Müdâfaa-i Milliye Cemiyeti
Müdâfaa-i Milliye Cemiyeti, Osmanlı Devleti’nde 1913-1919 arasında faaliyet göstermiş İstanbul merkezli dernektir.
Türk Kurtuluş Savaşı’nın başlamasına önayak olan millî cemiyetlerin öncüsü kabul edilir.[1]
Osmanlı Devleti’nde Trablusgarb ve Balkan Savaşları sonucu ortaya çıkan ekonomik, sosyal ve siyasal sorunlarına siyasi grup ve endişelerden uzak olarak çözüm üretmek ve savaşan orduya destek olmak için[2] devletin üst yönetimindeki kişiler tarafından kurulan cemiyet; cephedeki askerlerin ailelerine yardım etmek, savaş bölgelerinde hastaneler kurmak, gönüllü asker toplamak gibi faaliyetler göstermiştir. 1914 yılında Hilal-i Ahmer ve Donanma Cemiyeti ile birlikte "kamu yararına hizmet eden dernek ve cemiyetler" statüsüne alınan kuruluş, dönemin en ünlü cemiyetlerindendi. Faaliyetleri, Millî Mücadele'deki sivil direniş örgütlerine[3] ve Türkiye devrinde yapılan birçok faaliyete örnek olmuştur.[2]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
31 Ocak 1913’teki kuruluş toplantısının ardından 1 Şubat 1913 günü Darülfünun’nda, gazeteler yoluyla oraya davet edilmiş[3] büyük bir kalabalığın huzurunda resmen kuruldu. Kurucuları, Talat Bey, Midhad Şükrü, Hüseyin Cahit, Dr. Esat gibi İttihatçılardı.[3]
Cemiyet, kısa sürede ülkenin her yanında paramiliter bir kuruluş olarak teşkilatlandı ve halkın ordu için bağışlarını aktarabileceği önemli bir merkez oldu. Çalışmaları ile sarayın da dikkatini çekip, desteğini aldı. 1914 yılında Hilal-i Ahmer ve Donanma Cemiyeti ile birlikte kamu yararına hizmet eden dernek ve cemiyetler statüsüne kavuştu. 12 Ağustos 1914’te yeni nizamnamesini hazırlayan kuruluş, yardım toplamak için yeni yöntemler gelişti.[2] Müdâfaa-i Milliye Sineması’nda filmler göstermek, mağazalarda piyangolar düzenlemek, Müdâfaa-i Milliye rozetleri satmak bu yöntemlerden bazılarıdır. Özellikle cephelerde hastane kurulmasına ve malzeme sağlanmasında, ordunun kışlık ihtiyaçlarının temininde rol alan cemiyet, I. Dünya Savaşı’nda orduya katılmak üzere gönüllü toplanmasında da etkili oldu. Gönüllü toplamak için “ikna edici vaaz ve konferanslar” düzenleyen İrşad Heyeti’nin genel sekreterliğini şair Mehmet Akif üstlenmişti.
Cemiyet, Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından sonra padişah Vahdettin tarafından Nisan 1919’da feshedildi. Bu cemiyetin kurulması ile ortaya çıkmış olan “Müdâfaa-i Milliye” kavramı cemiyetin feshinden sonra da yaşamış; I. Dünya Savaşı’nın ardından kurulan sivil direniş örgütleri ve TBMM hükümetlerinde yer alan “Müdâfaa-i Milliye Vekaletleri” ile yaygınlaşmıştır.[3]
Kurucuları[değiştir | kaynağı değiştir]
Dernek, devletin üst yönetimi tarafından kurulmuştur. Kurucular arasında şu isimler yer alır: Sultan Mehmet Reşat (Padişah), Talat Bey (Dahiliye Nazırı), Enver Paşa (Harbiye Nazırı), Hayri Efendi (Şeyhülislam), Mehmed Said Halim Paşa (Sadrazam ve Hariciye Nazırı), Cavit Bey(Maliye Nazırı), Ahmet Cemal Paşa (Bahriye Nazırı)
Faaliyetleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Sinema alanındaki faaliyetleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Cemiyet, 1916 yılında aldığı bir kararla sinema çalışmalarına başladı. Almanya’dan getirilen aygıtlarla savaştan görüntüler içeren haber filmleri çekildi. Kurmaca film alanında “Pençe” ve “Casus” adlı iki film çekildi. Cemiyet, Mondros Mütarekesi’nden sonra bu işi Malûl Gaziler Cemiyeti’ne devretti.[4]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Hasan Babacan, Isparta Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti’nin Cephe Gerisi Faaliyetleri, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Nisan 2014[ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b c "Erdal Aydoğan, Paramiliter Bir Kuruluş Olan Müdâfaa-i Milliye Cemiyeti'nin Kuruluşu ve 1. Dünya Savaşı'nda Bazı Çalışmaları, Atatürk Dergisi, Cilt3 Sayı 3, Yıl 2003". 6 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2014.
- ^ a b c d "Millî Mücadelede Sivil Direnişin Kökleri: Müdafaa-i Millîye Cemiyeti". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Battal Odabaş, Türk Sinemasının Kuruluşunda Ordunun Rolü , İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Sayı 24, 2006 ". 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2014.