Müsâmeretü'l-Ahbâr
| Müsâmeretü'l-Ahbâr مسامرة الأخبار | |
|---|---|
 Kitabın orijinal el yazmasının ilk sayfası. | |
| Diğer ad(lar) | Tezkire-i Aksarâyî |
| Tür | Tarih |
| Tarih | 1323 |
| Menşei | Aksaray, Anadolu |
| Dil(ler) | Farsça |
| Yazar | Kerimüddin Mahmud-i Aksarayî |
| Adanan | Timurtaş |
| Konu(lar) | İlhanlılar, Anadolu Selçuklu Devleti |
Müsâmeretü'l-Ahbâr (Farsça: مسامرة الأخبار) ya da Tezkire-i Aksarâyî, İlhanlı Hanı Ebu Said Bahadır'ın tahta oturmasıyla Anadolu valisi tayin edilen Emir Çoban'ın oğlu Timurtaş adına Kerimüddin Mahmud-i Aksarayî tarafından Farsça yazılan eser.[1] 1323 yılında tamamlanan eser günümüzde İbn Bîbî'nin el-Evâmirü'l-Alâiyye fi'l-umûri'l-Alâiyye'sinin ardından Selçuklu tarihi hakkındaki en önemli kaynak olarak kabul edilmektedir.[2]
Kitap Anadolu'nun İlhanlı hakimiyeti hakkındaki tarihi hakkında bilgiler vermektedir.[3][1] Anadolu Selçuklu Devleti'nin gerileme dönemi hakkında el-Evâmirü'l-Alâiyye fi'l-umûri'l-Alâiyye'nin bittiği 1282 yılından 1323 yılına kadar en önemli kaynak konumundadır.[1]
Aksarayî eserini yazarken İbn Abdürabbih'in el-İkdü'l-Ferîd, Beydavi'nin Nizâmü't-Tevârih ve Ebû Bekir Sûlî'nin Kitâbü'l-Evrâk adlı eserleri ile bazı selçuknâmelerden faydalanmıştır.[4] Ayrıca Müneccimbaşı Ahmed Dede Câmiu'd-Düvel eserini, Kadı Ahmed Negîdî ise el-Veledü'ş-şefîk isimli eserini yazarken Anadolu Selçukluları ile ilgili konularda Müsâmeretü'l-Ahbâr'ı kaynak olarak kullanmışlardır.[4]
Eser günümüz Türkçesine ilk olarak Nuri Gençosman tarafından çevrilmiş, tam çevirisi ise Mürsel Öztürk tarafından yapılmıştır.[5]
Eserin bölümleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Dört bölüm halinde yazılan eserin ilk bölümünde rumî, arabî, yezdicird ve celalî takvimlerden bahsedilmektedir.[1] İkinci bölümde Muhammed'den başlayarak Dört Halife, Emevî halifeleri ve Abbasî halifeleri özetle anlatılmaktadır.[6] Üçüncü bölümde Büyük Selçuklu Devleti'nin kuruluşu ve yıkılışına, Anadolu Selçuklu Devleti'nin kuruluşundan II. Gıyaseddin Keyhüsrev dönemine kadar olan zamana değinilmektedir.[6] Dördüncü ve son bölümde ise Anadolu Selçuklu Devleti'nin son 75 yıllık tarihini anlatmakta olup kitabın da en hacimli kısmını oluşturmaktadır.[6]
Eserin üslubu[değiştir | kaynağı değiştir]
Kitabın ilk üç bölümünde olayları yalın bir dille ve özetleyerek aktaran Aksarayî kitabın asıl önemli kısmını oluşturulan dördüncü bölümde bu üslubunu bırakarak süslü bir dile başvurmuştur.[6] İran edebî tarihçiliğinin etkilerinin görüldüğü bu bölümde dili süslemek ve görüşlerinin haklılığını doğrulamak amacıyla sık sık ayet, hadis, ünlü sözler ve Farsça ile Arapça şiirler aktarmıştır.[6] Ancak aktarılan bu şiir ve sözler zaman zaman anlatım bütünlüğünü bozacak raddede olmuştur.[6] Eserdeki şiirlerin çoğunun şairinin ismini vermeyen Aksarayî eserinde şiirini aktardığı şairlerden yalnızca Hakanî[7][8], Mütenebbî[9], Emir Mu'izzî[10], Fidevsî-yi Tusî[11][12], Kabûs bin Vuşmgîr[13], Rıza Baba[14] ve Senai-yi Gaznevî'nin[15] ismini zikretmektedir. Ayrıca aktarılan şiirlerin bir kısmı da madde tarihlerden oluşmaktadır.[6]
Ayrıca eserde olayların arasına yerleştirilen tembihler ile okuyucuya ders vermek ve düşündürmek amaçlanmış, bu yönüyle de kitap siyasetnameye benzetilmiştir.[16]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Özel
- ^ a b c d Aksarayî 2000, s. Giriş IV.
- ^ "Müsameretü'l - Ahbar". radikal.com.tr. 13 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2014.
- ^ Taneri, Aydın. "MÜSÂMERETÜ'L-AHBÂR'IN TÜRKİYE SELÇUKLULARI DEVLET TEŞKİLATI BAKIMINDAN DEĞERİ" (PDF). ankara.edu.tr. 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2014.
- ^ a b Aka, İsmail (1989). "Kerîmüddin AKSARÂYÎ" (PDF). İslâm Ansiklopedisi. 2 (Ali Rıza Başkan Güzel Sanatlar Matbaası A.Ş. bas.). İstanbul: Türk Diyanet Vakfı. s. 293. 13 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mart 2014.
- ^ Merçil, Erdoğan (2009). "SELÇUKNÂME" (PDF). İslâm Ansiklopedisi. 36. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. s. 398. ISBN 9789753895668. 14 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ a b c d e f g Aksarayî 2000, s. Giriş V.
- ^ Aksarayî 2000, s. 23.
- ^ Aksarayî 2000, s. 125.
- ^ Aksarayî 2000, s. 4.
- ^ Aksarayî 2000, s. 91.
- ^ Aksarayî 2000, s. 191.
- ^ Aksarayî 2000, s. 277.
- ^ Aksarayî 2000, s. 159.
- ^ Aksarayî 2000, s. 249.
- ^ Aksarayî 2000, s. 289.
- ^ Aksarayî 2000, s. Giriş VI.
- Genel
- Aksarayî, Kerimüddin Mahmud-i (2000), Müsâmeretü'l-Ahbâr, çev. Mürsel Öztürk (Türk Tarih Kurumu Basımevi bas.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, ISBN 9751612217