Horasan Türkçesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Horasanca sayfasından yönlendirildi)
Wikimedia Incubator
Wikimedia Incubator
Wikimedia Incubator'de Horasan Türkçesi Vikipedi deneme projesi bulunmaktadır.
Horasan Türkçesi
Xorasan Türkçesi
Ana dili olanlarİran
Konuşan sayısı886,000[1]  (2014)
Dil ailesi
Türki diller
Dil kodları
ISO 639-1yok
ISO 639-2yok
ISO 639-3kmz
Kuzey Horasan bölgesindeki Türki milletlerin dağılımı

Horasan Türkçesi (kendi dilinde: Xorasan Türkçesi, Farsça: تركي خراساني Torki Horasani), İran'ın kuzeydoğusunda ve komşu Türkmenistan'ın Amu Derya ötesine kadar yaşayan Horasan Türkleri tarafından konuşulan Oğuz öbeğine ait yazı dili olmayan[2] bir Türk dilidir. Anadili olarak konuşanların sayısı 2014 yılında 886 bin olarak tespit edilmiştir.[1]

Horasan Türkçesi, Türkmence ve Azerice arasında olup Türkmenceye daha çok yakınlık göstermektedir.[3]

Henüz bir yazı dili olmayan[2] Horasan Türkçesi; Kuzey Horasan, Razavi Horasan ve Güney Horasan olarak üçe bölünmüş olan eski Horasan bölgesinde konuşulmaktadır.

Horasan Türkçesi Batı Türk yazı dillerinin ortak özelliklerini, aynı zamanda ana Oğuz dili (asli uzun ünlülerin korunması, /b/ sesinin korunması gibi) şekilleri koruduğu için Türk dilleri açısından önemlidir.[2]

Keşfi[değiştir | kaynağı değiştir]

Gerhard Doerfer 5 Mart 1969 yılında İran’ın Horasan bölgesinde araştırmalar yapmış ve yeni bir Türk dilinin varlığını göstermiştir. Yaptığı derlemeleri “Chorasantürkische Materialen” adlı kitapta toplayarak bu yeni Türk dil değişkesini Horasanî olarak adlandırıp bir dil olarak nitelendirmiş, fakat lehçe olarak da değerlendirilebileceği görüşünü ileri sürmüştür.[2]

Lehçeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Horasan Türkçesinin lehçelerini Gerhard Doerfer, (özellikle şimdiki zaman ve bildirme ekleri esasında) şimdiye dek bilinen değişkeleri göz önüne alarak şöyle sınıflandırır:[4]

Kuzey-Batı = Şeyh-Teymur, Bocnurd, Asadlı, Kalat
Kuzey = Zeyarat, Şirvan, Zourom, Kuçan, Şurak, Douga’ı, Nohur, Anau, Manış, Hasar
Kuzey-Doğu = Mareşk, Conk, Gucgı, Langar
Güney-Doğu = Harve ‘Olya, Ruhabad, Çaram-Sarcam
Güney-Batı = Cogatay, Hokmabad, Soltanabad, Kara-Bag, Pır-Komac, Bam-Safıabad, Esferayen

Heyet Cevat ise dört lehçeye ayırır:[5]

1. Güney lehçesi (Cüveyn, Ribat, Mişkan, Bam ve Safiabat)
2. Merkez lehçesi (Servilayet)
3. Kuzeydoğu lehçesi (Deregez, Kelat ve Kocan)
4. Kuzeybatı lehçesi (Şirvan ve Bocnurt)

Sesbilgisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ünlüler[değiştir | kaynağı değiştir]

Horasan Türkçesinde 9 kısa (a, ä, ı, e, u, ü, i, ö, o), 9 uzun (ā, ē, ō, ū, ī, ǖ, ö, i, ä) ünlü vardır.[2]

İlgili kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Tulu, Sultan (1989). Chorasantürkische Materialien aus Kalāt bei Esfarāyen. Berlin: Klaus Schwarz Verlag. ISBN 3-922968-88-0.
  • Doerfer, Gerhard; Hesche, Wolfram (1993). Chorasantürkisch: Wörterlisten, Kurzgrammatiken, Indices. Wiesbaden: Harrassowitz. ISBN 3-447-03320-7.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]