Geçen Yıl Marienbad'da

Geçen Yıl Marienbad'da
L'Année Dernière à Marienbad
	"Geçen Yıl Marienbad'da" (L'Année Dernière à Marienbad) filminin Almanca sinema afişi.
Yönetmen	Alain Resnais
Yapımcı	Pierre Courau; Raymond Froment
Senarist	Alain Robbe-Grillet
Oyuncular	Delphine Seyrig; Giorgio Albertazzi; Sacha Pitoëff
Müzik	Francis Seyrig
Görüntü yönetmeni	Sacha Vierny
Kurgu	Jasmine Chasney; Henri Colpi
Stüdyo	Cocinor; Cineriz
Dağıtıcı	Studio Canal; The Criterion Collection (DVD)
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Gerçeküstü, psikolojik, avangart, dram, romantik, deneysel
Renk	Siyah-beyaz
Yapım yılı	1961
Çıkış tarih(ler)i	25 Haziran 1961, Fransa; Eylül 1961, Venedik Film Festivali; Nisan 2005, İstanbul Film Festivali
Süre	94 dakika
Ülke	Fransa; İtalya ortak yapımı
Dil	Fransızca
Diğer adları	Geçen Yıl Marienbad'da (Türkiye); Last Year at Marienbad (ABD); Last Year in Marienbad (İngiltere); L'anno scorso a Marienbad (İtalya); El año pasado en Marienbad (İspanya); Letztes Jahr in Marienbad (Almanya)

Geçen Yıl Marienbad'da^[1] 1961 Fransa-İtalya ortak yapımı gerçeküstü deneysel filmdir. Özgün adı L'Année Dernière à Marienbad olan film Birleşik Krallık'ta Last Year in Marienbad, ABD'de de Last Year at Marienbad adlarıyla gösterime sunulmuştur. Film, Nisan 2005'te 24. Uluslararası İstanbul Film Festivali'nde de gösterilmiştir.^[2]

Özgün senaryosunu ve diyaloglarını Alain Robbe-Grillet'nin yazdığı bu avangart filmi Alain Resnais yönetmiş, başlıca rollerinde Delphine Seyrig, Giorgio Albertazzi ve Sacha Pitoëff oynamışlardır. Siyah beyaz Dyaliscope (CinemaScope'un Fransa'daki muadili) görüntülerini Sacha Vierny'nin çektiği filmin müzikleri Francis Seyrig'e aittir. Kadın oyuncuların kostümlerini ünlü modacı Coco Chanel tasarlamıştır. O tarihte sinemaya yeni başlamış olan Alman yönetmen Volker Schlöndorff de Alain Resnais'nin yönetmen yardımcılığını yapmıştır.^[3]^[4]

"Geçen Yıl Marienbad'da", Fransız Yeni Dalga sinema akımının önemli temsilcisi Resnais'nin ikinci uzun metrajlı filmidir ve en önemli üç filminden biridir. (Diğerleri Gece ve Sis (1955) ile Hiroşima Sevgilim (1959)'dir, her üçü de yönetmenin erken dönemine aittir.)^[5] Filmin senaristi Alain Robbe-Grillet ise 1950'li yıllarda Fransa'da ortaya çıkan Nouveau Roman (Yeni Roman) adlı edebiyat akımının başlıca temsilcilerinden biridir ve aynı zamanda da bir sinema yönetmenidir.

Bu bilmece gibi gizemli ve rüyayı andırır tuhaf filmde, otel olarak kullanılan muhteşem bir şatoda karşılaşan bir kadın ve bir erkeğin sürekli olarak daha önce nerede karşılaştıklarını sorgulamaları, geçmişlerini aramaları (belki de hiç karşılaşmamışlardır) çapraşık geri dönüşlerle anlatılır. "Geçen Yıl Marienbad'da" bir bakıma Hollywood melodramlarının sürrealist bir parodisi de sayılabilir.^[6] Filmin adında geçen Marienbad (Mariánské Lázně), Sigmund Freud (1915'te) ve Mustafa Kemal Atatürk (1918'de) gibi ünlü şahsiyetlerin de kaldığı^[7] Çekya'da tarihi bir kaplıca kentidir, ama filmde sözü edilen yerin burası olup olmadığı da pek açık değildir.

Çevrildiği yıl Venedik Film Festivali'nde Altın Aslan ödülünü alan film, 1963'te "en iyi senaryo" dalında Oscar'a, "en iyi film" dalında da BAFTA ödülüne aday gösterilmişti.^[8]

Konusu[değiştir | kaynağı değiştir]

Film Avrupa'da çok şık bir şatoda geçer. Aynı zamanda bir otel olarak da kullanıldığı anlaşılan bu şato, barok tarzdaki şatafatlı tavan süslemeleri, çok büyük salonları, sonsuz gibi gözüken koridorları, duvarlarındaki devasa aynaları ve yağlı boya tablolarıyla, bir de geometrik şekiller verilmiş çalılar ve bitkilerle süslenmiş muazzam bahçeleriyle göz kamaştırıcı, hatta neredeyse gerçeküstü bir görünümdedir. Bu mekânları dolduran şık ve zarif insanlar da en az mekânlar kadar gizemli görünürler. Bu karakterlerin bir isimleri yoktur. Film başlıca üç karakterin etrafında gelişir: Güzel ve alımlı bir kadın olan "A" (Delphine Seyrig), sinema yıldızlarını andıran "X" (Giorgio Albertazzi) ve muhtemelen A'nın kocası veya sevgilisi olan "M" (Sascha Pitoeff). Olaylar X'in ağzından anlatılır, diğerlerinin diyalogları çok azdır.

X, A'ya yaklaşarak geçen yıl Marienbad'da karşılaşmış olduklarını söyler ve birlikte yaşadıkları anları ve aralarında geçen konuşmaları ona hatırlatmaya çalışır. X'e göre, M kumar masalarında meşgulken A'nın odasında buluşmayı, sonra da birlikte uzaklara kaçmayı planlamışlar ama bu gerçekleşemeyince A'nın ricası üzerine planlarını bir yıl sonrasına ertelemişlerdir. Oysa A bunların hiçbirisini hatırlamaz, ama kendisini de tamamen X'ten uzak tutmaz. Filmin ilerleyen dakikalarında bilinen anlamda dramatik bir gelişme olmaz. Diyaloglar ve olaylar birkaç kez daha ama bu kez başka mekânlarda tekrarlanır.

Tarzı ve çekimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Filmde sözü geçen ve filmin adında da yer alan Marienbad (yeni adıyla Mariánské Lázně), Çekya'nın Karlsbad bölgesinde tarihi bir kaplıca kentidir ama filmin çekimleri burada yapılmamıştır. Alain Resnais filmin çekimlerini Almanya'da, özellikle de Bavyera'daki bazı şatolarda gerçekleştirmiş, ancak kurguda bütün bu çekimlerin tek bir mekânda yapıldığı izlenimi verilmiştir.^[9] Zaten burada Resnais'nin amaçladığı seyircinin mekân duygusunu kaybetmesidir. Ona göre olayların belirli bir coğrafi bölgede geçtiği izleniminin alınmaması gerekmektedir.

Filmin, neyin gerçek neyin kurgu olduğunu birbirinden ayırmanın imkânsız olduğu gizemli, adeta bilmece gibi bir anlatım tarzı vardır. Zaman ve mekân birliğinin olmadığı, bir anı diğerine uymayan, şimdiki zamanla geçmiş zaman arasında sürekli gidip gelen, değişken ve adeta bir rüyayı andıran hipnotik çekimler, zaman zaman adeta perdede görüntü dondurulmuş gibi birden hareketsizleşiveren gizemli karakterler, baştan beri gizemli olan ve filmin sonunda da gizemi çözülmeyen öyküsüyle "Geçen Yıl Marienbad'da" hem seyirciyi hem de eleştirmenleri şaşkına çevirmiş ve kimileri tarafından bir başyapıt olarak kabul edilirken kimilerince de kabul edilemez bulunmuştu. Hatta, Harry Medved ve Randy Lowell'ın birlikte yazdığı Tüm Zamanların En Kötü 50 Filmi adlı kitapta bu filme de yer verilmişti.^[10]

Sacha Vierny'nin çektiği siyah beyaz geniş perde Dyaliscope (CinemaScope'un Fransa'daki muadili) görüntüler, kavisli kamera kaydırma hareketleriyle birleşince, karakterlerin farklı düzlemlerde ve durumlardaki kompozisyonlarını aynı görüntüde bir araya getirmiştir.

Filmin özgün müziğini başrol oyuncusu Delphine Seyrig'in erkek kardeşi Francis Seyrig yapmıştır. Genellikle bir orgla icra edilen bu rahatsız edici gotik müzik, adeta ölülerin arkasından yazılmış ayin müziği (requiem), ilahi tarzındadır ve zaman zaman konuşma sesini bastıracak şekilde yüksek volümde duyulur.

Oyuncu kadrosu[değiştir | kaynağı değiştir]

Oyuncu	Rolü
Giorgio Albertazzi	X / Yabancı
Delphine Seyrig	A / Kadın
Sacha Pitoëff	M / Eskort / Koca
Françoise Bertin	Oteldeki bir şahıs
Luce Garcia-Ville
Héléna Kornel
Françoise Spira

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Özön, Nijat (1964). Sinema El Kitabı. Elif Yayınları. ss. sayfa 285. Türkçe isim için referans.
^ "Uluslararası İstanbul Film Festivali Arşivi". Iiksv.org. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2009. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "Volker Schlöndorff" (İngilizce). IMDb. 24 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2009.
^ "L'Année dernière à Marienbad" (Fransızca). fr.wikipedia.org. 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2009.
^ "Alain Resnais" (İngilizce). en.wikipedia.org. 12 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2009.
^ "Last Year at Marienbad" (İngilizce). allmovie.com. 27 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2009.
^ "Hotel Continental, Marienbad" (Almanca). kurreisen.de. 8 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2012.
^ "L'année dernière à Marienbad (1961)/awards" (İngilizce). IMDb. 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "L'année dernière à Marienbad (1961)/locations" (İngilizce). imdb.com. 14 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2009.
^ "L'année dernière à Marienbad (1961)/trivia" (İngilizce). imdb.com. 19 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2009.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

IMDb'de Geçen Yıl Marienbad'da
allmovie.com'da "Last Year at Marienbad"10 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Roger Ebert'in eleştirisi5 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[1] Özön, Nijat (1964). Sinema El Kitabı. Elif Yayınları. ss. sayfa 285. Türkçe isim için referans.

[2] "Uluslararası İstanbul Film Festivali Arşivi". Iiksv.org. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2009. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[3] "Volker Schlöndorff" (İngilizce). IMDb. 24 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2009.

[4] "L'Année dernière à Marienbad" (Fransızca). fr.wikipedia.org. 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2009.

[5] "Alain Resnais" (İngilizce). en.wikipedia.org. 12 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2009.

[6] "Last Year at Marienbad" (İngilizce). allmovie.com. 27 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2009.

[7] "Hotel Continental, Marienbad" (Almanca). kurreisen.de. 8 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2012.

[8] "L'année dernière à Marienbad (1961)/awards" (İngilizce). IMDb. 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[9] "L'année dernière à Marienbad (1961)/locations" (İngilizce). imdb.com. 14 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2009.

[10] "L'année dernière à Marienbad (1961)/trivia" (İngilizce). imdb.com. 19 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2009.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

g t d Altın Aslan kazanan filmler
1949–1968	Manon (1949) • Justice est faite (1950) • Raşomon (1951) • Yasak Oyunlar (1952) • Romeo ve Juliet (1954) • Ordet (1955) • Yenilmez (1957) • Muhōmatsu no isshō (1958) • General Della Rovere (1959) • Büyük Savaş (1959) • Rhin Geçişi (1960) • Geçen Yıl Marienbad'da (1961) • Aile Günlüğü (1962) • İvan'ın Çocukluğu (1962) • Kentin Üzerindeki Eller (1963) • Kızıl Çöl (1964) • Büyük Ayının Soluk Yıldızları (1965) • Cezayir Savaşı (1966) • Gündüz Güzeli (1967) • Sirkin Tepesinde Artistler: Şaşkın (1968)
1980–2000	Atlantic City (1980) • Gloria (1980) • Kurşun Yıllar (1981) • İşlerin Gidişi (1982) • Adı Carmen (1983) • Güneş Yılı (1984) • Yersiz Yurtsuz (1985) • Yeşil Işın (1986) • Hoşçakalın Çocuklar (1987) • Ermiş Ayyaş Destanı (1988) • Hüzün Kenti (1989) • Rosencrantz ve Guildenstern Öldüler (1990) • Urga (1991) • Qiu Ju’nun Öyküsü (1992) • Sosyeteden İnsan Manzaraları (1993) • Üç Renk: Mavi (1993) • Yaşasın Aşk (1994) • Yağmurdan Önce (1994) • Bisikletçi (1995) • Özgürlüğün Bedeli (1996) • Havai Fişekler (1997) • Böyle Gülüyorlardı (1998) • Bir Öğrencim İçin (1999) • Daire (2000)
2001–2019	Muson Düğünü (2001) • Günahkar Rahibeler (2002) • Dönüş (2003) • Vera Drake (2004) • Brokeback Dağı (2005) • Durgun Hayat (2006) • Dikkat, Şevhet (2007) • Şampiyon (2008) • Lübnan (2009) • Başka Bir Yerde (2010) • Faust (2011) • Pietà (2012) • Sacro GRA (2013) • İnsanları Seyreden Güvercin (2014) • Uzaktan (2015) • Giden Kadın (2016) • Suyun Sesi (2017) • Roma (2018) • Joker (2019) •
2020–2039	Nomadland (2020) • Happening (2021) • All the Beauty and the Bloodshed (2022) • Poor Things (2023)