Haydar Aliyev
| Haydar Aliyev | |
|---|---|
.jpg)
| |
| 3. Azerbaycan Cumhurbaşkanı | |
| Görev süresi 10 Ekim 1993 - 31 Ekim 2003 | |
| Başbakan | Suret Hüseynov Fuad Guliyev Artur Rasizade İlham Aliyev |
| Yerine geldiği | Ebulfez Elçibey |
| Yerine gelen | İlham Aliyev |
| Geçici Azerbaycan Cumhurbaşkanı | |
| Görev süresi 24 Haziran 1993 - 10 Ekim 1993 | |
| Yerine geldiği | Ebulfez Elçibey |
| Yerine gelen | Haydar Aliyev (Kendisi) |
| Geçici Millî Meclis Başkanı | |
| Görev süresi 15 Haziran 1993 - 5 Kasım 1993 | |
| Başkan | Ebulfez Elçibey Kendisi |
| Yerine geldiği | İsa Gamber |
| Yerine gelen | Resul Guliyev |
| Nahçıvan Yüksek Meclisi 3. Başkanı | |
| Görev süresi 5 Eylül 1991 - 23 Haziran 1993 | |
| Başkan | Ayaz Mutallibov Yakup Mammadov (geçici) İsa Gamber (geçici) Ebulfez Elçibey |
| Başbakan | Beyan Ferzaliyev (Nahçıvan) |
| Yerine geldiği | Ekper Aliyev |
| Yerine gelen | Vasif Talıbov |
| SSCB Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı | |
| Görev süresi 24 Kasım 1982 - 23 Ekim 1987 | |
| Başkan | Vasili Kuznetsov (geçici) Yuri Andropov Vasili Kuznetsov (geçici) Konstantin Çernenko Vasili Kuznetsov (geçici) Andrey Gromıko |
| Başbakan | Nikolay Tihonov Nikolay Rijkov |
| Yerine geldiği | İvan Arhipov |
| Yerine gelen | Andrey Gromıko |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 10 Mayıs 1923 Nahçıvan, SSCB |
| Ölüm | 12 Aralık 2003 (80 yaşında) Cleveland, Ohio, ABD |
| Partisi | SBKP Yeni Azerbaycan Partisi |
| Evlilik(ler) | Zarife Aliyeva
(e. 1948; ö. 1985) |
| Çocuk(lar) | Sevil Aliyeva İlham Aliyev |
| Dini | Şii İslam |
| Ödülleri |                     
|
| İmzası | 
|
| Askerî hizmeti | |
| Takma adı | Heydər Baba (Haydar Dede) |
| Bağlılığı |  Sovyetler Birliği
|
| Branşı | KGB |
| Hizmet yılları | 1941-1969 |
| Rütbesi |  |
Haydar Alirıza oğlu Aliyev[1] (Azerice: Heydər Əlirza oğlu Əliyev, 10 Mayıs 1923 - 12 Aralık 2003) Azerbaycanlı siyasetçi, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin üçüncü cumhurbaşkanı, Nahçıvan Yüksek Meclisi'nin 3. Başkanı. Aynı zamanda Azerbaycan'ın görevdeki cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in babasıdır. Azerbaycan'ın "ümummilli lider" ve "ulu önder" unvanlarını taşımaktadır.
1969-1982 yılları arasında fiilen Azerbaycan'ı yönetmiş, 1993-2003 yılları arasında ise Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı vazifesinde bulunmuştur.
Yaşam öyküsü[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]
10 Mayıs 1923'te günümüzdeki Azerbaycan'ın özerk bölgesi Nahçıvan'da doğmuştur. 1939'da Nahçıvan Pedagoji Teknik Lisesi'ni bitirdikten sonra Azerbaycan Sanayi Enstitüsü, Mimarlık Fakültesi'nden mezun olmuştur. 1957'de ise Azerbaycan Devlet Üniversitesi tarih bölümünü bitirmiştir.
SSCB dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
1941'de Nahçıvan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin Halk İçişleri Komiserliği'ni yapmış, 1944'te ise KGB'de görevlendirilmiştir.[kaynak belirtilmeli] O zamandan itibaren Sovyet devlet istihbaratı dahilinde farklı görevlerde çalışan Haydar Aliyev, general rütbesine kadar yükselmiş ve 1967 yılında Azerbaycan SSC Devlet Güvenlik Komitesinin başkanı olarak görevlendirilmiştir.[2]
Azerbaycan Komünist Partisi Merkezi Komitesi'nin 1969 Temmuz toplantısında Haydar Aliyev Azerbaycan Komünist Partisi Merkezi Komitesi'nin genel sekreteri seçilerek ülkenin rehberi olmuştur. Bu kararla beraber Aliyev, Sovyet Azerbaycanı'nın fiilen lideri olmuştur. 13 yıl aradan sonra, 1982 yılının Aralık ayında Sovyet İttifakı Komünist Partisi Merkezi Komitesi Siyasi Bürosu'nun üyesi seçilmiş, SSCB Bakanlar Kurulu başkanının birinci yardımcısı vazifesine yükseltilmiş ve SSCB'nin rehberlerinden biri olmuştur. Haydar Aliyev yirmi yıl süresince SSCB milletvekili olmuş, 5 yıl ise SSCB Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcılığı yapmıştır.
Haydar Aliyev 1987 Ekiminde Sovyet İttifakı Komünist Partisi Merkezi Komitesi Siyasi Bürosu'nun ve Mihail Gorbaçov'un talimatı ile görevlerinden alınmıştır.[3]
SSCB sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]
Haydar Aliyev 20 Ocak 1990'da SSCB'nin Bakü'de yaptığı kanlı baskın ile ilgili olarak ertesi gün Azerbaycan'ın Moskova'daki konsolosluğunda[4] beyanatla karşı çıkarak, Azerbaycan halkına karşı işlenmiş cinayetin teşkilatçılarının ve faillerinin cezalandırılmasını talep etmiştir. O, SSCB'nin dağıldığını görerek 1991 Temmuz ayında Sovyetler Birliği Komünist Partisi'ni terk etmiştir. Haydar Aliyev 21 Nisan 2003 günü Bakü'deki Cumhuriyet Sarayı'nda düzenlenen törende rahatsızlanmıştır. Tedavisi için önce Türkiye'ye getirilmiş; daha sonra Ağustos 2003'te gittiği ABD'nin Ohio eyaletinin Cleveland şehrinde, 12 Aralık 2003'te kalp yetmezliği sebebiyle ölmüştür. Aliyev, 1999 yılında Atatürk Barış Ödülü'ne layık görülmüştür.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Heydar Aliev". 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2017.
- ^ "Алиев Гейдар Али Рза оглы(рус.), Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898 - 1991" (Rusça). 2 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2012.
- ^ "Николай Александрович Зенькович Самые закрытые люди: энциклопедия биографий — Olma Media Group, 2002" (Rusça). 23 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2012.
- ^ "Biografi". Heydər Əliyev fondunun saytı (Azerice). heydar-aliyev-foundation.org. 20 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2015.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Haydar Aliyev'in sesi[ölü/kırık bağlantı]
- Haydar Aliyev biyografisi 7 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Haydar Aliyev'in resmi internet sitesi
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Ebulfez Elçibey |
 Azerbaycan Cumhurbaşkanı 1993-2003 |
Sonra gelen: İlham Aliyev |
| Önce gelen: Ekber Aliyev |
Nahçıvan Yüksek Meclisi Başkanı 1991-1993 |
Sonra gelen: Reşid Hasanov |
| Parti siyasi görevi | ||
| Önce gelen: Yeni makam |
Yeni Azerbaycan Partisi Genel Başkanı 1992-2003 |
Sonra gelen: İlham Aliyev |
| Önce gelen: Veli Ahundov |
Azerbaycan Komünist Partisi Birinci Sekreteri 1969-1982 |
Sonra gelen: Kamran Bağırov |
| Yeni Azerbaycan Partisi lideri |
|  | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Cumhurbaşkanı | ||||||||||||||||||||
| Ailesi |
| |||||||||||||||||||
| Ayrıca bakınız | ||||||||||||||||||||
 | Azeri siyasetçi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
- Azerbaycan devlet başkanları
- Azeri siyasetçi taslakları
- 1923 doğumlular
- Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti doğumlular
- 2003 yılında ölenler
- Haydar Aliyev
- Azerbaycan Millî Meclisi başkanları
- Yeni Azerbaycan Partisi mensubu siyasetçiler
- Kızıl Yıldız Nişanı sahipleri
- Lenin Nişanı sahipleri
- Ekim Devrimi Nişanı sahipleri
- SSCB Yüksek Sovyeti 8. dönem milletvekilleri
- SSCB Yüksek Sovyeti 9. dönem milletvekilleri
- SSCB Yüksek Sovyeti 10. dönem milletvekilleri
- Türkiye Cumhuriyeti Devlet Nişanı sahipleri
- Fahri Hiyabanı'nda defnedilenler
- Aliyev ailesi
- Darbe ile iktidara gelenler
- Azerbaycan'daki siyasi parti genel başkanları
- Yeni Azerbaycan Partisi genel başkanları
- Ermeni Soykırımı'nı reddedenler
- Azeri milliyetçileri
- Azeri Şiiler