Minsk Gettosu
Minsk Gettosu, Nazi Almanyası'nın Sovyetler Birliği'ni istilasından kısa süre sonra kuruldu. Alman işgâli altındaki Sovyet topraklarındaki en büyük gettolardan biriydi.[1] Neredeyse 100 bin Yahudi barındırdı; bunların çoğu Holokost'ta öldürüldü.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
1926 yılı Sovyet nüfus sayımı, Beyaz Rusya SSC merkezi Minsk'te 53.700 Yahudinin (yani şehir sakinlerinin neredeyse %41'i) yaşadığını gösterdi.[2]
Getto, 28 Haziran 1941 tarihinde, Nazi Almanyası'nın Sovyetler Birliği'ni istilası ve Minsk şehrinin ele geçirilmesinden kısa süre sonra kuruldu.[2] İşgâlin beşinci gününde iki bin Yahudi entelektüel Almanlar tarafından katledildi; bunun ardından Yahudilerin öldürülmesi sık rastlanan bir olay oldu.[2] Alman işgâlinin ilk aylarında çoğu Einsatzgruppen ölüm mangaları tarafından öldürülmek üzere yaklaşık 20 bin Yahudi öldürüldü.[1]
17 Temmuz 1941 tarihinde Reichskommissariat Ostland, Nazi Almanyası'nın bir yönetim birimi olarak kuruldu. 20 Temmuz'da Minsk Gettosu kuruldu.[3] Bir Yahudi konseyi (Judenrat) de kuruldu.[2] Gettonun toplam nüfusu yaklaşık 80 bin (bazı kaynaklara göre 100 binden fazla) idi; bunların yaklaşık 50 bini savaş öncesi sakinlerdi, geri kalanı (30 bin veya daha fazla) ise ya mülteciler ya da Almanlar tarafından yakın yerleşimlerden alınıp gettoya zorla yerleştirilmiş Yahudilerdi.[1][2][3]
Kasım 1941'de, Batı'dan tehcir edilmiş Yahudiler için Ghetto Hamburg olarak anılan ve ana Minsk gettosunun hemen yanında yer alan ikinci bir getto kuruldu.[2] Bu ayrı gettonun girişinin üzerinde Sonderghetto (Özel Getto) diye yazan bir işaret yer aldı. Gestapo her gece yeni varanların arasında 70 ilâ 80 kişi öldürürdü. Bu getto, sakinlerin geldikleri yerlere göre beş farklı bölüme bölündü; bu yerler Hamburg, Berlin, Renanya, Bremen ve Viyana idi.[2] Bu gettodaki Yahudilerin çoğu Almanya ve Bohemya ve Moravya Protektorası'ndan getirilmişti ve bu gettonun nüfusu zirvesindeyken yaklaşık 35 bin sakinden ibaretti.[1][2][3] İki gettonun sakinleri arasında az irtibata izin verildi.[1][2][3]
Birçok diğer gettoda olduğu gibi, burada tutulan Yahudiler de fabriklar veya Alman sahipliğindeki diğer işletmelerde zorla çalıştırıldı.[3] Getto sakinleri aşırı zayıf şartlarda ve yetersiz gıda ve tıbbî malzeme stoklarıyla yaşamak zorundaydı.[2]
2 Mart 1942 tarihinde gettodaki çocuk yuvası ile yetimhane "tasfiye edildi"; katiller çocuklara şeker attıktan sonra bu çocuklar, bir çukurun içinde giri giri gömüldü:[4]
"O anda aralarında Wilhelm Kube'nin[a] de bulunduğu birkaç SS subayı geldi; sonra, üniformasıyla kusursuz gözüken Kube, çığlık atan çocuklara birkaç avuç şeker attı. Bütün çocuklar kumun içinde yok oldu."[5]
Mart 1942'de, getto yakınlarında, günümüz "Çukur" anıtının durduğu yerde, yaklaşık 5 bin Yahudi öldürüldü. 31 Mart'ta Almanlar, Direniş liderlerini tutuklamaya geldi; bu esnada sinagog dahil gettonun çoğu yakılıp kül oldu.[4]
Resmî Alman belgelerine göre, Ağustos'ta gettoda 9 binden az Yahudi geri kalmıştı.[2] 21 Ekim 1943'te getto boşaltıldı.[2] Gettoda tutulan Yahudiler çoğunlukla ya Sobibor[3] ya da Maly Trostenets[3] imha kamplarında yok oldu. 3 Temmuz 1944'te Kızıl Ordu şehri geri alana kadar, hayatta kalabilmiş sadece az sayıda Yahudi kalmıştı.[2]
Direniş[değiştir | kaynağı değiştir]
Minsk Gettosu'nda Sovyet partizanlarıyla yakın işbirliğinde bulunan bir direniş örgütlenmesi mevcuttu. Yaklaşık 10 bin Yahudi, gettodan kaçıp oraya yakın ormanlarda saklanan partizan gruplarına katılmaya becerdi.[1][2][3] Tarihçi Barbara Epstein, bu kişilerin yaklaşık yarısının hayatta kalabildiğini tahmin etti; ayrıca toplam 30 bine kadar kişinin partizanlara katılmak maksadıyla Minsk Gettosu'ndan kaçmaya çalıştığını, lâkin bunların arasında yaklaşık 20 bin kişinin yolda öldüğünü yazdı.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Ghetto Minsk ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Dipnot[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Kube, 22 Eylül 1943 tarihinde partizanlar tarafından suikast edildi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f Donald L. Niewyk, Francis R. Nicosia, The Columbia Guide to the Holocaust, Columbia University Press, 2003, 0-231-11201-7, Google Print, p.205 17 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n Minsk Ghetto 24 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b c d e f g h MINSK 6 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at Holocaust Encyclopedia
- ^ a b Harran, Marilyn, (Ed.) (2000). "1942: The "Final Solution"". The Holocaust Chronicle (1.1url=https://archive.org/details/holocaustchronic00harr/page/306 bas.). Publications International. ss. 306, 308, 311. ISBN 978-0785329633.
- ^ Gilbert, M (1987). The Holocaust. Fontana/Collins. s. 297.
At that moment, several SS officers, among them Wilhelm Kube, arrived, whereupon Kube, immaculate in his uniform, threw handfuls of sweets to the shrieking children. All the children perished in the sand.
