Limburg (Hollanda ili)

Limburg
Limburg
İl
	; Bayrak ; Arma
Ülke	Hollanda
İdare
• Kral vekili	Theo Bovens (CDA)
Yüzölçümü
• Toplam	2153 km²
Nüfus (2006)
• Toplam	1.131.938
• Yoğunluk	530/km²
	Resmî site; limburg.nl

Limburg ili ("Felemenkçe" ve "Limburgca": Limburg) Hollanda'nın 12 ilinden en güneydoğu ucunda bulunan ildir. Başkenti Maastricht kentidir.

Coğrafi konum[değiştir | kaynağı değiştir]

Limburg ili Hollanda'nın en güneyinde bulunan ve eski "Limburg Kontluğu" dolayısıyla ortaya çıkan bir ildir. Kuzeyinde Gelderland ili, kuzey ve kuzeydoğusunda Kuzey Brabant ili bulunur. Doğusunda Almanya'nın Kuzey Ren-Vestfalya eyaleti vardır. Güneyinde ve batısının bir kısmında Belçika'nın Felemenkçe konuşulan Flaman Bölgesi'nde Limburg ili ve Fransızca-konuşulan Valon Bölgesi'nde Liège ili bulunur.

Haritaya bakınca Limburg ilinin Hollanda ülkesinin ana toprakları dışında Almanya ve Belçika'ya sarkan bir uç bölgesi olduğu gayet açıkça görülmektedir. Fakat son yüzyılda ortaya çıkan ekonomik ve sosyal gelişmeler ve özellikle Avrupa Birliği'nin kurulması bu ilin (Belçika, Hollanda ve Lüksenburg'dan oluşan) Benelüks bölgesi ile Almanya'daki büyük şehirleşmiş Ruhr bölgesi arasında uluslararası, hatta küresel, bir köprü görevi yaptığı anlaşılmaktadır. Buna son yıllarda açık (ama pek istenmeyen) bir gösterge bu ilde ve özellikle ilin güney ucunda belgelenen (çok kere alışkanlık getiren maddeler ticareti ile bağlantılı) uluslararası suçların çok artmasıdır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Yüzyıllar boyunca Limburg ilinin stratejik konumu Avrupa'daki önemli güçler tarafından ele geçirilmek istenen bir mevkii yapmıştır. Limburg mevkiini ele geçirip idare edenler arasında Antik Romalılar, İspanyalı Habsburglar, Avusturyalı Habsburglar, Prusyalılar ve Fransızlar gelmektedir.

Elde bulunan arkeolojik delillere göre ilde yerleşen insanlar arasında Güney Limburg'da çok sayıda Neandertal adamı bulunduğu bunların kamp kalıntılarından anlaşılmaktadır. Bu yörede Cilalı Taş Devri'nde çakmak taşı çıkartmak üzere maden ocakları açılmıştır. Bu çakmak taşı ocaklarının kazılmış dehlizlerine bir örnek günümüzde turistlere açılmış olan insan yapısı mağaralar Rijckholt'da görülebilir. Antik Roma döneminde Limburg'da yaşayanlar büyük bir kısmı Romalı hayat tarzını tercih etmişlerdir ve günümüzdeki önemli Limburg şehir ve kasabalar ("Mosa Trajectum" adı ile Maastricht ve "Coriovallum" adı ile Heerlen) Romalılar ve Romalı olmayı tercih eden yerliler tarafından kurulmuştur. Antik Romalı şehri olan Maastrich'e Hristiyanlığı kabul ettiren Romalı Piskopos "Servitius" 384'te bu şehirde ölmüştür.

Batı Romalı idaresi batı Avrupada çöktükten sonra Limburg bölgesi Franklar eline geçmiştir. Büyük Frank kralı ve sonradan Batı imparatoru olarak olan tac giydirilen Şarlman'in başşehri Limburg ilinin hemen yakınında Aachen şehrinde idi. Şarlman'ın kurduğu Frank Karolenj İmparatorluğu parçalandıktan sonra aynen Hollanda'nın diğer yöreleri gibi Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'na bağlı kalmıştır.^[1]

Orta Çağ başında günümüzdeki Limburg bölgesi Brabant Düklüğü, Gelderland Düklüğü, Julich Düklüğü, Liège Prensliği ve Köln prens-başpiskosluğu arasında bölünmüştür. Liège Prensliği'ne ait bulunan bölgede (günümüzde Belçika'da olan bölgde) yüksekçe bir bataklık olan Vesdre Nehri kıyısında Limbourg adını taşıyan bir müstahkem kale kurulmuştu. Bu kale Orta Çağlarda Limbourg Düklüğü merkezi oldu ve Liège şehrinden kuzeye Meuse Nehri kıyılarına uzanmaktaydı. Fakat günümüzde Limburg, Hollanda ili arazisi bu düklüğün bir parçası değildi. Sonradan 19. yüzyılda bu düklüğün ismini verilmiştir. Eski Limbourg Düklüğü arazisi ise günümüzde Belçika'daki Limburg (il) bölgesinde olup Belçika'nın bir parçasıdır.

Bu dönemde bu bölgedeki dükler, prensler ve prens-piskoposlar hukuken Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun bir parçası olup İmparatora şahsen yeminle bağlı olmalarına rağmen çok zaman bağımsız hükümdarlar gibi bölgelerini idare etmişlerdir. Bu değişik bölgeler arasından zaman zaman çıkan silahlı çatışmalara ve hatta harplere yol açmıştır. Bu silahlı çatışmalar çok kere orta bölgede bulunan Limburg arazisi üzerine olmuştur.

Yeni Çağlarda Limburg'un büyük bir kısmı İspanya Habsburglular ve onları takiben Avusturya Habsburglar ellerine geçmiştir. Ama diğer kısımları Prusya, "Yedi Birleşik Şehir Felemenk Cumhuriyeti", Liège Prensliği'nin idaresinde bulunmakta idi.

1673'te Fransız Kralı XIV. Louis ordusunun başında Limburg'a girerek Maastricht Kalesini kuşattı. Bu kuşatma sırasında ölen bir Fransız komutanı Charles de Batz-Castelmore d'Artagnan sonradan Alexander Dumas (baba) tarafından Üç Silahşörler (1844) romanının kahramanı yapılmıştır.^[2]

1568-1648 döneminde süren Seksen Yıl Savaşı içinde Hollanda Cumhuriyeti'nin İspanyol Habsburg'lara karşı başkaldırıp bu devleti Hollanda'da atma süreci içinde Limburg çok sayıda bazıları çok şiddetli silahlı çatışmalara sahne olmuştur. 4 Nisan 1574'te "Mook Kırı Muharebesi"'nde Hollanda orduları yenilip binlerce Hollandalı paralı asker ve Holakomutan "Oranj-Nassau'lu Prens Willem"'in iki erkek kardeşi hayatlarını kaybetmişlerdir.^[3] Bu savaşta çoğunluğu Katolik mezhebine mensup olan Limburg'lular İspanyolların tarafında, çoğunluğu Kalvinist Protestan olan Hollandalılara karşı, savaşmışlardır.

Fransa'da Napolyon döneminde tüm Hollanda gibi Limburg ili de Fransız istilasına uğramış ve Fransız'ların kurduğu çeşitli devlet ve hükûmetler altında yaşamıştır. 1815'te Viyana Kongresi ile eski ve Hollanda ve Belçika'nın birleştirilmesi ile kurulan Hollanda Krallığı Limburg yörelerinin idaresini almış ve Maastricht merkezli ve adını bu şehirden alan günümüzdeki Limburg ilinden çok daha büyük arazili bir il "Maastricht ili" kurulmuştur. Fakat ilk Hollanda Krallığı kralı Hollandalı I. William Limburg isminin kaybolmasını önlemek için bu bölgenin çoğu eski Limburg Kontluğu arazisi içinde olmamakla beraber yeni Maastricht iline "Limburg ili" ismini verdirmiştir.

1830'da çoğunluğu Katolik mezhebinde olan ama Felemenkçe konuşan Flaman illeri, Fransızca-konuşan Valonya illeri ile birleşerek çoğunluğu Kalvinist mezhebinde bulunan kuzey Hollandalılara karşı isyan ettiler ve Belçika adlı yeni bir devlet kurdular. Önce Limburg ili Belçika idaresini seçmişti. Fakat "1839 Londra Antlaşması" ile büyük Limburg ili ikiye bölündü. Batı kısmı Belçika'nın bir parçası "Lüksemburg (Belçika) ili" oldu. Doğu kısmı ise Meuse Nehri üzerindeki hükümdarlık alanlarını kaybetmek istemeyen Prusyalıları tatmin etmek için "Almanya Konfederasyonu" içinde bırakıldı> Ama "Limburg Düklüğü" adı verilen bu özerk bölgenin hükümdarlığı şahsen Hollanda Kralı oldu ve bu durum 1839-1866'da döneminde devam etti.^[4]). 1867'de yapılan yeni bir "Londra Antlaşması (1867)" ile eskiden sadece şahsi hükümdar bağları ile Hollanda'ya bağlı olan "Limburg Düklüğü" tüm egemenliği ile Hollanda Krallığı'na bağlandı. Hollanda hükmü altında "Limburg Düklüğü" ismi Şubat 1907'ye kadar kullanıldı ve bu tarihten sonra "Limburg ili" ismi kullanılmaya başlandı. Bu nedenle diğer her Hollanda illerinde en üst yerel idareci "Kraliçe Komiseri" unvanı taşımakta iken Limburg ilinde "Vali" unvanı taşımaktadır.

II. Dünya Savaşı'nda Hollanda ve Limburg ili Nazi Almanya işgali altına girdi. Nazi Almanyası'nın müttefikler tarafından geri atılması süreci içinde Limburg'da birçok şehir, kasaba ve köy büyük hasar ve insan zayiatı verdi. Limburg ilinin mezarlıklarında sivil ölülerin ne kadar çok olduğu bu döneme ait büyük sayıda mezar taşlarından açıkça anlaşılmaktadır. Bu bölgede savaşlarda ölen askerler için Limburg ilinde Amerikan, İngiliz ve Alman asker ölüleri için ayrı ayrı büyük harp mezarlıkları bulunmaktadır.

Aralık 1991'de o zaman Avrupa Topluğu Maastricht'te yaptığı toplantıda çok zaman Maastricht Antlaşması olarak anılan "Avrupa Birliği Antlaşması"nı imzalayarak {bu antlaşma ile Avrupa Birliği'ni kurdular.

Şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Limburg, Hollanda ilinde başkent Maastricht ve şu büyük şehirler bulunmaktadır: Heerlen, Roermond, Sittard-Geleen, Vaals, Valkenburg aan de Geul, Venlo ve Weert.

Belediyeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Limburg, Hollanda'da 31 belediyeler bulunmaktadır:

Belediye	Merkez	Bölge	Nüfus	Alanı (km²)
Beek	Beek	Güney Limburg	16,710	21.00
Beekdaelen	Nuth	Güney Limburg	35,916	78.49
Beesel	Reuver	Orta Limburg	13,852	29.21
Bergen	Bergen	Kuzey Limburg	13,432	109.42
Brunssum	Brunssum	Güney Limburg	29,494	17.29
Echt-Susteren	Echt	Orta Limburg	32,333	104.60
Eijsden-Margraten	Margraten	Güney Limburg	24,839	78.46
Gennep	Gennep	Kuzey Limburg	17,104	50.40
Gulpen-Wittem	Gulpen	Güney Limburg	11,419	20.76
Heerlen	Heerlen	Güney Limburg	90,125	45.50
Horst aan de Maas	Horst	Kuzey Limburg	41,786	122.55
Kerkrade	Kerkrade	Güney Limburg	47,421	22.17
Landgraaf	Landgraaf	Güney Limburg	38,600	24.69
Leudal	Heythuysen	Orta Limburg	36,787	164.86
Maasgouw	Heel & Maasbracht	Orta Limburg	24,318	45.81
Maastricht	Maastricht	Güney Limburg	117,548	60.06
Meerssen	Meerssen	Güney Limburg	19,567	27.71
Mook en Middelaar	Mook	Kuzey Limburg	8,069	18.84
Nederweert	Nederweert	Kuzey Limburg	16,619	101.79
Peel en Maas	Panningen	Kuzey Limburg	43,020	161.3
Roerdalen	Sint Odiliënberg	Orta Limburg	21,298	88.65
Roermond	Roermond	Orta Limburg	55,176	71.19
Simpelveld	Simpelveld	Güney Limburg	10,995	16.03
Sittard-Geleen	Geleen	Güney Limburg	96,275	80.62
Stein	Stein	Güney Limburg	25,660	22.78
Vaals	Vaals	Güney Limburg	9,874	23.90
Valkenburg aan de Geul	Valkenburg	Güney Limburg	17,097	36.91
Venlo	Venlo	Kuzey Limburg	100,328	128.44
Venray	Venray	Kuzey Limburg	42,785	146.36
Voerendaal	Voerendaal	Güney Limburg	12,711	31.55
Weert	Weert	Kuzey Limburg	48,405	105.44

Dil ve lehçeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Limburg, Hollanda ilinde özel "Limburgca" (Felemenkçe:Limburgs) adı verilen bir dil de konuşulmaktadır. 1997'den itibaren Limburgca Avrupa Birliği'nin azınlık dilleri yasasına göre resmi olarak bir dil olarak kabul edilmiştir. Fakat Hollanda, Almanya ve Belçika hükûmetleri tarafından resmi bir devlet dili olarak kabul edilmemektedir. Limburgca Hollanda'nın Limburg ili yanında komşu Almanya ve Belçika'da tahminen 1.6 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır.

Ama Limburgca konuşulan bölgede hemen hemen her kasaba ve köyün kendine has Limburgca aksanı bulunmakta ve bu yerel aksan ayrımının bazen lehçe ayrımına dönüştüğü bildirilmektedir.

Resimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Limburg ili, Hollanda

Maastricht panorama
Gennep
Venlo
Weert
Geleen
Valkenburg
Heerlen
Kerkrade
Meuse Nehri uzerinde Hollanda-Belcika sinir tasi
Albert kanali ve arkada ilin en yuksek mevki St. Pietersberg tepesi

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Almanya tarihi Almanya Londra elciligi websitesi 29 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
^ Charles Samaran, (1912) D'Artagnan, capitaine des mousquetaires du roi, histoire d'un héros de roman, Paris:Calmann-Lévy
^ Geoffrey Parker (1972) The Army of Flanders and the Spanish Road, 1567-1659, Cambridge:Cambridge University Press
^ Limburg Düklüğü^{[ölü/kırık bağlantı]}

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Maastricht

Dıș bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

İlin resmi websitesi 17 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Felemenkçe)
Limburg resmi turizm enformasyon websitesi 16 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Felemenkçe), (İngilizce),(Fransızca), (Almanca)
"Limburgs Landschap" ilde doga rezervleri websitesi 15 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Limburg haritalari 11 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Almanya tarihi Almanya Londra elciligi websitesi 29 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[2] Charles Samaran, (1912) D'Artagnan, capitaine des mousquetaires du roi, histoire d'un héros de roman, Paris:Calmann-Lévy

[3] Geoffrey Parker (1972) The Army of Flanders and the Spanish Road, 1567-1659, Cambridge:Cambridge University Press

[4] Limburg Düklüğü^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1]

[2]

[3]

[4]