Kişi adı
Kişi adı, bir bireyin kolaylıkla tanınması amacıyla kullanılan uygun isimlerden oluşan kişi adı olup, genellikle doğumda veya genç yaşlarda soyadı ile birlikte verilir. Verilen bu ad bir insan için nadir durumlar dışında neredeyse evrenseldir. Bu durumlara bir örnek olarak, herhangi bir yazılı kayıt bulunmadan doğal afet veya başka türlü nedenlerle tek başına büyümüş vahşi çocuklar gösterilebilir.[kaynak belirtilmeli] Çocuk Hakları Sözleşmesi'nde bir çocuğun doğumdan itibaren isim hakkına sahip olduğunu belirtilir.[1] Amazon ormanlarında yaşayan Machiguenga insanı gibi bazı dünyadan izole olmuş kabilelerde ise özel isimler bulunmayabilir.[2] [3]
Adlandırma kuralları bazı kültürlerde oldukça güçlü veya esnek olabilir. Adlandırma da kültürler arası etkileşim de önemli faktörlerden birisidir. Ancak tarihsel kayıtlardan adlandırma kurallarının zaman içerisinde değişim gösterdiği bilinmektedir.
Yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]
Doğumda verilen gerçek isimlerin ortak bileşenleri şunlardır:
- Kişi adı : Evrenseldir. Batı kültürlerinin pek çoğunda, verilen isim soyadından önce gelir, diğer kültürlerde ise ya aile isimleri soyadı olarak kullanılır veya aile adından sonra kişi adı kullanılır.
- Patronimik : Babasının soyadına dayanılarak verilen isim.
- Matronimik : Annesinin soyadına dayanılarak verilen isim.
- Soyadı : Bir ailenin tüm üyeleri tarafından kullanılan bir isim. Avrupa'da, Roma sisteminin ortadan kaybolmasından sonra, ortak aile isimlerinin bazı alanlarda kullanımı ( Fransa'da 13. yüzyılda ve Almanya'da 16. yüzyılda ) oldukça erken tarihlerde başladı, ancak Galler ve İskandinav ülkelerinde kullanımı çok daha sonrasında oldu. Bu arada Almanya'nın yanı sıra Rusya ve Ukrayna gibi bazı Doğu Avrupa ülkelerinde soyadı olarak özel bir adlandırma kullanıldı. Soyadının zorunlu olarak kullanımı sayesinde günümüzde kullanımı büyük ölçüde değişmiş ve gelişmiştir. Fransa'da 1539 yılında tutulan vaftiz kayıtlarında ( ancak 1808 tarihine kadar, Yahudiler için soyadı kullanımı gerekmiyordu ) rahibin soyadı yazması gerekliydi. Diğer yandan, soyadı 19. veya 20. yüzyıla kadar İskandinav ülkelerinde örneğin Norveç'te (1923) zorunlu değildi ve İzlanda'da yerli halkı hâlâ soyadı kullanmaz.
- Zaman zaman birçok ailede evli olan kadınların kendi evlilik öncesi soyadları veya kişileri onurlandıran baba adları ya da bunlara alternatif isimler göbek adı olarak kullanılır. Birçok Katolik aile çocuklarının göbek adı olarak bir aziz adı seçerler ya da kendileri için seçtikleri bir aziz adını çocuğuna bırakılabilirler. Bazı kültürlerde soyadı olarak Matronimik kullanılır. Örneğin; Einar Karl Stefánsson ve Einar Guðmundur Stefánsson gibi. İzlanda'da neredeyse pek çok insanın soyadında (örnekte gösterildiği gibi) /s takısı kullanılır.
Bazı insanlar hükümetlar tarafından yapılan kovuşturma veya bazı iş ya da eylemlerinin sosyal alay olması korkusuyla gerçek adlarını gizleyip anonim olarak kalmayı seçerler. Kişilerin kimliklerini gizlemek için seçtiği bir başka yöntem takma bir ad seçmektir.
Bazen kişiler tek bir ad ile anılır ve bilinirler. Örneğin Pen ve Teller sihirbaz ikilisinin Teller olarak tanınması gibi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Çocuk Haklarına Dair Sözleşme" (PDF). cocukhaklari.gov.tr. ss. Madde 7. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2013.
- ^ Snell, Wayne W (1964). Kinship relations in Machiguenga. s. 17-25
- ^ Johnson, Allen W. Families of the forest: the Matsigenka Indians of the Peruvian Amazon. University of California Press, 2003. s. 9-10 12 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Google Books 1 Nisan 2012 tarihindeki sayfa. ISBN 978-0-520-23242-6.
