Muhammed (Gazne sultanı)
Gazneli Muhammed (ö. 8 Nisan 1041), 1030–1031 yılları arasında ve 1041 yılında hüküm süren Gazne Devleti sultanıdır.
Sultan Mahmut, ölmeden önce hâkim olduğu ülkeleri beş erkek çocuğundan[1] büyük olan ikisi arasında bölüştürmüştü. Buna göre; Gazne, Horasan, Belh ve Hindistan'nın kuzeyi Muhammed'e, yeni zapt edilmiş ve geleceği meçhul olan Rey, İsfahan ve Cibal ise büyük oğlu Mesud'a verilmişti.[2] Gazneli Mahmut 30 Nisan 1030 tarihinde öldükten sonra, hanedan üyeleri tarafından 33 yaşındaki Gazneli Muhammet tahta geçirildi.[3] Bu durum üzerine kardeşine bir mektup yollayan Mesut, kardeşinin vekili olmak ve hutbelerle paralarda kendi adının da zikredilmesini istedi. Ancak, Muhammed bu istekleri kabul etmedi.[4]
Abbasi halifesi El-Kadir ve Horasan orduları kumandanı gibi makam sahibi olan kişilerin de kendini hükümdar olarak tanıdığını haber alan Mesut, Karahanlı hükümdarının da desteğini almış ve babası Gazneli Mahmut devrinde ülkeden kovulan Türkmenlerin geri gelmesine izin vermiştir.[5] Gazneli Muhammet, sultan oluşundan 4 ay sonra, kardeşinin üzerine yürüdü. Ordu komutanları Rey'e ulaşmadan, Muhammed'e artık Sultan Mesud'a tâbi olduklarını bildirdiler ve Muhammed'i yol üzerindeki bir kaleye hapsettiler.[3]
17 Ocak 1041'de bir kalede öldürülen Mesut'un.[6][7] yerine geçen Gazneli Muhammed, ikinci kez tahta geçtikten sonra hemen başkent Gazne'ye dönmemiş ve kışı Peşaver'de geçirmişti. Babasının ölüm ve amcasının tahta çıkış haberlerini alan Mevdud, Gazne'ye geldi ve hükümdarlığını ilan etti. Bahar geldiği zaman da, amcası Gazneli Muhammet'in üzerine yürüdü. 8 Nisan 1041'de Celalabat'ta yapılan savaşı Mevdud kazandı ve Gazneli Muhammed'le taraftarları öldürüldü.[6][8]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Y. E. Bayur (1987). Hindistan Tarihi, Cilt I, TTK Basımevi, Ankara.
- C. E. Bosworth (1977). The Later Ghaznavids: Splendour and Decay, The Dynasty in Afghanistan and Northern India 1040–1186 Columbia University Press, New York. ISBN 0-231-04428-3
- E. Merçil (1989). Gazneliler Devleti Tarihi, TTK Yayınevi, Ankara, ISBN 975-16-0189-4.
- Gerdîzî (1347/1928). Zeynü'l-ahbâr, nşr. Abdülhayy Habîbî, Tahran.
- M. A. Köymen (1993). Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi. Cilt 1. Kuruluş Devri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. ISBN 975-16-0117-7.
- Şebânkâreî, Muhammed b. Ali. Mecmau'l-Ensâb fi't-Tâ-rih, İstanbul Yeni Cami Kütüphanesi. no: 909.
- ^ Bunlar: Mesud, Muhammed, Süleyman, Şücâ ve Abdürreşid idi; Bosworth, The Ghaznavids: Their Empire in Afghanistan and Eastern Iran 994–1040, Soy Kütüğü Tablosu
- ^ Şebânkâreî, s.64
- ^ a b Gerdîzî, s.194
- ^ Bayur, s.185
- ^ Köymen, s.175-176
- ^ a b Gerdîzî, s.204-206
- ^ Bosworth, The Later Ghaznavids: Splendour and Decay, s.15-19
- ^ Bosworth, The Later Ghaznavids: Splendour and Decay, s.22-24
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- History of Iran: Ghaznavid Dynasty24 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. {{|url=https://web.archive.org/web/20101124185258/http://iranchamber.com/history/ghaznavids/ghaznavids.php |tarih=24 Kasım 2010 }}
| Önce gelen: Mahmud |
Gazne Sultanı 1030 – 1031 |
Sonra gelen: I. Mesud |
| Önce gelen: I. Mesud |
Gazne Sultanı 1041 |
Sonra gelen: Mevdud |