Mısır'da laiklik
Mısır'da lâiklik hem hem Mısır hem de Orta Doğu tarihinde önemli bir rol oynamıştır. Mısır'ın lâiklikle ilk tanışması tartışma ortamının korunduğu 1882 ve 1952 yılları arasında olmuştur. Bu dönemin ortamında; ön seküler entelektüller olan Ya'kub Sarruf, Faris Nimr, Nicola Haddad çalışmalarını yayımlatma imkânı buldular. Bu tartışma El Ezher ulemasından, dinsel yargıç, Ümmet (Umma) Partisi kurucularından ve hükûmet bakanı olan Mısırlı Şeyh Ali Abdurrazık (1888-1966) göreve geldiğinde hararetli bir meseleye dönüştü, "çağdaş İslam tarihinin kritik, entelektüel ve dinsel tartışma ortamında en önemli belgedir."[1]
Mısır'da, 1919'da, Hizb Ilmani (Lâik Parti) adı verilen ilk politik lâik yapılanma oluşturuldu ve bu parti daha sonra Vafd Partisi adını aldı. Milli bir programla lâik politikayı birleştirdi ve takip eden yıllarda hem iktidardaki Mısır monarşisine hem de ülkedeki İngiliz nüfuzuna karşı bir söylem geliştirdi.
Vafd Partisi II. Dünya Savaşı yıllarında Müttefikler'i destekledi. 1950 Mısır seçimlerinde toplam 317 sandalyenin 157'sini ve %49,5 oranında miktarını elde etti. Bu seçimden sonra başbakan kralın yönlendirdiği isyancılar tarafından düşürüldü. Bu ayaklanmanın baş göstermesi, aralarında sekülarist Vafd Partisi'nin ve İslamcı Müslüman Kardeşler'in de bulunduğu tüm partileri yasaklayan 1952 Darbesi'nin oluşumunu tetikledi. Cemal Abdünnasır'ın kurduğu hükûmet özünde sekülarist ve milliyetçi özellikler taşıyordu ve döneminde hem Mısır hem de diğer Arap ülkelerinde büyük bir destek gördü.
Nasırcılığın anahtar bileşenleri:[2]
- Sekülarist/Milliyetçi diktatörlük: Dinsel veya diğer politik hareketlerin hükûmeti etkilemesine izin verilmedi.
- Modernizasyon.
- Sanayileşme.
- İslami değerlerdense Arap değerlerine yoğunlaşılması.
Nasır'ın ölümünden sonra, Başkan Enver Sedat (1970-1981) ekonomik liberalizasyona devam etti ve İsrail'le bir barış anlaşması (Camp David) imzaladığı gibi hükûmetin sekülarist politikalarını sürdürdü. Ancak, bu ortamda oluşan muhalefete yönelik arttırılan ileri önlemlerin ardından Sedat suikaste uğradı ve yerini Hüsnü Mübarek aldı. Günümüzde, Mısır'daki lâiklik taraftarları en çok lâiklik ve ulusal birlik ile Kıpti Hristiyanlar ve Müslümanlar arasındaki bağı vurgulamaktadır.
Mısır, anayasal düzen olarak laikliğin din ve devlet ayrımına dayanan ve tüm dinlere tarafsız yaklaşmayı öğütleyen prensiplerinden oldukça uzaktır. Zira Mısır anayasası, İslam'ı bir devlet dini olarak kabul eder. Modern Mısır'ın ulusu laik pratikleri geliştirse de devlet ve toplum nezdinde oldukça önemli bir yere sahip olan İslam, devlet düzeninin dinden ayrı bir alanda gelişmesine olanak sağlamamıştır. Bu nedenle laikliğin pasif yorumunun Mısır bağlamında değerlendirilmesi mümkün hale gelmektedir.[3]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Laiklik
- Türkiye'de laiklik
- İran'da laiklik
- Mısır
- Mısır Anayasası
- Mısır'da İslam
- Mısır'da Hristiyanlık
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Fauzi Najjar, The debate on Islam and Secularism, Arab Studies Quarterly; 1996, Vol. 18 Issue 2
- ^ "Mahfouz's grave, Arab liberalism's deathbed | openDemocracy". 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2013.
- ^ Yildirim, Umut Turgut (7 Kasım 2020). "LAİKLİK VE DİN-DEVLET İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA TÜRKİYE, FRANSA VE MISIR: KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZ". Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (41): 564-579. doi:10.30794/pausbed.739423. ISSN 1308-2922.[ölü/kırık bağlantı]
