Mehmed Ali Kâğıtçı
Mehmed Ali Kâğıtçı | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1899 Heybeliada, İstanbul |
| Ölüm | 1 Ekim 1982 (83 yaşında) Heybeliada, İstanbul |
| Meslek | Kimyager, Kağıt Mühendisi, Bürokrat |
Mehmed Ali Kâğıtçı (1899, Heybeliada - 1 Ekim 1982, Heybeliada), Türk kimyager ve kâğıt mühendisi.
Türkiye'de ulusal selüloz ve kâğıt sanayisinin kurulmasındaki önderlik ve öncülük rolü üstlendi ve Türk kâğıt sanayisinin kurucusu oldu. Türkiye'de kâğıt, karton, ambalaj kağıdı, gazete kağıdı ve sigara kağıdı üretecek ilk fabrikanın 1934 yılında başlayan kuruluş çalışmalarını yürüttü. Sümerbank Kâğıt ve Karton Fabrikası’nı 1941 yılına kadar yönetti.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
1899 yılında İstanbul Heybeliada'da doğdu. Babası emekli Deniz Binbaşısı Ahmet Bey, annesi Rukiye Hanım’dır. İlköğrenimini Heybeliada Mekteb-i İptidaisi’nde, orta öğrenimini İstanbul Sultanisi'nde tamamladı. 1922 yılında İstanbul Darülfünunu Fen Fakültesi'nden mezun olarak kimyager oldu. Kimyagerlik diplomasının yanı sıra "madeniyat" (mineraloji) ve "riyaziyyat-ı umumiye" (genel matematik) sertifikalarını aldı. 1922-1923 eğitim-öğretim yılında İstanbul Darülfünunu Fen Fakültesi Kimya Enstitüsü'nde sınaî ve hayatî kimya asistanlığına tayin edildi.
1925 yılı sonlarında çalıştığı kurumun izniyle kâğıtçılık öğrenimi görmek üzere Almanya'ya gitti. Almanya'da Hannoversche Papierfabriken Alfeld-Gronau Fiması'nın selüloz ve kâğıt fabrikalarında çalıştı. 1926 yılında Fransa'ya giderek Papeteries de France'in selüloz, mihaniki hamur, kâğıt ve karton fabrikalarında işçi olarak çalıştı. Lyon'da filigran tekniğini, Metz'de kâğıt hamuru çökeltme tekniklerini, kaynağından ve uygulayarak öğrendikten[1] sonra Grenoble Üniversitesi Grenoble Üniversitesi Fen Fakültesi'ne bağlı Kağıtçılık Enstitüsü'ne kaydoldu. Enstitüdeki eğitimini 1927 yılında birincilikle tamamlayan Mehmed Ali Bey, "Kağıt Mühendisi" unvanını alarak Türkiye’ye döndü.[2][3]
Türkiye'de ulusal bir kağıt sanayiinin kurulması gerektiği ve bunun başarılması için her türlü olanağın bulunduğu tezini savunmak üzere başta Vakit gazetesi olmak üzere çeşitli gazete ve dergilerde yazılar yazdı; Darülfünun ve Türk Ocağı'nda konferanslar verdi. Yazılarından bir kısmını 1928 yılında yayınladığı "Selüloz ve Kâğıt: Selüloz Sanayiinde Müstehlik Değil Müstahsil Olmalıyız'" adlı kitapçıkta topladı.[2]
1927-1934 yılları arasında Harp Akademisi Kumandanlığı Yüksek Levazım Mektebi'nde "Fabrikacılık Muallimliği”; Ticaret Lisesi’nde "Kimya Muallimliği"; İstanbul Mıntıkası Sanayi Müfettişliği; "Tahlilat-ı Ticariye Laboratuvarı Mütehassıslığı" görevlerinde bulundu. Bir yandan bu görevlerde çalışırken bir yandan da ulusal kağıt sanayiinin kurulması için çalışan Kağıtçı, bu konuda kendisinden görüş ve bilgi isteyen kişi ya da kuruluşlara her türlü yardımı sağlıyordu. Bu kapsamda 1929 yılında İktisat Vekaleti'nin isteği üzerine kağıt sanayii hakkında bir rapor hazırladı. 1932 yılında ise İş Bankası'nın kurmayı düşündüğü kağıt fabrikasının şartnamesini hazırladı.[2]
Dönemin İş Bankası Genel Müdürü Celal Bayar'la yaptığı görüşme sonunda kâğıt fabrikasının kurulmasına karar verildi. Selüloz ve kağıt sanayiinin, Birinci Sanayi Planı çerçevesinde ve Sümerbank eliyle doğrudan devletçe kurulmasına karar verildikten sonra 1 Mart 1934 tarihinde kuruluş çalışmalarını yönetmek üzere Sümerbank Umum Müdürlüğü’nde göreve başladı. Türkiye'de kâğıt, karton, ambalaj kağıdı, gazete kağıdı ve sigara kağıdı üretecek bir fabrikanın projeleri Mehmed Ali Kağıtçı'nın yönetiminde hazırlandı. İzmit Sümerbank Selüloz ve Kağıt Fabrikası'nın temeli 14 Ağustos 1934 tarihinde atıldı. Soyadı Kanunu çıktığında "Kağıtçı" soyadını alan Mehmed Ali Bey, fabrikanın tesisi için kuruluş hazırlıklarını yürüttü.[2] 1936 yılında üretime başlayan fabrikanın müdürlüğüne getirildi.[4] Kurucu müdürlüğünü yaptığı fabrikada 18 Nisan 1936 tarihinde ilk defa kâğıt üretimi yapıldı.
1938 yılı sonuna kadar Sümerbank Kâğıt ve Karton Fabrikası'nın kurucu müdürlüğünü yürüten Mehmed Ali Kağıtçı, 1938 yılı sonunda Sümerbank Selüloz Sanayii Müessesesi adını alan kuruluşun müdürlüğüne 1 Ocak 1939 tarihinde atandı. Fabrikanın kuruluşu sırasında ve işletmeye alındıktan sonra reçine kusan selülozların kullanılması ve şap yerine sülfürik asit tutkallarının yapılması gibi selüloz ve kağıt sanayii için önemli buluşlar yaptı ve bu buluşlarının "ihtira beratı"nı aldı.[2]
31 Mart 1941 tarihinde Müessese Müdürlüğü görevinden alınarak, Sümerbank İdare Meclisi'nin 27 Mart 1941 tarihinde ihdas etmiş olduğu "Fen Müşavirliği" görevine atandı. Bu yeni görevini sürdürdüğü sırada, Sümerbank Selüloz Sanayii Müessesesi Müdürlüğü’nden aldığı 20 Haziran 1941 tarihli bir yazı ile Müessese'deki görevine, Sümerbank İdare Meclisi’nin 11 Haziran 1941 tarihli kararı uyarınca son verildiği bildirildi.[2]
Bu tarihten itibaren Mehmed Ali Kâğıtçı’nın bir daha, kurmuş ve geliştirmiş olduğu Sümerbank Selüloz ve Kâğıt Sanayii Müessesesi ile (Kağıtspor Kulübü Başkanlığı'nı 1952 yılına kadar sürdürmek dışında) resmî herhangi bir ilişkisi olmadı. Bununla birlikte, selüloz ve kâğıt sanayii ile ilgisini hayatının son gününe kadar sürdürdü. Pek çok kitap ve makale yayınladı, uluslararası selüloz ve sanayii kuruluşlarında yıllarca Türkiye'yi temsil etti; bilimsel toplantılara katıldı, bildiriler sundu ve uluslararası platformlarda Türkiye selüloz ve kâğıt sanayii dendiğinde akla gelen ilk isim olma özelliğini korudu. Birçok ulusal ve uluslararası bilimsel derneğin üyeliğinde bulundu. Her fırsatta ulusal selüloz ve kâğıt sanayiimize ilişkin görüşlerini açıkladı, her düzeydeki yetkiliye görüş ve önerilerini iletti, uyarılarını yaptı. Yalnızca kâğıt sanayii ile ilgili olarak değil, çini sanayiinden beslenme sorunlarına, afyon konusundan çöp sorununa kadar çok değişik konularda ülkenin ve çevresinin sorunlarıyla ilgilendi, araştırmalar ve yayınlar yaptı.[2]
Mehmed Ali Kâğıtçı, yaptığı yayınlar ve çalışmalar nedeniyle ulusal ve uluslararası birçok ödüle layık görüldü. 3 Temmuz 1963 tarihinde, selüloz ve kâğıtçılık üzerine çalışmaları nedeniyle uluslararası bir kuruluş olan "Selüloz ve Kağıt Kimyager ve Mühendisleri Birliği"nin (Zellcheming) 2-5 Temmuz 1963 tarihlerinde Almanya Baden-Baden’de toplanan Genel Kurulu'nda, Kağıt Tarihi Araştırma Enstitüsü'nün geleneksel Altın Şeref Yüzüğü ve beratının altıncısı Mehmed Ali Kâğıtçı'ya törenle takdim edildi.[5]
Sümerbank Selüloz Sanayii Müesesesi’ndeki görevi sona erdikten sonra, 1942 yılında, İstanbul Belediyesi Kimyahanesi Müdürlüğü'ne getirildi. Bu kurumun İstanbul Hıfzıssıhha Enstitüsü’ne dönüşmesinden sonra da Müdürlüğünü yaptı.[2] 1945 yılından itibaren İstanbul Teknik Üniversitesi Makine Fakültesi'nde "Kağıtçılık" dersleri vermeye başladı. 1964 yılında yaş haddinden emekliye ayrıldı. Emekliliğinde de araştırmalarını sürdürdü ve çeşitli yayınlar hazırladı. 1 Ekim 1982'de emekliliğini geçirdiği Heybeliada' da vefat etti.[3]
Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]
- Kimya-yı Sınaî Laboratuvar Kitabı (1925)
- Fabrikacılık ve Sanayi Notları (1928)
- Selüloz ve Kâğıt: Selüloz Sanayiinde Müstehlik Değil Müstahsil Olmalıyız (1928)
- Kanda Glikoz (1930)
- PH Hamızlık ve Kalevilik Kuvveti (1931)
- Kâğıtçılık Tarihçesi (1936)
- Atom ve Dünya (1945)
- CHP İstanbul İl Kongresine Sunulan Rapor (1949)
- Besin Kılavuzu (1959)
- İktisadi Kalkınmamız ve Tabii Servet Kaynaklarımız (1952)
- Kâğıtçılığımız ve Engelleri (1964)
- Modern Kâğıt İmalinin 30. Yıldönümünde Hatırladıklarım ve Düşündüklerim (1966)
- Uluslararası Kâğıtçılık Kongresi: Bir Geziden Anılar (1968)
- Historique de l'industrie Papetiere en Turquie (1976),
- Historical Study of Paper Industry in Turkey (1976)
- Kâğıtçılığımız (1977)
- Yurdumuza Has Cevher Afyon Mahsulümüzü Kurtarma Savaşımız (1977)
- Yazma (1978)[2]
Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]
-
Ödül Töreninde Mehmed Ali KAĞITÇI'nın kullandığı yaka kartı -
SEKA Postası'nda şeref yüzüğü haberi -
Mehmed Ali KAĞITÇI Almanya'da çalıştığı yıllar
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Atatürk'ten Anılar 2 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Mehmet Ali Kağıtçı'nın konuk olduğu televizyon programı, TRT
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Mehmet Ali Kâğıtçı". İnovatif Kimya Dergisi, Sayı 1, Ağustos 2013. 29 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021.
- ^ a b c d e f g h i Uygur KOCABAŞOĞLU, Aydan BULUTGİL, Fahrettin ÇİLOĞLU, İlker Evrim BİNBAŞ, Nesim ŞEKER (Aralık 1996). SEKA Tarihi: Türk Selüloz ve Kağıt Fabrikalarının Tarihsel Gelişimi. SEKA Genel Müdürlüğü Yayınları. s. 141-143. ISBN 97595489-0-9.
- ^ a b "Kağıdın Tarihçesi, Türkiye Selüloz Kağıt ve Mamulleri İşçileri Sendikası". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2015.
- ^ "Mühendis ve Makina Cilt : 48 Sayı: 571, TMMOB Makine Mühendisleri Odası" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Şubat 2015.
- ^ SEKA Postası Gazetesi. SEKA Genel Müdürlüğü. 15 Ağustos 1963. s. 8.
