Mangus
Mangus - Türk ve Altay mitolojisinde canavar, hortlak, dev, ejderha gibi içeriklerin tamamını kapsar. Türk dillerinde Mangıs, Mongus, Mogus ve Moğol dillerinde Mongas, Mangas olarak yer alır.
Mangus'lar[değiştir | kaynağı değiştir]
Amırga Mongus korkunç bir devin adıdır. Andalma Moğus ise Erlik tarafından yaratılmış bir canavar olup denizden dilini çıkararak insanları yakalayıp yutar. Moğol mitolojisinde Karamangıs adlı bir ejderha bulunur. Tunguz ve Mançu dillerinde de benzer anlamlarla yer alır.[1] Buryatlarda geçen Mangaday (Mangatkaş) ise çok başlı ejderhadır. Dünyanın sonunda yaşarlar ve çok iri cüsselidirler. Çoğu zaman siyah ve sarı renktedirler. İrandaki ateşperest büyücü/rahipleri ifade eden Maguşlar (Mecusiler) ile ilgili olduğu öne sürülmektedir, fakat aradaki kavramsal bağlantı yeterli değildir. Olası bir açıklama benzer sözcükler nedeniyle anlam kayması gerçekleştiğidir.
Maguşlar ateşperest rahip sınıfıdır. Sihir yapabilme, rüyaları yorumlayabilme ve göğe bakarak öngörülerde bulunabilmeleriyle tanınmaktaydılar. Maguşların bu güçleri nedeniyle Mazdek ve Zerdüşt dini üzerinde etkili oldukları söylenir. Zerdüştlük'ün Ateşperestlik olarak algılanmasıyla birlikte Ateşgede (Ateş Tapınağı) rahipliği yapmışlardır. Azerbaycan tarihindeki Maglar ile de alakalı bir kavram olarak görünmektedir.
Mangus'un Etrüsk mitolojisindeki Mantus adlı Şeytani varlık ile de bağlantısı olma ihtimali vardır.
Amırga[değiştir | kaynağı değiştir]
Amırga veya (Amırga Mangus); Türk ve özellikle Moğol mitolojisinde canavar. Amurga (Aburga, Aburya, Avraga, Abarga, Avraya) olarak da söylenir. Vahşi, korkunç ve devasa yaratık. Korkunç bir dev olarak görülür. Ayrıca Tuvalarda güreşçilerin yükseldiği en son seviye unvanı da bu adla anılır.
Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
(Man/Ban) ve (Moğ/Boğ) kökünden türemiştir. Boğaz, boğmak fiilleriyle bağlantılı olabilir. Ayrıca Man kökü heybetlilik ve büyüklük ifade eder. Türkçede Yağan/Yağna, Moğolca Zağan, Tuvaca Çağan sözcükleri ile aynı kökten gelir ve bunların tamamı fil demektir. Mag/Bağ kökünün büyü ve şamanlık ifade eden kavramlarla (Bahşı, Bağı gibi...) yakın alakası bulunmaktadır.[2]
Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa-90, Bağ)