Hamlet İsahanlı

Hamlet İsahanlı
Doğum	Hamlet Abdullah oğlu İsayev 1 Mart 1948 Gardabani, SSCB
Vatandaşlık	Azerbaycan
Kariyeri
Dalı	Matematik, Dilbilim, Çeviri, Edebiyat
Çalıştığı kurumlar	Hazar Üniversitesi

Hamlet Abdullah oğlu İsahanlı (Azerice: Hamlet Abdulla oğlu İsaxanlı, d. 1 Mart 1948, Gardabani), Azeri matematik ve fizik bilimleri profesörü, şair, yazar.

Avrasya Akademisinin kurucu üyelerinden biridir.

"İsahanlı" soyadını daha ziyade şiirlerinde, edebi eserlerinde ve sosyal bilimlerde yazıdığı eserlerde kullanırken, fizik ve matematikle ilgili çalışmalarını "İsayev" soyadıyla yayınlamıştır. Toplumda ise daha ziyade Hamlet İsahanlı olarak bilinmektedir.

Hamlet İsahanlı geniş faaliyet alanına sahip, ansiklopedik bilim insanı ve sanatçıdır- çeşitli bilim dallarında çok sayıda bilimsel araştırmaların sahibi, kültür ve sanatla ilgili çok sayıda eserlerin müellifi, Rus, İngiliz, Fransız dillerinden birçok eserin tercümanı, Hazar Üniversitesi ve “Dünya Mektebi” nin (ilk, orta, lise) kurucusu ve sahibi, 1991-2010 yılları arasında üniversitenin rektörü, Hazar Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı, Khazar University Press yayınevinin kurucusu, editör ve nihayet toplumun sayılıp seçilen güzide aydını.

Hamlet İsahanlı’nın geçit dönemi ekonomisine sahip ülkelerin eğitim sistemlerine dair yenilikçi düşünceleri, teorik ve pratik uygulamaları eğitimcilerin, devlet görevlilerinin, siyasetçilerin ve de toplumun iş ve düşünce yapısını etkilemiştir. ISAHANLI, düşüncelerini açık ve net bir şekilde ifade etmeyi başaran açıkgörüşlü aydın ve topluma mâl olmuş ender şahsiyetlerden birisidir .

İsahanlı aynı zamanda 1920’lerin sonu ve 1930’lu yıllarda Gürcistan SSC ve Ermenistan SSC’de Sovyetlere karşı isyana önderlik eden Kaçak İsahan’ın torunudur.

Yaşamı

Hamlet İsahanlı 1948 yılının 1 Martında Gürcistan SSC’nin Gardabani (eskide "Karayazı") ilinin Kosalı köyünde doğdu. 1965’te lise eğitimini “altın madalya” ile bitirip Azerbaycan Devlet Üniversitesinin (şimdiki Bakü Devlet Üniversitesi) mekanik-matematik bölümünü kazandı. 1970 yılında buradan takdirname ile mezun oldu. Aynı sene arkadaşı Naile Askerli ile evlendi. 1970-1973 yılları arasında Azerbaycan İlimler Akademisi Matematik ve Mekanik Enstitüsü tarafından M.V. Lomonosov’un adını taşıyan Moskova Devlet Üniversitesine doktora eğitimi için gönderilir ve 1973 yılında “Operatör yığılımların spectral teorisinin bazı problemleri” konulu doktora teziyle fizik-matematik bilimleri doktoru (Ph.D) unvanını aldı.

1973-1983 yılları arasında Hamlet İsahanlı Moskova’da M.V. Lomonosov Moskova Devlet Üniversitesinde, SSCB İlimler Akademisi Matematik Enstitüsünde ve Bakü’de Azerbaycan İlimler Akademisi Matematik ve Mekanik Enstitüsünde, Azerbaycan Devlet Üniversitesinde bilimsel araştırmalar yapmakla birlikte öğretim üyeliği görevini sürdürdü. Daha sonra Azerbaycan Devlet Petrol ve Kimya Enstitüsünde (şimdiki Azerbaycan Devlet Petrol Akademisi) öğretim üyesi ve Leningrad Maliye ve İktisat Enstitüsünde (Bakü şübesinde) bölüm başkanı olarak çalıştı.

Bu yıllarda bilimsel çalışmaları SSCB, ABD, Birleşik Krallık, Kanada ve Almanya gibi ülkelerin saygın bilim dergilerinde Hamlet İsayev imzası ile yer aldı. Daha sonra 1983 yılında Moskova’da Sovyet İlimler Akademisi Matematik Enstitüsünde “Çok parametreli spectral teorinin bazı problemleri” konulu yüksek doktora (D.S.) tezini savundu ve bir dönem sonra Sovyet Komitesi tarafından Profesör unvanını aldı.

Hamlet İsahanlı imzası ile çok sayıda bilim, eğitim, kültür, edebiyat, felsefe gibi sosyal bilimler alanlarında makale ve kitap yayınlattı.

1991 yılında Azerbaycan’da Amerika ve Avrupa eğitim sistemlerine uyğun eğitim-öğretim yapacak ilk özel üniversitenin temellerini atmak üzere İngilisdilli Azerbaycan Üniversitesinin kurulması için çaba gösterdi ve Azerbaycan Sovyet Respublikası Bakanlar Kurulunun 20 Aralık 1990 ve Azerbaycan Respublikası Bakanlar Kabinesinin 18 Mart 1991 tarihli karaları ile Azerbaycan’ın ilk özel ünıversitesini kurmayı başardı. Ve Azerbaycan’ın ilk özel üniversitesinin kurucu rektoru olarak faaliyete başladı. Daha sonra Hazar Üniversitesi adını alan bu bilim, kültür ve eğitim kurumu Azerbaycan’ın meşhur, güzide üniversitelerinden biri oldu.

2010 yılına kadar Hazar Üniversitesinin rektörlüğünü yapan İsahanlı, daha ziyade üniveristenin strateji planlaması ile ilgilenmek ve aynı zamanda kendi bilimsel ve edebi çalışmalarına daha fazla zaman ayıtmak amacıyla yeni rektör arayışına girdi. 2010 eğitim-öğretim yılı etibariyle Hazar Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı görevini yürüten Hamlet İsahanlı, rektörlüğü Amerikali aday Prof.Dr. John Ryder’a bıraktı.

Hamlet İsahanlı yeniliköi kişiliğini sahibi olduğu üniversitenin Mütevelli Heyetine yabancı ülkelerden, aynı zamanda Türkiye’den seçilmiş üyelerden oluşturmak suretiyle de göstererek bu konuda da bir ilke imza atmış oldu.

Hamlet İsahanlı değerli bilim insanı ve eğitimci kimliğile birlikte, aynı zamanda toplumun kültür ve sanat hayatına katkıda bulunan, siyasal kültürün ve basın-yayın kültürünün gelişmesinde önemli rol oynayan aydın kimliği ile de tanınmaktadır.

Hamlet İsahanlı - matematikçi

Hamlet İsahanlı fen bilimlerinde gerçek araştırmacı ve zengin riyazi kültüre sahip bilim insanı olarak kabul edilmiştir. O önce kendine eş olmayan operatör yığılımlar teorisini geliştirmiştir. Daha sonra O, matematiğin riyazi fizikten kaynaklanan bir bölümünün - çokparametrli spectral teorinin çok önemli konularında derin araştırmalar yapmış ilk Sovyet bilim insanıdır, zaten bu teorinin kurucularından biri sayılır.

Hamlet İsahanlı, Moskova matematik okulunun temsilcisi olmakla birlikte, ABD, Büyük Britanya, Almanya, Kanada gibi ülkelerdeki bilimsel çalışmaları yakından takip ediyordu. Daha “demir perde” döneminde bile, tüm zorluklara rağmen Batı dünyasını sadece uzaktan değil, bilhassa davetli Profesör kibi çalışarak da öğreniyordu. Ayrıca, Avrupa, Amerika, Asya ve Afrika'daki birçok bilim kuruluşları, akademi ve üniversiteler Hamlet İSAYEV'i seminerlere, konferanslara ve ortak projelere davet ediyordu. Aynı zamanda, o da meslektaşlarını Moskova ve Bakü'de ağırlıyor ve daha Sovyet döneminde uluslararası bilim ağı kurmayı başarıyordu. Ve Hamlet İSAYEV daha sonra bu bilimsel ilişkiler ağını kuracağı Hazar Üniversitesinde daha da geliştirip genişleterek üniversitesine uluslararası statü kazandıracaktı.

Hamlet İsahanlı'nın matematiksel araştırmaları, ülkesinden asılı olmayarak, bu ilmin duayenleri tarafından yüksek değerlendirilir ve takdir edilirdi, mesela, SSRİ İlimler Akademisi üyelerinden N.N. Boqolyubov, V.S. Vladimirov, S.M. Nikolski, ünlü matematikçilerden B.M. Levitan, V.B. Lidski, A.Q. Kostyuçenko, A.A. Dezin, V.A. Sadovniçi (şimdi M.V.Lomonosov Moskva Devlet Üniversitesinin rektörü), F. Atkinson (Toronto Üniversitesi), P.J. Browne (Kalgari Üniversitesi), Zahid Halilov, Mirabbas Gasımov ve diğer matematikçiler tarafından. Onun bilimsel çalışmaları Sovyet İlimler Akademisinn Üst Kurulunun (Prezidyumunun) “yılın en başarılı araştırmaları” listesinde yer almıştır.

Hamlet İsahanlı - şair

Hamlet İsahanlı, ister Azerbaycan'da isterse de sınırlar ötesinde sadece bilim insanı, profesör, eğitimci kimliği ile değil aynı zamanda yetenekli bir şair olarak da tanınır. Bilim insanlığında olduğu gibi şairliği de edebiyat üstatları tarafından takdir edilir, şiirleri bilim insanları ve araştırmacılar tarafından öğrenilir, tahlil edilir. İsahanlı, çocuk yaşlarından itibaren şiir yazmasına bakmayarak, bu işi meslek edinmemiş, uzun bir süre hobi olarak devam ettirmiştir. Fakat belli bir dönem sonra yayınlanmaya başlayan şiirleri geniş yankı bulmuş, şiir kitapları Azerbaycan'dan başka Rusya, Çin, İran, Gürcistan, Pakistan ve diğer ülkelerde tercüme edilerek yayınlanmıştır.

Şiir kitapları

(Kitapların adı basıldığı dilde verilmektedir)

• Təzadlar. Xəzər Universitəsi Nəşriyyatı, Bakı, 2001.
• Bu da bir həyatdı. Xəzər Universitəsi Nəşriyyatı, Bakı, 2004.
• Dördlüklər. Xəzər Universitəsi Nəşriyyatı, Bakı, 2007.
• Ziyarət. Xəzər Universitəsi Nəşriyyatı, Bakı, 2009.
• Koнтpacты. Kнигa cтихотворений (В переводах Аллы Ахундовой). "ИзoгpaфЪ", Моcква (Moskva), 2006. (Rusca)
• Şeirə dönən duyğular, Əxtər nəşriyyatı, Tebriz, 2004 (”ﺭﻻﻮ۔۔ﻐﯿﻮﺩ ڹ۔۔ﻧﺅﺪ ﮦﺭﻌﺷ”)
• Təzadlar. Əxtər nəşriyyatı, Tebriz, 2005 (“ﺭﻻﺩﺎﻀﺘ”)
• Bu da bir həyatdı. Əxtər nəşriyyatı, Tebriz, 2005 (“ﯼﺩڌﺎﯾﺣﺭﯾﺒ ﺍﺩﻮﺒ”)
• Sitotxlis Poezia (Ömür Poeziyası).(Gürcüce, İmir Məmmədlinin çevirisinde). "İntellekt", Tiflis, 2004 (ჰამლეთ ისახანლი. სიცოცხლის პოეზია)
• Təzadlar. Bu da bir həyatdı. (Çince) -(Putonghua-mandarincə) 咍姆雷特诗迭/(阿塞) 咍姆雷特.伊萨赞里著; 陈子慕译.一北京:中央编译岀版社. CCTP - Central Compilation & Translation Press, Beijing (Pekin), 2009.

Şiirleri dahil olan bazı toplu ve dergiler

(Toplu ve dergilerin adı basıldığı dilde verilmektedir)

• Azərbaycan Sevgi Poeziyası. Üçüncü kitab. Tərtibçi: Hamlet İsaxanlı. Xəzər Universitəsi Nəşriyyatı, Bakı: 2009. ISBN 978-9952-20-051-5
• Poetry of Azerbaijan. A drop in the Ocean. Compiled and edited by Dr. Eynulla Madatli. Leaf Publications-İslamabad, 2010.
• Д. Каракмазли. Вкус инжира: стихи и переводы. Баку: Юрд, 2005 (стр. 180-190) (Rusca)
• Дружба народов, №2, 2007, Москва (стр. 161-164) (Rusca)
• Poetik Tərcümələr. 1-ci toplu. Tərtibçi: Hamlet İsaxanlı. Xəzər Universitəsi Nəşriyyatı, Bakı, 2005 (səh. 180-195 və 234-281) (Azerice, İngilisce, Rusça, Fransızca)

Çevirileri

Hamlet ISAHANLI’nın çokyönlü araştırmacı ve üretici kimliği içinde çevirmenliği özel bir yer tutar. Şaır kişiliğinden kaynaklanan estetik duygular onu farklı dillerde yazılmış güzel eserleri orijinalinden kendi ana dilinde seslendirmeye itmiştir. Böylece, V.A. Jukovski, F. Baratınski, F. İ. Tyutçev, A.Fet, Sergey Yesenin, Nikolay Gumilyov, Anna Ahmatova, Alla Ahundova, George Gordon Byron, W. Bleyk, R. Herrik və Gerard de Nerval gibi Rus, İngilis ve Fransız şairlerinin şiirleri Azerbaycan Türkçesine Hamlet İSAHANLI’nın şiirselliği ile çevrilmiştir. ISAHANLI’nın çevirileri Rus, Ingilis ve Fransız dillerinden Azerbaycan Türkçesine ve Azerbaycan Türkçesinden de bu diller yapılmış diğer çevirilerle birlikte yine İSAHANLI’nın editörlüğü altında kitap halinde basılmıştır:

• "Poetik Tərcümələr. 1-ci toplu". Xəzər Universitəsi Nəşriyyatı, Bakı, 2005.

Şiirsellik ve Müzik Dünyası

Hamlet ISAHANLI’nın şiir dünyasındaki estetiklik ve romantizm, müzikalite müzik dünyasından da yan geçmemiş ve çok sayıda tanınmış Azerbaycanlı besteci onun şiirlerine besteler yapmış, şiirleri müzikallere sahne olmuştur. Şairin duygu yüklü “Hazar Üniversitem” adlı şiiri Azerbaycan’ın halk sanatkarları ve meşhur bestecileri Ramiz Mustafayev ve Vasif Adıgözelov tarafından bestelenerek, üniversitenin marşına dönüşmüştür. Bunun dışında, Ramiz Mustafayev "Hazarımın sorağında", Vaqif Gerayzadəe "Hicran", Lütfiyar İmanov "Yaşamaya ne var ki?!", Nailə İsayeva "Seni sevdim çok sadece", "Güzeldir", "Lale", "İnciçiçeği", "Külek ve kız", "Tek kalmak isteyirem", "Tez gelin", "Dünyam" şiirlerine, Elza Seyidcahan "Baş açmadım bu dünyadan", "İkimizden birimiz" ve "Bakı" şiirlerini, Cahangir Zülfüqarov "Görüş yerimiz", Tahir Ekber "Rübailer" ve "Menden sene yar olmaz", Dilara Gulamova "Gedim sual", "Möcüze gece", "Uşaglıgda kalan buludlar" vs şiirlerine, aynı zamanda şairin felsefi şiirler serisine yapılmış "Ömür yolu birce andır" adlı tıyatroya beste yapmışlardır. Hamlet İSAHANLI’nın "Ziyaret"adlı uzunca şiirine beste yapan Cavanşir Guliyev şairin on bir şiirini daha şarkıya dönüştürmüştür. Tüm bu ve başka şarkıya dönüşmüş şiirler Brilliant Dadaşova, Lütfiyar İmanov, Flora Kerimova, İlgar Muradov, Azer Zeynalov, Reşide Behbudova, Aygün Beyler, Manana Caparidze, Elza Seyidcahan, Samir Caferov, Anar Şuşalı, Beture Huseynova, Mehseti Cabbarova, Fedaye Laçın, Azerbaycan Devlet Simfonik Orkestrası ve Korosu, "Savalan", "Şaron", "Kristal" müzik grupları, Dünya mektebi korosu vb. tarafından maharetle seslenmiş ve seslenmektedir. Arif Babayev, Alim Gasımov, Nezaket Teymurova, Zabit Nebizade, Zakir Aliyev gibi muğam ustaları da Hamlet İSAHANLI’nın eserlerini severek seslendirmişlerdir.

Yazar

Hamlet Isahanlı aynı zamanda okunaklı eserler yazan bir yazar. Onun “Hazar’ın Sorağında” adlı eseri kendine hem Azerbaycan’da, hem de Azerbaycan’dan uzaklarda çok sayılı okur kazanmayı başardı. Hazar Üniversitesinin kuruluş tarihçesini anlatan bu eser, ister samimi ve içten anlatım tarzı, ister kuruluş döneminin siyasi ve kültürel ortamının tahlili, kurulma aşamasında yaşanan olayları belgeleriyle anlatması, istese de yazarın kişisel duygu ve düşüncelerini, psikolojisinin özgünce tasviri bakımından bu kitap okuyucusu tarafından büyük ilgi görmüş ve sevilmiştir. Tabii ki bunda yazarın kitabın giriş kısmında yazdığı şu samimi ifadelerin de önemli katkısı olmuştur: “Hazar Üniversitesinin kuruluşu vegelişi ile ilgili her şey hafızamda silinmez izler bırakmıştır. Bu aşamada yaşananları anılarımın süzgeçinden geçirerek, değiştirmeden olduğu gibi ve tüm içtenliğimle okurlarla paylaşmak istedim.” Bunun dışında, yazarın edebiyat ve kültür dünyası ile ilgili önemli kişilere, güncel sorunlara ilişkin çok sayıda edebi eserleri, makaleleri, hatıraları, araştırma karakterli yazıları bulunmaktadır.

Filolog

Hamlet Isahanlı sadece matematikte değil, aynı zamanda dilbilimi, edebiyat, cevirmenlik ve tarih gibi sosyal bilimler dallarında da ciddi araştırmalar yapmış, makaleler, kitaplar yazmıştır. 6 ciltlik "Hazar İngilisce-Azerbaycanca Büyük Lugat"in (Khazar English-Azerbaijani Comprehensive Dictionary, in 6 volumes) destekçisi. onu hazırlayanlardan ve iki editorlerinden biridir. Bunun dışında Hamlet İsahanlı’nın filolog gibi çalışmaları arasında “Poetik tercüme. Sınırlı kalıplar içinde hoş bir ahenk ve güzellik arayışı” adlı çok beğenilen ırı çaplı makalesi, Ömer Hayyam’dan Azerbaycan Türkçesine ve İngilizceye yapılan çeviriler üzerine yaptığı değerlendirmeler hem konunun uzmanları, hem de ilgililerin beğenisini kazanmıştır.

Sosyal bilimler

Hamlet İsahanlı’nın bılımsel çalışmalarında tarıh felsefesı, siyasetbilimi ve uluslararası ilişkiler, eğitim ve kültür tarihi önemli yer tutmaktadır. Isahanlı değerli bilim insanı olmakla birlikte değerli ve. Onun milletinin istikbalini düşünen aydın olarak yazdığı: “Millî Azadlık Harekatı Hakkındaki Düşünceler”, “Amerıka Azerbaycanlıların Gözüyle”, “Dağlık Karabağ Problemi Üzre Danışıklar. Buradan Hara Gedirik?”, “Sovyetleşme, kollektivleşme ve Sovyet Totalitarizmi” gibi makaleleri ve sunumları hem Azerbaycan’da, hem de uluslararası konferanslarda ilgiyle dinlenmiştir. İSAHANLI’nın tarih ve tarih felsefesile ilgili çalışmalarını yansıtan “Geçmişin felsefesi veya tarih nasıl yazılır?" konulu seri makalesi, hem de İslam medeniyetine, Orta Çağ İslam dünyasındakı bilim, kültür, eğitim ve teknolojinin gelişimi ve bütün bunların Avrupa üzerındeki etkilerini anlatan makaleleri bulunmaktadır. İSAHANLI’nın gerçek anlamda aydın olma vasfını yansıtan, Azerbaycan’ın bilim ve kültür hayatına katkı sağlayan faaliyetlerinden birisi de, hiç şüphesiz, kurucusu olduğu üniversitede her ay düzenli olarak kurduğu “İlim ve Sanat Meclisi” adlı bilimsel oturumdur. Başkanlığını kendisi yaptığı ve çeşitli konularda, farklı ülkelerden davet edilmiş güzide bilim insanlarının, öğretim üyelerinin, aynı zamanda genç ve yetenekli öğrencilerin katılımı ve tartışmalarıyla gerçekleşen bu bilimsel ve kültürel etkinlik Hazar Üniversitesinin ülkede ve uluslararası mekanda tanınan etkinliklerinden sadece birisidir. Bu konferans ve oturumların bildiri kitapları da aynı zamanda seri şekilde yayınlanmaktadır.

Ayrıca bakınız

• Azeri yazarlar listesi
• Hazar Üniversitesi

Kaynakça

• "Isayev (Isaxanli) Hamlet Abdulla". See in: "Azerbaijan Mathematicians XX Century = Математики Азербайджана ХХ век" by М.B. Babayev, E. Taghizadeh, K. Musayev. Baku, Oka Ofset, 2007; p. 77.
• Metin Turan. Yeni Azerbaycan Şiiri ve Hamlet İsahanlı. LİTTERA. Edebiyat Yazıları. Ankara, 2004, Cilt 14, s. 163-168. Ayrıca bakınız: 525-ci qəzet, 2005, 12 oktyabr, s. 7 (Bakü, Azerbaijan).
• Elza Semedli. İstanbul'a rasyonel-estetik bakış. Xəzər Xəbər, № 285, s. 19-22. May, 2010 (Bakü, Azerbaijan).
• Fuad Tanrıverdiyev. "Hamlet İsaxanlı. Alim və qurucu ömrü". Bakı, 1997.
• Knyaz Aslan, Vahid Ömərli. "Bu dünyaya nə gətirdim...Hamlet İsayev (İsaxanlı). Что в этот мир принес я..." Bakı, 2005 (azerice ve Rusça kitap).
• Hamlet Isayev (Issakhanly) in "Who's Who in the Former Soviet Union". Surrey, England: Debrett's Peerage Ltd., 1994; p. 22-23.

Dış bağlantılar

• Hamlet İsaxanlı2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (in Azeri, English, Russian, and German)
• Xəzər Üniversitetinə xoş gəlmisiniz10 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İn English and Azeri)