayınlanan ''Bursa Mustafakemalpaşa Tümbüldek Termal Turizm Merkezi'' ilanlarında sıra No.31-32, Kömürcü kadı, Şapçı, Lütfiye mahallelerine 400 yataklı termal konaklama tesisi, Sıra No.33-34-35, Sünlük mahallesine 2 ayrı 420 yataklı termal konaklama tesisi ve 18 delikli golf sahası ayrıca 400 yataklı termal konaklama tesisi ve Sıra No.36, Muradiye Sarnıç mahallesine 400 yataklı termal konaklama tesisi için artırma, eksiltme ve ihale ilanlarında görülmektedir.[10]

Madencilik[değiştir | kaynağı değiştir]

Mustafakemalpaşa ilçesinin Bükköy, Gündoğdu, Alpagut, Çamlıca köylerinde geniş linyit yatakları vardır. Ayrıca Kestelek Mahallesi'nde yüksek miktarlarda bor madeni çıkarılmaktadır. Buradan çıkarılan bor; dünya bor ekonomisinin %60'ını karşılamaktadır.

Hayvan yetiştiriciliği[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçede özellikle merinos koyunculuğu ve sığır yetiştiriciliği yapılır. Yani hem büyük baş hem de küçük baş hayvan yetiştirilir. Ayrıca ilçenin içinden geçen Kirmasti Deresi boyunca kayda değer miktarda balıkçılık da yapılmaktadır.

Yöresel yemekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kemalpaşa tatlısı

Mustafakemalpaşa ilçesinde bilinen en önemli yemek tatlılardan başlar.

Dünyaca ünlü Kemalpaşa tatlısının anavatanı olan Mustafakemalpaşa ilçesinde yapılan diğer lezzetlerden bazıları ise şöyle;

Kelle paça, tarhana, oğmaç, sütlü çorba, düğün çorbası, ana yemek kategorisinde ciğer sarma, etli erik aşı, yaprak sarması, etli kuru fasulye, papara, keşkek, mantı, hamur bamyası, erişte, tatlı kategorisinde kemalpaşa, sütlü kabak tatlısı, incir dolma tatlısı ve höşmerim gibi yöresel lezzetler ilçede bulunan restoran menüsünde yer almaktadır.

Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıl Toplam Şehir Kır
1927[11] 53.243 13.072 40.171
1935[12] 57.585 14.798 42.787
1940[13] 58.216 13.919 44.297
1945[14] 60.410 14.943 45.467
1950[15] 65.552 15.210 50.342
1955[16] 68.719 16.618 52.101
1960[17] 77.904 20.886 57.018
1965[18] 81.268 23.179 58.089
1970[19] 84.216 25.684 58.532
1975[20] 88.234 27.706 60.528
1980[21] 92.586 30.141 62.445
1985[22] 96.830 33.904 62.926
1990[23] 100.410 37.938 62.472
2000[24] 101.531 46.731 54.800
2007[25] 102.000 54.029 47.971
2008[26] 102.171 56.490 45.681
2009[27] 101.800 57.097 44.703
2010[28] 101.412 55.408 46.004
2011[29] 100.727 55.567 45.160
2012[30] 99.994 55.954 44.040
2013[31] 99.999 99.999 veri yok
2014[32] 99.651 99.651 veri yok
2015[33] 99.781 99.781 veri yok
2016[33] 99.753 99.753 veri yok
2017[33] 99.972 99.972 veri yok
2018[33] 100.696 100.696 veri yok
2019[33] 101.119 101.119 veri yok
2020[33] 101.820 101.820 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Medya[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçedeki Medya Kuruluşları[değiştir | kaynağı değiştir]

Mustafakemalpaşa, ilçesinde yayın yapan günlük gazete ve yerel radyo-tv kanalları bulunmaktadır.

Yerel TV kanalları[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Paşa TV - Smart TV

Yerel gazeteler[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Mustafakemalpaşa İlkadım Gazetesi
  • Mustafakemalpaşa Havadis Gazetesi
  • Mustafakemalpaşa Haber Gazetesi
  • Mustafakemalpaşa Mücadele Gazetesi
  • Mustafakemalpaşa Dost Medya
  • Paşada - Mustafakemalpaşa'nın Haber Sitesi

Yerel radyolar[değiştir | kaynağı değiştir]

Spor[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçede 1992 yılından beri geleneksel olarak her yıl Tatlıtop Basketbol Turnuvası adı ile basketbol maçları yapılmaktadır. Bu turnuva tek potada, (street ball) üçer kişilik takımlarla oynanır, her yaz 11-24 Haziran tarihleri arasında gerçekleştirilir. Turnuva önceleri Küçük Sanayi bölgesi civarındaki Sırma Açık Hava Tesisleri'nde yapılmakta iken 2011 yılından bu yana son zamanlarda inşa edilen Mustafakemalpaşa İlçe Binası'nın önünde bulunan meydanda yapılmaya devam etmektedir. Her yıl turnuvaya Yetenek Sizsiniz yarışmasına katılan akrobasi grubu Karizma Şov konuk olup final akşamı gösteriler düzenlemektedir. Tatlıtop Basketbol Turnuvası 2022 yılı sonrasında uluslararası takımların da katılımı ile global bir turnuva özelliği kazanmıştır.[34]

26-27 Ekim 2019 yılında ilki gerçekleştirilen Mustafakemalpaşa Belediyesi 7. Büyük Mitsubishi L200 Triton geleneksel Türkiye buluşması organizasyonuna ev sahipliği yapmakta. Doğa ve tabiatın bir arada olduğu Sünlük Mahallesi'nde yapılan büyük parkur kampı 300 offroad tutkununu ve onlarca Motokrosçuları buluşturmaktadır.[35]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Mustafakemalpaşa Marmara bölgesi iklimini taşımakta olup Mustafakemalpaşa Çayı'nın çevresinde yer alan taban arazilerden oluşmaktadır. Mustafakemalpaşa'nın kuzey ve batısı ovalık, güney ve doğusu dağlık arazidir. En yüksek noktası 1336 metrelik Çataldağ'dır. Mustafakemalpaşa Ovası topraklarının oluşumunda Uluabat Gölü ve Mustafakemalpaşa Çayı rol oynamıştır. Sulama alanında, genellikle ağır, orta hafif ve çok hafif topraklar bulunmaktadır. Mustafakemalpaşa sulama şebekesinin su kaynağı, Mustafakemalpaşa Çayı'dır. Mustafakemalpaşa çayı, Emet ve Adranos Çayları'nın Mustafakemalpaşa yerleşim merkezinin güney doğusunda birleşmesinden meydana gelmektedir.[36]

Konum[değiştir | kaynağı değiştir]

Coğrafi koordinatlar olarak; batısı 28° 10' (Adaköy), doğusu 28° 47' (Ömeraltı köyü) Doğu boylamlarındadır. Enlem olarak güneyde 39° 44' (Hacıahmet köyü) ve kuzeyde 40° 10' (Kumkadı köyü) kuzey enlemleri arasındadır. Kuzeydoğuda Nilüfer (Bursa), kuzeyde Uluabat Gölü ve Karacabey (Bursa), batıda Susurluk (Balıkesir), güneyde Kepsut (Balıkesir), güneydoğuda Dursunbey (Balıkesir), ve doğuda Orhaneli (Bursa) ilçeleri ile çevrilidir. Mustafakemalpaşa ilçesinin denizden yüksekliği (rakımı), şehir merkezinde 25 ile 40 metre arasındadır. ilçe merkezinde olan tepenin rakımı 80 metredir. İlçe merkezinden güneye ve doğuya doğru gidildikçe, köylerde yükseklik 600-700 metrelere kadar çıkar. İlçenin en yüksek noktası 1336 metre ile Çataldağ'dır. Bu dağ, Bursa ve Balıkesir illerinin de sınırlarını oluşturur.

Yüzölçümü[değiştir | kaynağı değiştir]

1731 km2 ile Bursa ilinin en büyük yüzölçümüne sahip ilçesidir.

İklimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bölgenin iklimi Akdeniz-Türkiye'de Karadeniz ikliminin geçiş özelliğini gösterir. Yazları sıcak ve kurak, kışları ise soğuk ve yağışlı geçer. Son yıllarda kış mevsiminde yaşanan yağış miktarında artış gözlenmektedir.

Sıcak ve ılıman bir iklim hakimdir; Mustafakemalpaşa Kış aylarında yaz aylarından çok daha fazla yağış düşmektedir. Köppen-Geiger iklim sınıflandırmasına göre Csa olarak adlandırılabilir. Mustafakemalpaşa ilinin yıllık ortalama sıcaklığı 14.2 °C'dir. Yıllık ortalama yağış miktarı: 688 mm

 Mustafakemalpaşa iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 9 10 13 19 23 28 29 28 26 21 16 11 19
Ortalama sıcaklık (°C) 5 6 8 13 17 21 22 22 19 15 17 7 13
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) 1 2 4 7 11 14 16 16 13 10 6 3 8
Ortalama yağış (mm) 119 76 73 56 46 29 9 22 42 67 78 123 739
Kaynak: Weatherbase[37]



Coğrafi konum[değiştir | kaynağı değiştir]

MUSTAFAKEMALPAŞA, BURSA'dan yönler
Karacabey Karacabey ve Uluabat Gölü
  		Nilüfer
Susurluk
K
B D
G
Orhaneli
Kepsut Dursunbey
  		Büyükorhan

Yerel Seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Mustafakemalpaşa Belediye Başkanları ve Partileri[38]
Yıl Belediye Başkanı Parti Oy Oranı
1977 Ziya Çolakoğlu CHP %50,17
1984 Yaşar Yenipazar ANAP %32,38
1989 Sadettin Sarcan DYP %56,49
1994 Onur Göksu DYP %35,29
1999 Hayri Öztetikler DSP %25,34
2004 Hayri Öztetikler ANAP %34,02
2009 Sadi Kurtulan AK Parti %40,89
2014 Sadi Kurtulan AK Parti %40,68
2019 Mehmet Kanar AK Parti %48,36

Genel Seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıl Parti Oy Oranı
1961 AP %64
1965 AP %66
1969 AP %55
1973 AP %47
1977 AP %55
1983 ANAP %44
1987 ANAP %36
1991 DYP %43
1995 DYP %39
1999 DSP %26
2002 AK Parti %32
2007 AK Parti %45
2011 AK Parti %48
Haziran 2015 AK Parti %41
Kasım 2015 AK Parti %51

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2020. 
  2. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 13 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012. 
  3. ^ "Nişanyan Yeradları". nisanyanmap.com (İngilizce). 31 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2021. 
  4. ^ "Miletopolis Makale". 13 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Bursa World, Mustafakemalpaşa". 15 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2013. 
  6. ^ "Kirmasti (Mustafakemalpaşa, Bursa)". 26 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2014. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2017. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 6 Nisan 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2017. 
  9. ^ "Paşalar Kazısı". Paşalar Kazısı. Mustafakemalpaşa Belediyesi-27 Temmuz 2020. 27 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ "Artırma, Eksiltme Ve İhale İlanları". Tahsis Edilecek Kamu Taşınmazları. resmigazete.gov.tr -15 Şubat 2016 Pazartesi. 1 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  12. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  13. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  14. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  15. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  16. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  17. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  18. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  29. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  30. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  31. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  32. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  33. ^ a b c d e f
  34. ^ "Mustafakemalpaşa'nın 30 Yıllık Markası TATLITOP". www.dostmedya.com. 17 Mayıs 2022. 19 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2022. 
  35. ^ "Mitsubishi L200 Triton Türkiye Birliği organizasyonu". Off-road , 4x4'lük final.Mustafakemalpaşa. İhlas Haber Ajansı,28 Ekim 2019. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  36. ^ "Bursa / Mustafakemalpaşa Coğrafya ve Koordinatlar". Bursa,Mustafakemalpaşa,Tekin Gün.Mootol.Ekim 2015. 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  37. ^ "Weather". Weatherbase. Erişim tarihi: 4 Nisan 2021. 
  38. ^ "yerelnet.org.tr, Silivri Belediyesi". 20 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2016. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mustafakemalpaşa&oldid=31825673" sayfasından alınmıştır