Kâbus (tablo)
| |
| Sanatçı | Henry Fuseli |
|---|---|
| Yıl | 1781 |
| Tür | Tuval üzerine yağlı boya |
| Boyutlar | 101,6 cm × 127 cm (400 in × 50 in) |
| Konum | Detroit Institute of Arts, Detroit |
Kâbus veya özgün İngilizce adıyla The Nightmare, İngiliz-İsviçreli sanatçı Henry Fuseli tarafından yapılmış 1781 tarihli bir yağlı boya tablodur. Fuseli'nin en tanınmış eseri olan Kâbus birçok farklı şekilde yorumlanmıştır. Tablo aynı anda hem rüya gören bir kadını hem de ilgili rüyanın içeriğini betimliyor görünümü vermektedir. Gerek tabloda yer alan atbaşı gerekse kadının üzerinde betimlenmiş incubus kâbuslara ilişkin çağdaş inanç ve folklore atıfta bulunsa da, bazı kuramcılar tarafından daha özel anlamlarla ilişkilendirildikleri de olmuştur. Çağdaş eleştirmenler tablonun aşikâr cinselliğini şaşkınlıkla karşılamış, nitekim bu özelliğiyle tablo bazı akademisyenlerce bilinçaltına dair Freudçü fikirleri sezen bir öncü olarak görülmüştür.
Eser 1782'de, Londra Kraliyet Akademisi'ndeki ilk sergisinde ünlenmiş, Fuseli'nin ilk biyograficilerinden olan John Knowles bu sergide esere olan ilgiyi "[eser] heyecanlandırdı... yaygın olmayan derecede bir ilgi [vardı]" demiştir.[1]
Thomas Burke tarafından yapılan ucuz bir baskısının nüshaları Ocak 1783'ten itibaren yaygınlaşarak elden ele dolaşmış, yayımcı John Raphael Smith'e 500 sterlin kazandırmıştır.[1] Bu baskı nüsha altında Erasmus Darwin tarafından yazılmış bir şiir, "Kâbus" (Night-Mare), içermekteydi.[2]
Eser siyasi hicivde, örneğin George Cruikshank gibi karikatüristlerce, parodilenmiştir.[3] Eserin ünü dolayısıyla Fuseli eserin en az üç farklı sürümünü üretmiştir. Eser edebî çevrelerde de büyük yankı bulmuş, birçok edebî eserde ilham kaynağı olmuş veya konu edilmiştir. Örneğin genel kanı Mary Shelley'nin Frankenstein ya da Modern Prometheus isimli gotik romanındaki belirli bir sahnenin Fuseli'nin eserinden ilham aldığı yönündedir ki romanın kahramanının deneyimleriyle, Fuseli'nin yaşamış olduğu ve bazılarına göre tablonun alt yapısını oluşturan aşk deneyiminin paralelliği de belirtilmiştir.[4] Bazı sanat tarihçilerinin eserin alt yapısını oluşturduğunu düşündükleri aşk deneyimi, Fuseli'nin, arkadaşı Johann Kaspar Lavater'in yeğeni olan Anna Landholdt'a duyduğu aşktır ki büyük ihtimalle karşılıksız olan bu aşk mutlu sona ermemiş; Fuseli'nin evlenme teklifi Landholdt'un babası tarafından uygun görülmemiş, Landholdt kısa bir süre sonra başkasıyla evlenmiştir. Fuseli'nin tablosu yüceltilmiş (süblime edilmiş) cinsel güdülerin temsilcisi olarak görülmüştür.[5]
Kaynakça ve notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Knowles, John (1831). The Life and Writings of Henry Fuseli, Vol. 1. H. Colburn and R. Bentley. ss. 64-65. Erişim tarihi: 21 Ekim 2007.
- ^ Moffitt, John F. (2002). "A Pictorial Counterpart to 'Gothick' Literature: Fuseli's The Nightmare". Mosaic. 35 (1). University of Manitoba. Özgün İngilizce formuyla şiir şöyledir:
"So on his Nightmare through the evening fog
Flits the squab Fiend o'er fen, and lake, and bog;
Seeks some love-wilder'd maid with sleep oppress'd,
Alights, and grinning sits upon her breast." - ^ Web image 8 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. of Giulio Romano's The Dream of Hecuba. Erişim tarihi: 2007-10-15.
- ^ Ward, Maryanne C. (Kış 2000). "A Painting of the Unspeakable: Henry Fuseli's 'The Nightmare' and the Creation of Mary Shelley's 'Frankenstein'". The Journal of the Midwest Modern Language Association. 33 (1). ss. 20-31. doi:10.2307/1315115.
- ^ Palumbo, Donald (1986). Eros in the Mind's Eye: Sexuality and the Fantastic in Art and Film. Greenwood Press. ss. 40-42.
