Mayın

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Çeşitli tank ve personel mayınları

Mayın, kara taşıtlarını, gemileri veya hava araçlarını tahrip ya da hasar vermek, personeli yaralamak, öldürmek veya diğer şekillerde tesirsiz kılmak için tasarlanan, normal olarak koruyucu bir kaplama malzeme içinde bulunan patlayıcı ve onu harekete geçiren düzeneğe verilen addır. Mayın üzerinden geçilmesi halinde, zaman ayarlı olarak veya uzaktan kontrol araçları ile patlatılabilir.[1]

Deniz mayını da, gemilere hasar verme ya da batırma niyeti ile veya bir giriş bölgesine gemilerin yaklaşmasını önlemek amacıyla denize dökülen bir patlayıcı aygıttır. Terim gemilerin veya liman tesislerinin altlarına, dalgıçlar tarafından iliştirilen aygıtları ve yerleştirilmesinden belirli bir süre sonra patlayacağı tahmin edilen aygıtları içermez.[2]

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkçedeki "mayın" sözcüğünün kökeni İngilizcede aynı zamanda maden ya da lağım (kalelerin altına kazılan tünel) anlamlarına da gelebilen "mine" sözcüğüdür. Bu sözcüğün İngilizcedeki kökeniyse aynı anlama gelen Latince "mina" sözcüğü olup bu sözcük de Latinceye Kelt dillerinden geçmiştir.[3]

Kara mayını[değiştir | kaynağı değiştir]

Toprağın üstüne veya biraz altına gömülen, içi infilak maddesi veya kimyasal maddelerle dolu mayınlara verilen genel addır. Kara mayını, genel olarak üzerinden geçen araçların veya insanların ağırlığı ile infilak eder.[4]

Kara mayın türleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Tanksavar mayını[değiştir | kaynağı değiştir]

Tanksavar mayını, (kısaltması "AT mayını"), bir tür kara mayını olup tank ve zırhlı savaş araçlarına hasar vermek veya imha etmek amacıyla geliştirilmiştir.

Anti personel mayınlarına nazaran tanksavar mayınları çok daha fazla patlayıcıya sahiptir.

Başlıca türleri şunlardır:

Anti personel mayını[değiştir | kaynağı değiştir]

Anti-personel mayını kara mayını sınıfı içerisinde tanksavar mayını gibi taşıtlara karşı kullanılan türün dışındaki canlı insan hedeflerine karşı geliştirilmiş bir mayın türüdür.

Başlıca türleri şunlardır:

Deniz mayını[değiştir | kaynağı değiştir]

Deniz mayını, savaş gemilerine veya denizaltılara zarar vermek veya imha etmek için suya yerleştirilen müstakil bir patlayıcı cihazdır.

Anti helikopter mayını[değiştir | kaynağı değiştir]

Nükleer kara mayını[değiştir | kaynağı değiştir]

Kara mayın Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kara, Deniz ve Hava araçlarını imha etmek veya hasara uğratmak; personeli yaralamak, öldürmek veya başka bir şekilde iş göremez hale getirmek maksadıyla hazırlanmış ve normal olarak, bir kap içine yerleştirilmiş infilak maddesi veya diğer malzeme. Mayın; cisim veya şahsın üzerinde yaptığı etkiyle, zamanla veya kontrollü vasıtalarla, kendiliğinden patlar.

Mayın döşemek[değiştir | kaynağı değiştir]

Mayın tarlaları birkaç yolla döşenebilir. Tercih edilen, ancak en yoğun emek gerektiren yol, mühendislerin mayınları gömmelerini sağlamaktır, çünkü bu, mayınları pratik olarak görünmez hale getirecek ve düşmanı bir alandan mahrum etmek için gereken mayın sayısını azaltacaktır.[5] Mayınlar, özel mayın döşeme araçlarıyla döşenebilir. Mayın saçan mermiler, onlarca kilometrelik bir mesafeden topçu ateşi ile ateşlenebilir.

Mayınlar helikopterlerden veya uçaklardan atılabilir veya misket bombalarından veya seyir füzelerinden fırlatılabilir.

Tanksavar mayın tarlaları, onları manuel olarak temizlemeyi daha fazla zaman alıcı hale getirmek için anti-personel mayınlarla dağıtılabilir. Anti-personel mayın tarlaları, zırhlı araçların hızlı bir şekilde temizlenmesini önlemek için anti-tank mayınlarıyla dağıtılıyor.[6] Bazı tanksavar mayın türleri de piyade tarafından tetiklenebilir ve asıl ve resmi amaçları tanksavar silahları olarak çalışmak olsa da onlara ikili bir amaç sağlar.

Özellikler ve işlev[değiştir | kaynağı değiştir]

Geleneksel bir kara mayını, çoğunlukla ana şarjla doldurulmuş bir kasadan oluşur. Baskı plakası gibi ateşleme mekanizmasına sahiptir. Baskı plakası gibi bir ateşleme mekanizmasına sahiptir. bu, bir patlatıcıyı veya ateşleyiciyi tetikler ve bu da bir takviye şarjını başlatır.[7] Elleçleme önleyici cihazlarda ek ateşleme mekanizmaları olabilir.

Bir kara mayını basınç, hareket, ses, manyetizma ve salınım gibi birçok şey tarafından tetiklenebilir. Anti-personel mayınlar tetikleyici olarak genellikle bir kişinin ayağının basıncını kullanır, ancak tetik telleri de sıklıkla kullanılır. Modern araç mayınlarının çoğu, lastikler veya paletler ona dokunmasa bile patlamasını sağlamak için manyetik bir tetik kullanır. Gelişmiş mayınlar, yerleşik bir imza kataloğu aracılığıyla dost ve düşman türleri arasındaki farkı (IFF) algılayabilir.[8] Bu teorik olarak dost kuvvetlerin düşman erişimini engellerken mayınlı alanı kullanmasını sağlayacaktır.

Elleçleme önleyici cihaz biri mayını kaldırmaya, kaydırmaya veya devre dışı bırakmaya çalışırsa mayını patlatır. Amaç, mayın tarlalarını temizleme girişimlerini caydırarak mayın temizlemecileri engellemektir. Bazı madenlerde isteğe bağlı fünye cepleri olduğu sürece, bir bubi tuzağının işlevi ile bir taşıma önleme cihazının işlevi arasında bir dereceye kadar örtüşme vardır. Alternatif olarak, bazı mayınlar standart bir tasarımı taklit edebilir, ancak aslında PMN mayının MC-3 ve PMN-3 varyantları gibi mayın temizleyicileri öldürmeye yöneliktir. Bu nedenle, mayınlar için standart güvenli hale getirme prosedürü, genellikle onları kaldırmaya çalışmadan yerinde imha etmektir.

Mayın temizleme[değiştir | kaynağı değiştir]

Mayın temizleme

Metal dedektörler ilk olarak Polonyalı subay Józef Kosacki tarafından icat edildikten sonra mayın temizleme için kullanıldı. Son zamanlarda mayın temizleme robotu da uygulanır.

Etkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Dünya genelinde mayınlarla kirlenmiş milyonlarca hektar var.[9] 1999'dan 2017'ye kadar, Landmine Monitor mayınlardan, IED'lerden ve patlayıcı savaş kalıntılarından 120.000'den fazla kayıp kaydetti. En fazla can kaybı Afganistan (2.300), Suriye (1.906) ve Ukrayna (429) oldu.[10] Doğal afetler, arazi alanlarını temizleme çabaları üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir. Arazi bozulması mayınların neden olduğu "beş grupta sınıflandırılabilir: erişim reddi, biyolojik çeşitlilik kaybı, mikro-yardım kesintisi, kimyasal bileşim ve üretkenlik kaybı". Mayınlar üzünden okullar ve hastaneler gibi önemli yapıların yeniden inşası ve geliştirilmesi muhtemelen ertelenecek ve nüfus kentsel alanlara kayabilir, bu da aşırı kalabalıklaşmayı ve hastalık yayma riskini artırabilir.

Kara mayınları, patlamalar veya mayın temizleme sırasında bitki örtüsünü ve vahşi yaşamı yok ederek biyolojik çeşitliliği tehdit edebilir. Bu ekstra yük, tehdit altındaki ve nesli tükenmekte olan türleri yok olmaya itebilir.[11] Ayrıca kaçak avcılar tarafından nesli tükenmekte olan türleri hedef almak için kullanılmıştır. Yerinden edilmiş mülteciler yiyecek için hayvanları avlıyor ve barınaklar yaparak yaşam alanlarını yok ediyor. Patlamış veya çürümüş mayınların yakınında topraklar, özellikle ağır metallerle kirlenme eğilimindedir.[12]

Diğer mayın türleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Landmine". 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021. 
  2. ^ "How Landmines Work". 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021. 
  3. ^ "Nişanyan Sözlük - Türkçe Etimolojik Sözlük". Nişanyan Sözlük. 23 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2023. 
  4. ^ "Estimation of landmine characteristics in sandy desert using neural networks". 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021. 
  5. ^ "Anti-personnel Mines". 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021. 
  6. ^ "The Historic Innovation of Land Mines—And Why We've Struggled to Get Rid of Them". 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021. 
  7. ^ "Advances in Materials Science and Engineering". 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021. 
  8. ^ "Mine tailings dams: Characteristics, failure, environmental impacts, and remediation". 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021. 
  9. ^ "Environment and health: 5. Impact of war". 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021. 
  10. ^ "Landmine Monitor 2018". 6 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021. 
  11. ^ "The Effects of Landmines in Poor Countries". 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021. 
  12. ^ "ENVIRONMENTAL ASPECTS OF THE INTERNATIONAL CRISIS OF ANTIPERSONNEL LANDMINES AND THE IMPLEMENTATION OF THE 1997 MINE BAN TREATY". 14 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2021.