Mustafa Hayrullah Diker
Mustafa Hayrullah Diker (d. 1873, İstanbul – ö. 25 Ağustos 1950), Türk doktor, asker, akademisyen, siyasetçi.
Türkiye’de nörolojinin öncülerindendir. İlk Türkçe adli tıp kitabının yazarıdır. VI. ve VII. dönem TBMM’de milletvekili olarak görev yapmış bir siyasetçidir.
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
1875 yılında İstanbul'da dünyaya geldi. Babası, Şehremaneti memurlarından Mehmet Salih Efendi’dir.[1] İlköğrenimini Üsküdar Rüstem Paşa İptidai Mektebi'nde, orta öğrenimini Fatih Askeri Rüştiyesi’nde, lise öğrenimini Mülkiye İdadisi’nde tamamladıktan sonra Mektebi Tıbbiye-i Askerîye-i Şahane'de yükseköğrenim gördü. 1897’de yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu.
Tıbbiyeden mezun olduktan sonra, bir sene Manastır Askeri Hastanesi'nde görev yaptı. 1898'de İşkodra fırkasına mensup bir tabur tabipliğine, 1900'de Kastamonu vilayeti frengi mücadele tabipliğinde, 1905'te Bahriye Merkez Hastanesi’nde çalıştı.
Paris yılları[değiştir | kaynağı değiştir]
1910'da Savunma Bakanlığı’nın sağladığı burs ile akliye ve asabiye hastalıkları ihtisasını yapmak için Paris’e gitti ve üç sene kaldı. Paris’teki ilk yılında Paris Üniversitesi Tababeti Adliye ve Akliye Enstitüsü'nde akıl hastalıkları öğrenimi gördü ve adli tıp diplomasını aldı. Ardından iki sene staj yaparak sinir hastalıkları ihtisasını tamamladı.
Mesleki yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
1913’te yurda döndükten sonra, Bahriye Merkez Hastanesi mütehassıslığına atanan Mustafa Hayrullah, bu görevi sırasında 'Tababet-i adliyeyi mecani' (Akıl Hastalarında Adli Tıp) adlı ilk Türkçe adli tıp kitabını yazdı. I. Dünya Savaşı sonlarında fırkateyn tabipliğine terfi etti.
Mütareke döneminde bimarhaneye dönüşen[2] Zeynep Kamil Hastanesi’nin başhekimi olarak görev yapan Mustafa Hayrullah, arkadaşları ile 'Mecmua-i Seririyye' adlı bir tıbbi dergi çıkardı.[3]
Akademik yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
1924'te askerlikten albay rütbesi ile ayrıldı ve Darülfünun Tıp Fakültesi’nde kurulan Türkiye’nin ilk bağımsız nöroloji kiliniğinin başına geçti. 1933’teki üniversite reformu sonrasında Bakırköy’e taşınan nöroloji kliniğinde görevine devam eden Mustafa Hayrullah, 1936'da ordinaryüs profesör unvanını aldı.
Milletvekilliği[değiştir | kaynağı değiştir]
1939’da yaş haddi nedeniyle üniversiteden emekli olduktan sonra; VI. Dönem (Ara Seçim) Kastamonu, VII. Dönem İstanbul Milletvekilliği yapmıştır.[4]
25 Ağustos 1950’de hayatını yitirdi.
Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]
- Tababet-i Adliyeyi Mecani (1915)
- Freud'ın Psikolojyası Hakkında Tecrübeyi tetebbüiye (1917 tarihinde basılmış bu metnin transliterasyonu için bkz.: Taştan, Coşkun (2011) (der.) Türkiye'de Psikanaliz Hakkında En Eski Metinler, Cilt 1 (İstanbul: Bağlam Yayınları)
- Pazartesi takrirleri (1922)
- Emrazi Asabiye (I. Cilt: 1927, II. Cilt: 1929)
- Yarının Hekimlerine Tababeti Adliye ve Akliye dersleri
- Gazi İnkılabının Psikolojisi (1933)
- Sinir hastalıkları ders kitabı (Tuğsavul ile beraber)
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Türkiye Nörolojik Bilimler Vakfı web sitesi, Prof. Dr. Hayrullah Diker, Erişim tarihi:11.04.2012". 22 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2012.
- ^ S. Etker, F. Günergun, A. Köşe, Zeynep Kamil Hastanesi’nin Kuruluşu ve Vakfiyesi, İstanbul Üniversitesi Osmanlı Bilimi Araştırmaları Dergisi, Cilt :5 , Sayı :2 ,2004[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Mefkure Eraksoy, Pioneers in Neurology: Mustafa Hayrullah Diker (1875-1950), Journal of Neurology, Aralık 2003[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "TBMM Albümü". tbmm.gov.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2013.