İsmail Galip Arcan
İsmail Galip Arcan | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 3 Kasım 1894 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 8 Ağustos 1974 (79 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Milliyet | Türk |
| Meslek | Oyuncu, oyun yazarı |
İsmail Galip Arcan (3 Kasım 1894, İstanbul - 8 Ağustos 1974, İstanbul),[1] Türk oyun yazarı, tiyatro ve sinema oyuncusu.
Aktör, oyun yazarı, makyaj ustası olarak Türk tiyatrosuna katkılar vermiş bir sanatçıdır.
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
1894 yılında İstanbul'da doğdu. Babası Divan-ı Muhasebat mümeyyizi Ahmet İzzet Bey, annesi Nafia Hanım'dır.[2] Ravza-i Terakki Okulunda öğrenim gördü. gördü. Sahneye ilk defa 15 yaşında iken Ahmet Fehim Efendi'nin tiyatrosunda Ahmet Vefik Paşa'nın Moliere'den adapte ettiği Tabib-i Aşk oyununda çıktı. Ardından Namık Kemal'in Âkif Bey adlı oyununda rol aldı. Eğitim hayatına Beşiktaş Soğukçeşme Askeri Rüştiyesi'nde ve ardından Kuleli Askeri İdadisi'nde devam etti; ancak tiyatroya olan ilgisi nedeniyle lise eğitimini yarıda bıraktı.
1910 yılında, Burhanettin Tepsi'nin kurduğu Burhanettin Tiyatrosu'na katılarak turneye çıktı. 1914 yılında Darülbedayi'ye katılan Arcan, kurumun o zamanki yönetimine seçildi. 1920 yılında Fransa'ya giderek, Fransa Eğitim Bakanlığı'nın desteğiyle tiyatro konusunda araştırmalar yapmaya başladı, Comédie-Française ve Théatre L’Odéon’da (Paris) çalıştı.
Türkiye'ye döndükten sonra Raşit Rıza Efendi Topluluğu'nda oyunculuk yaptı. Sanatçı bir yandan da oyun yazarlığı denemelerinde bulunmaktaydı. 1920 yılında Henry Bernstein'in Bora adlı eserini adapte ederek edebiyat alanında eser vermeye başladı; bu oyun 1921 yılında işgal altındaki İstanbul'da Tıbbiye öğrencileri tarafından sahnelendi.[3]
1923 yılında ikinci Fransa gezisine çıktı. İsmail Galip Arcan, Türkiye'ye dönmesinin ardından, Muhsin Ertuğrul'un Ferah Tiyatrosu'na girdi. Topluluğun dağılmasından sonra Almanya'ya giderek, Berlin'de Alman Tiyatrosu üzerine araştırma ve inceleme çalışmaları yaptı. Türkiye'ye gelince Şehir Tiyatrosu'nda yönetmenlik yapmaya başladı ve 1974 yılında ölümüne kadar bu kurumda çalışmayı sürdürdü.
1932-1942 yılları arasında Devlet Konservatuvarı'nda diksiyon öğretmeni olarak görev yapan sanatçı, 1941 yılında Tiyatroda Makyaj, 1947'de ise Tiyatroda Diksiyon adlı iki de kitap yayımladı.
Sinema ve radyo sanatçısı olarak da çalıştı. İlk defa 1916 yılında çekilen Himmet Ağa'nın İzdivacı filminde rol alan İ. Galip,[4] 1956 yılına kadar yirmi beş kadar sinema filminde aktör olarak rol aldı.[2] Sinemada Bican Efendi seri filmlerindeki tiplemesiyle radyoda ise Habibe Molla tiplemesiyle ün kazandı.
1926 yılında yayımladığı Süt Kardeşler adlı vodvil (1976 yılında Ertem Eğilmez tarafından Hüseyin Rahmi'nin Gulyabani romanı ile harmanlanarak sinemaya uyarlamıştır), Kimsesizler (1941), Yalancılar (1941) ve Hava Parası (1949) adlı oyunları ve Bir Rüya (1953) adlı çocuk oyununu yazmıştır.
ilk şiir kitabı Benim Romanım: Şiir Miir'i 1962 yılında yayımladı. 1932-1962 yılları arasında kaleme aldığı şiirlerinden otuz sekizinin yer aldığı bu kitaptaki şiirlerinin tamamı serbest ölçüdedir ve Garip akımı etkisi görülür.[2]
8 Ağustos 1974 tarihinde İstanbul'da öldü.[4]
Tiyatro oyunları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Venedik Taciri
- Bir Kavuk Devrildi
- Kafatası
- Ayak Takımı Arasında
- Kral Lear
- Kibarlık Budalası
- Kral Oidipus
- Akif Bey
- Tabib-i Aşk
Filmografisi[değiştir | kaynağı değiştir]
- 1917: Bican Efendi Vekilharç
- 1918: Himmet Ağa'nın İzdivacı
- 1921: Bican Efendi Mektep Hocası
- 1921: Bican Efendi'nin Rüyası
- 1922: Boğaziçi Esrarı
- 1928: Ankara Postası
- 1929: Kaçakçılar
- 1931: İstanbul Sokaklarında
- 1932: Bir Millet Uyanıyor
- 1933: Cici Berber
- 1933: Karım Beni Aldatırsa
- 1935: Aysel Bataklı Damın Kızı
- 1938: Aynaroz Kadısı
- 1939: Bir Kavuk Devrildi
- 1942: Kıskanç
- 1944: Hürriyet Apartmanı
- 1946: Senede Bir Gün
- 1947: Bir Dağ Masalı
- 1947: Yuvamı Yıkamazsın
- 1949: Ölünceye Kadar Seninim
- 1954: Çılgınlar Cehennemi
- 1955: İlk ve Son
- 1956: Büyük Sır
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "İsmail Galip ARCAN". T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2015.
- ^ a b c Sözlüğü, Türk Edebiyatı İsimler. "İ. Galip Arcan". teis.yesevi.edu.tr. 4 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021.
- ^ Başekim, Cihat Çınar; Engin Çoruh. "İstanbul'un İşgali Yıllarında Tıbbiyede Tiyatro". Lokman Hekim Dergisi, Yıl 2016, Cilt 6 , Sayı 3,. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "İsmail Galip Arcan". Tsa.org.tr (Türk Sinema Araştırmaları) sitesi. 20 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2021.