Kale Doruğu Höyüğü
| Arkeolojik Höyük | |
| Adı: | Kale Doruğu Höyüğü |
| il: | Samsun |
| İlçe: | Kavak |
| Köy: | Merkez |
| Türü: | Höyük |
| Tahribat: | Yapılaşma, yol (yoğun)[1] |
| Tescil durumu: | Tescilli[1] |
| Tescil No ve derece: | 144 / 1, 2 |
| Tescil tarihi: | 06.04.2001 |
| Araştırma yöntemi: | Kazı |
Kale Doruğu Höyüğü,[2] Samsun il merkezinin yaklaşık olarak 40 km. güneyinde, Kavak İlçesi'nin Yeni Camii Mahallesi'nde yer alan bir höyüktür. Bazı yayınlarda yerleşmeden hatalı olarak Kale Doruğu yerine Kavak olarak söz edilmektedir. Tepe, yaklaşık olarak 350 x 250 metre boyutlarında olup 25 metre yüksekliktedir. Dik yamaçlı bu tepenin üzerinde bir kale kalıntısı vardır. Kavak Ovası'na hakim durumdaki yerleşme Samsun – Havza – Amasya doğal yolu üzerinde yer alır.[3]
Kazılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Höyük ilk olarak von der Osten tarafından arkeoloji dünyasına tanıtılmıştır.[4] Kazı çalışmaları ise Dündartepe ve Tekeköy kazılarından sonra aynı ekip tarafından ve yine İsmail Kılıç Kökten, Tahsin Özgüç ve Nimet Özgüç başkanlığında 1940-41 yıllarında yapılmıştır. Bu kazıda tepe kısmı ile ana kayaya ulaşılan doğu ve kuzey yamaçlarında çalışılmıştır. Höyükte 1973 yılında Uğur Bahadır Alkım, 1997 yılında Şevket Dönmez araştırmalar yapmıştır.[3]
Tabakalanma[değiştir | kaynağı değiştir]
Kazılarda tepe kesiminde üç tabaka belirlenmiştir. En üstteki 2,70 metre kalınlıktaki dolgu Osmanlı Dönemi, Selçuklu Dönemi, Bizans Dönemi ve Roma Dönemi kalıntılarıyla temsil edilen tabakadır. Daha alttaki yaklaşık 1,25 metre kalınlıktaki dolgu ise Hitit Dönemi tabakasıdır. En alttaki, ana kayaya kadar uzanan Erken Tunç Çağı tabakasıdır.[3]
Yamaç kesiminde ise Orta Çağ, Roma Dönemi, Helenistik Dönem, Orta Tunç Çağı ve Erken Tunç Çağı (o dönemdeki adlandırmayla Bakırçağı) olmak üzere dört yapı katı belirlenmiştir.[4]
Hitit Dönemi'nden sonra yerleşmenin terk edildiği ve ancak MÖ 3. yüzyıl başlarında yeniden iskan edildiği belirtilmektedir.[5] İkiztepe, Dündartepe ve Tekkeköy gibi yerleşmelerde de görülen bu terk etmenin savaşçı ve yarı göçebe Kaşkalar'la ilişkili olabileceği belirtilmektedir.[6] Daha sonra yeniden iskan ediliş zayıf fakat kesintisiz olarak günümüze değin sürmüştür.[5]
Buluntular[değiştir | kaynağı değiştir]
Mimari olarak en önemli görülen yerleşme Erken Tunç Çağı yerleşmesidir. Bu tabakada 75 cm. kalınlığında bir taş duvar açığa çıkarılmıştır. Duvar ve duvara bitişik bir merdiven ana kaya üzerine inşa edilmiştir. Yine yamaçtaki açmada bu döneme denk gelen bir sur duvarı ortaya çıkarılmıştır.[3]
Ele geçen çanak çömlek buluntuları tümü el yapımı, siyah, kırmızı, kahverengi, dışı siyah içi kırmızı ya da tersi yüzey renkli, açkılı mallardır. Siyah yüzey renkli ve özenle açkılanmış mallar üzerinde yiv süs örnekleri bulunmaktadır. Aynı malda içi beyaz dolgu macunu ile doldurulmuş bezemeler de görülmektedir. Bir diğer bezeme kırmızı, kahverengi ve siyah kaplar üzerinde kertik ve kaba çizgi bezemelerdir. Bu kertik bezemeli kapların benzer örnekleri Dündartepe, Çorum / Alacahöyük ve Pazarlı'da ele geçmiştir. Çanak, kase, tabak, çömlek ve küp, çanak çömlek biçimleri arasında sayılmaktadır.[3]
Doğu açmasında 12, kuzey açmasında ise bir mezar ortaya çıkarılmıştır. Bunlar yerleşme içi gömü geleneğine işaret etmektedir. Tahsin Özgüç tek evreli bir yerleşme içi kent mezarlığından söz etmiştir. Erken Tunç Çağı yerleşmesinin doğu tarafındaki bu mezarlığın yaklaşık olarak 14 x 12 metrelik bir alanı kapladığı belirtilmektedir. Basit toprak mezarların tercih edildiği görülmektedir. Gömütler başları güneybatıya bakacak biçimde gömülmüşlerdir. Gömüt armağanları olarak kaplar, çömlekler ve maden eşyalar vardır. Maden buluntuları içinde bakır-tunç kamalar, ölülerin sağ kolları üzerine bırakılmıştır. Kamalar sağlamdır ama bir kama bükülüp üçe katlanarak bırakılmıştır. Bilinçli yapılan bu tahribin nedeni konusunda bir açıklama yoktur.[3]
Değerlendirme ve tarihlendirme[değiştir | kaynağı değiştir]
Karadeniz kıyılarından İç Anadolu Bölgesi'ne geçit veren doğal yollar üzerinde olmasına karşın küçük bir höyüktür. En geniş yerleşim Erken Tunç Çağı yerleşimidir. Yerleşme Erken Tunç Çağı I. ve II. evrelere yerleştirilmektedir.[3]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Yakın plan kroki ve bağlantı profilleri 16 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Fotoğraflar 16 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b "TAY – Yerleşme Ayrıntıları". 16 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2012.
- ^ "Samsun Kültür ve Turizm Müdürlüğü". 6 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2012.
- ^ a b c d e f g "TAY –- Yerleşme Dönem Ayrıntıları". 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2012.
- ^ a b "TAY - 2". 22 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2012.
- ^ a b İ. K. Kökten, Kuzey-Doğu Anadolu Prehistoryasında Bayburt Çevresinin Yeri 1 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sh.: 470
- ^ Deniz Sarı, İlk Tunç Çağı ve Orta Tunç Çağı'nda Batı Anadolu'nun Kültürel ve Siyasal Gelişimi 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sh.: 201