Gülsün Karamustafa

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Gülsün Karamustafa
Doğum adıNigar
Doğum1946 (77-78 yaşında)
Ankara, Türkiye
UyrukTürkiye
Evlilik(ler)iSadık Karamustafa
YakınlarıMihri Belli (dayısı) Hayrettin Belli (dedesi)
ÇocuklarıAyşe Karamustafa
EbeveyniHikmet Münir Ebcioğlu
AlanıResim, yerleştirme, gravür, video, film sanat yönetmenliği
Etkin yıllar1970’lerden günümüze
Sanat eğitimiİstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek Resim Bölümü
EtkilendikleriMasaccio,Simone Martini, Piero della Francesca
Ünlü yapıtlarıHapishane resimleri
Ödüller
2014 Prince Claus Ödülü, Hollanda; 2002 Simavi Görsel Sanatlar Ödülü, Türkiye; 2016 Uluslararası İstanbul Sanat Fuarı Onur Sanatçısı Ödülü, Türkiye; 2021 Roswitha Haftmann Ödülü, İsviçre

Nigâr Gülsün Karamustafa (d. 2 Aralık 1946, Ankara), Türk çağdaş sanatçı.

Yaklaşık kırk yıldır aktif olarak üreten sanatçı doksanlardan itibaren birçok önemli uluslararası çağdaş sanat sergisinde yer almaktadır. Yapıtları çeşitli uluslararası özel ve kamusal koleksiyonun parçasıdır.

Atıf Yılmaz ile pek çok farklı filminde yakın olarak çalışmış olan Karamustafa, Füruzan'ın aynı adlı eserinden uyarlanan Benim Sinemalarım adlı filmin yönetmenliğini yine Füruzan ile birlikte yapmıştır.

"Antik Kentte Sabah Alışverişi" by Gülsün Karamustafa (33450418355)
Gülsün Karamustafa'nın eskizlerinden

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

2 Aralık 1946’da Ankara'da dünyaya geldi. Babası, radyo spikeri Hikmet Münir Ebcioğlu’dur. Liseyi Ankara Koleji'nde okudu. Lise yıllarında tanınmış ressamlar Eşref Üren, Turgut Zaim ve Selva Tamkan resim öğretmenleri oldu, onun resim çalışmalarını desteklediler.[1] İlk sergisini 1962'de Ankara Koleji salonlarında açtı. Aynı yıl bir resmi Devlet Resim Sergisi'ne kabul edildi. Liseden sonra Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’ne girdi.

1969 yılında İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek Resim Bölümü, Bedri Rahmi Eyüboğlu atölyesinden mezun oldu. Politik olarak aktif bir yaşam süren Karamustafa, Akademi’de boykot ve işgal eylemlerinde yer aldı. 1970'te Sadık Karamustafa ile evlendi. Istanbul Radyosu'nda çalışırken BBC'nin Türkçe servisinde çalışmak üzere bir burs alan sanatçı eşi ile birlikte gittiği Londra'dan dönüşünde aranan birine yataklık etmek suçundan 12 Mart Muhtırasından birkaç gün sonra tutuklandı; Sadık Karamustafa iki buçuk yıl, kendisi 6 ay hapis cezası aldı. Hapishane gözlemlerine dayanan resimleri ilk kez "Vadedilmiş Bir Sergi’" adlı kişisel sergisinde sergilenmiştir.[2]

1975-1981 yıllarında Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksekokulu’nda (bugünkü Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi) öğretim üyeliği yaptı. Eğitimciliğin sanatsal hayatını olumsuz etkileyeceği düşüncesiyle bu görevinden ayrıldı.[3] Bir dönem Türkiye’de kırsaldan büyük kentlere, özellikle de İstanbul’a gerçekleşen iç göçün sonucu olarak görsel ve maddi kültürdeki değişimlerin yansımalarını resmetti.[4] Profesyonel anlamda ilk kişisel sergisini 1978'de İstanbul Taksim Sanat Galerisi'nde açtı.[5]

1984 yılında Atıf Yılmaz yönetmenliğindeki Bir Yudum Sevgi filminde sanat yönetmenliği yaparak sinemaya girdi. Ardından Gecenin Öteki Yüzü adlı televizyon dizisinde sanat yönetmenliği yaptı. 1990’da Füruzan ile birlikte Benim Sinemalarım adlı filmi yönetti. Bu film ile ulusal festivaller dışında Fransa, Kanada, Mısır, İran, ABD, Japonya, Almanya, Belçika ve Hindistan'da birçok festivale katıldı, ödül aldı.

1980-89 arası İstanbul'da “Günümüz Sanatçıları”, “Yeni Eğilimler”, “Öncü Türk Sanatından Bir Kesit” adı altında belirli aralıklarla yenilenen sergilere katıldı. Karamustafa'nın bu dönemki üretiminin temelinde farklı gündelik malzemeleri dönüştürdüğü politik ve sosyal bellege göndermeler yapan yerleştirmeler yer almaktadır. Sanatçı 1989'da Berlin Duvarı'nın yıkılması ve Demir Perde'nin kalkmasıyla kendini bambaşka bir uluslararası üretim alanında buldu. 1991 yılında Türkiye'de gerçek anlamdaki ilk kuratörlü sergi olan "Ani/Bellek 1" sergisine katıldı. İstanbul Taksim Sanat Galerisi'nde gerçekleşen sergini kuratörlüğünü Vasıf Kortun üstlenmişti. Sanatçı ilk uluslararası kişisel sergisini 1994'te Montreal'de açtı. Shedhalle Zürih'te Marion von Osten ve Ursula Biemann ile çeşitli ortak projeler üretti.

Kişisel sergileri arasında “Swaddling the Baby”, Villa Romana, Floransa (2015); “Vadedilmiş bir Sergi”, SALT Ulus, Ankara (2014), SALT Beyoğlu, SALT Galata, İstanbul (2013); "The Apartment Building", EMST The National Contemporary Museum of Athens (2012), "Etiquette" IFA Gallery, Stuttgart ve Berlin (2011), "The Monument and the Child", Akademie der Bildenden Künste, Vienna (2011), “Mobile Stages”, Salzburger Kunstverein, Salzburg (2008); “Bosphorus 1954”, Kunstmuseum Bonn, Bonn (2008); “Memory of a Square / 2000-2005 Video Works by Gülsün Karamustafa”, Kunsthalle Fridericianum, Kassel (2006); “PUBLIC/ PRIVATE”, Dunkers Kulturhus, Helsingborg (2006); “Galata:Genoa (Scavere Finestrini)”, Alberto Peola Gallery, Torino (2004); “Mystic transport, Trellis of My Mind”, Musée d’Art et Histoire, Cenevre (1999) yer almaktadır.

Uluslararası grup sergileri arasında ise 31. Sao Paulo Bienali (2014); 10. Gwangju Bienali (2014), “Artevida Politica”, Museu de Arte Moderna do Rio de Janeiro (2014); 4. Selanik Bienali (2013); 1. Kiev Bienali (2012); 3. Singapur Bienali (2011), 3. Guangzou Trienali (2008); “The 1980s: A Topology”, Museu Serralves, Porto (2006); “The Grand Promenade”, National Museum of Contemporary Art – EMST, Atina (2006); “Why Pictures Now”, MUMOK Museum Moderner Kunst Stifung Ludwig, Viyana (2006); “Projekt Migration”, Kölnischer Kunstverein, Köln (2005); “Centre of Gravity”, “Contour 2. Video Sanat Bienali”, Mechelen (2005); “Ethnic Marketing”, Centre d’Art Contemporain, Cenevre (2004); 1. Sevilla Bienali (2004); “In den Schluchten des Balkans, Kunsthalle Fridericianum”, Kassel (2003); “Blood & Honey”, Sammlung Essl, Viyana (2003); “When Latitudes Become Forms”, Walker Art Center, Minnesota (2003); 8. Havana Bienali (2003); 3. Çetince Bienali (2003); "Inclusion/Exclusion: Art in the Age of Post-colonialism and Global Migration", Steirischer Herbst, Graz (1996) ile 2., 3. ve 4. Uluslararası İstanbul Bienalleri (1987, 1992, 1995) vardır.

Münih Güzel Sanatlar Akademisi'nde, Boğaziçi Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakültesi'nde, Hannover Uluslararası Kadın Üniversitesi'nde öğretim görevlisi olarak çalıştı.

Sanatçı yaşamını İstanbul'da sürdürmektedir. Grafiker Ayşe Karamustafa'nın annesidir.

Kişisel Sergilerden Seçmeler[değiştir | kaynağı değiştir]

  • 2015- Swaddling the Baby, Villa Romana, Floransa
  • 2014- Vadedilmiş Bir Sergi, SALT Ulus, Ankara
  • 2013- Vadedilmiş Bir Sergi SALT Beyoglu, SALT Galata, Istanbul
  • 2012- The Apartment Building, EMST The National Contemporary Museum of Athens, Atina
  • 2011- Etiquette, IFA Gallery, Berlin, Stuttgart
  • 2011- The Monument and the Child, x – hibit, Akademie der Bildenden Künste, Viyana
  • 2008- Mobile Stages, Salzburger Kunstverein, Salzburg
  • 2008- Bosphorus 1954, Kunstmuseum Bonn, Bonn
  • 2006-Meydanın Belleği, Museum Villa Stuck, Münih
  • 2006-PUBLIC/PRIVATE, Durkers Kulturhus, Helsingborg
  • 2006-Meydanın Belleği, 2000-2005 Gülsün Karamustafa’nın Video İşleri, Kunsthalle Fridericianum, Kassel (katalog)
  • 2005-Fragmanları/Fragmanlamak, Proje 4L, Elgiz Çağdaş Sanat Müzesi, İstanbul
  • 2004-Galata:Cenova Alberto Peola Gallery, Torino
  • 2004-Galata:Cenova, Cenova Antik Ticaret Merkezi, İstanbul
  • 2003-Hold on-Keep Quiet, Liesbeth Lips Gallery, Rotterdam
  • 2000-Bavul Ticareti (100 dolar limit), Open Space, Hannover (kişisel performans)
  • 2000-Çalınmış Fikirler, Belluard Bollwerk International, Fribourg (kişisel performans)
  • 1999-Mistik Nakliye, Zihnimin Kafesi, Musee d'art et d'histoire, Cenevre

Grup Sergilerinden Seçmeler[değiştir | kaynağı değiştir]

  • 2006-The 1980s: Topology, Museu Serralves, Porto (kür. Ulrich Loock) (katalog)
  • 2006-EurHope 1153 Villa Manin - Centre for Contemporary Art, Udine (kür. Francesco Bonami, Sarah Cosulich Canarutto) (katalog)
  • 2006-Art, Life & Confusion/ October Salon Belgrade (kür. Rene Block) (katalog)
  • 2006-True Pictures, FO.KU.S, Foto Kunst Stadforum, Innsbruck
  • 2006-Glory and Drama, Gallery EXIT, Pejë, Kosovë, (kür. Erzen Shkololli) (katalog)
  • 2006-Coding:Decoding, Nikolaj Contemporary Art Center, Copenhagen (katalog)
  • 2006-Grand Promenade, National Museum of Contemporary Art, Athens (kür. Anna Kafetsi) (katalog)
  • 2006-Why Pictures Now, Mumok Museum Moderner Kunst Stiftung Ludwig, Viyana (katalog)
  • 2006-Soleil Noire, Salzburger Kunstverein (kür. Hemma Schmutz) (katalog)
  • 2006-Exorcising Exotism, Jhongsiao Dunhua Square, Taipei (kür. Sandy Hsiu-chih Lo) (katalog)
  • 2006-People, Land, State, Israeli Center for Digital Art, Holon (kür. Galit Eliat) (katalog)
  • 2006-Trans:it. Moving Culture Through Europe, National Museum of Contemporary Art (MNAC) Bükreş (kür. Bartolomeo Pietromarchi)
  • 2006-Re-Mapping Mozart / Ein Project von Wiener Mozartjahr 2006, Bösendorfer Klavierfabrik, Viyana (kür. Luisa Ziaja, Araba evelyn Johnston-Arthur) (kitap)
  • 2006-Peace Tower, Whitney Biennale, New York, (kür. Rikrit Tiravanija, Mark di Suvero) (katalog)
  • 2006-Passaggi a Sud Est, Palazzo Massari, Ferrara (kür. Emanuella de Cecco) (katalog)
  • 2006-ATTITUDE - video /short & experimental film/ photography festival, Center for Contemporary Public Arts ELEMENTI, Makedonya
  • 2005-İstanbulEindhoven, VanAbbe Museum, Eindhoven, (kür. Eva Meyer Hermann, Charles Esche) (katalog)
  • 2005-Çekim Merkezi, İstanbul Modern, (kür. Roza Martinez) (katalog)
  • 2005-Project Migration, Kölnische Kunsverein, Köln, (kür. Katrin Rhomberg, Marion von Osten) (katalog)
  • 2005-Contour, 2nd Video Art Biennale, Mechelen (kür. Cis Bierinx) (katalog)
  • 2005-Some Stories, Kunsthalle Wien, Vienna (kür. Roza el Hassan, Gerald Matt) (katalog)
  • 2005-Free Kick, Antrepobinası, 9thUluslararası İstanbul Bienali, İstanbul (kür. Halil Altindere) (katalog)
  • 2005-NowHere Europe, Polo Muzeale Veneziano, 51. Biennale di Venezia, Venice (cur Bartolomeo Pietromarchi) (Catalogue)
  • 2005-Threat Zone, TPS (Triangle Project Space) San Antonio (kür. Basim Magdy) (katalog)
  • 2005-Normalizasyon/Makulleştirme, Platform GarantiÇağdaş Sanat Merkezi, İstanbul (kür. Vasıf Kortun) (katalog)
  • 2005-Die Rundshau, Kunstraum Aarau (kür. Peter Spillmann, Susanna Perin)
  • 2005-Some Stories, Magazin 3, Bregenz (kür. Roza el Hassan, Gerald Matt) (katalog)
  • 2005-xfilm Festival Sofia (org. Krassimir Terziev)
  • 2005-Serial Cases, İstanbul Bilgi University, (kür. Başak Şenova)
  • 2004-La Alegria de mis Suenos, 1st International Biennial of Contemporary Art, Sevilla (kür. Harald Szeemann) (katalog)
  • 2004-Love it or Leave it, 5th Cetinje Biennale, Cetinje/Dubrovnik/Tirana (kür. René Block and Natasa Ilic) (katalog)
  • 2004-Ethnic Marketing, Centre d’Art Contemporain, Geneva (kür. Martine Anderfuhren, Tirdad Zolgdar) (katalog)
  • 2004-Wiener Linien/ Kunst und Stadtbeobachtungseit 1960, Wien Museum, Viyana (kür. Wolgang Kos) (katalog)
  • 2004-Pathos/Gefühle. Raumpool, Frankfurt (kür. Felix Ruhofer) (katalog)
  • 2004-When Latitudes Become Forms, Contemporary Arts Museum, Houston (kür. Philip Vergne) (katalog)
  • 2004-Flexibility, Kunstverein Wolfsburg,Wolfsburg (kür. Justin Hoffmann)
  • 2004-Exciting Europe, Galerie für zeitgenössische Kunst, Leipzig (kür. Anton Lederer, margarethe Makovec) (katalog)
  • 2004-Call Me İstanbul, ZKM/Zentrum für Kunst und Medienthechnologie, Karlsruhe (kür. Eda Cufer, Roger Connover, Peter Weibel) (katalog)
  • 2004-Periplo del Mediteraneo, Museo del Academia Linguistica di Belli Arti e Loggia di Banchi o della Mercanzia, Genova, (kür. Maurizio Calvesi, Marisa Vescovo) (katalog)
  • 2004-Moderna by Night, Moderna Museum, Stocholm
  • 2004-Who is Singing Over There National Gallery Bosnia and Hersegovina, Sarajevo (kür. Dunja Blazevic) (katalog)
  • 2004-Videoletters, Dünya Sosyal Forumu, Mumbai
  • 2003-El arte con la vida, 8inci Havana Bienali (katalog)
  • 2003-In den Schluchten des Balkans Museum Fridericianum, Kassel (kür. René Block) (katalog)
  • 2003-In Progress, Locarno Film Festivali (kür. Harald Szeeman) (katalog)
  • 2003-Utopia Station, Venedik Bienali 2003 (kür. Hans Ulrich Obrist) (katalog)
  • 2003-Blood & Honey, Sammlung Essl, Viyana (kür. Harald Szeemann) (katalog)
  • 2003-When Latitudes Become Forms, Fondazione Sandretto Re Rebaudengo, Torino (kür. Philippe Vergne) (katalog)
  • 2003-Urban Flashes 2003 (Cultural Patchworks in Public Space) Platform, İstanbul
  • 2003-Nerede/Burada Modern Art Museum, Saitama (kür. Vasif Kortun, Fulya Erdemci, Yuji Maeyama) (katalog)
  • 2003-Breaking the Law, Sparwasser HQ, Berlin (kür. Sanne Kofod Olsen)
  • 2003-When Latitudes Become Forms, Walker Art Center, Minnesota (kür. Philippe Vergne) (katalog)
  • 2003-Burada/Here, Platform, İstanbul (kür. Vasif Kortun)
  • 2003-Erzatszstadt, (two performances) Volksbühne am Roza Luxenburg Platz, Berlin.
  • 2003-Migration: Globalisation of Cultural Time and Space, Max Mueller Bhavan, Delhi (kür. Christian Cravagna, Amit Mukhopadhyay)
  • 2003-Répliques, Tunnel des Facultés, Cezayir (kür. Philippe Mouillon, Rachid Koraichi) (katalog)
  • 2002-Fuori Uso, Ferrotel, Pescara, (kür. Teresa Macri, Mario Codognato, Sandro Chia) (katalog)
  • 2002-Routes, Grazer Kunstverein, Graz, (kür. Christian Kravagna) (katalog)
  • 2002-Fluxus und die Folgen, Kunstsommer Wiesbaden 2002, (Kür. Rene Block, Regina Barthel) (Katalog)
  • 2002-BABEL2002, National Museum of Contemporary Art Korea, Seul (kür. Junmo Chung) (katalog)
  • 2002-In Search of Balkania, Neue Gallerie. Graz, (kür. Roger Conover, Eda Cufer, Peter Weibel) (katalog)
  • 2002-Do-It, e-flux internet sitesi, (kür. Hans Ulrich Obrist)
  • 2002-Utopia Travel, Gezici Sergi (son durak Viyana Seccesion) (Org. David Rych, Emmanuel Danesch)
  • 2002-Duvar Halıları, Inge Baecker Gallery, Köln
  • 2001-Im Zeichen der Stadt, Kunstmuseum Bonn, Bonn (kür. Dieter Ronte) (katalog)
  • 2001-MUTATIONS “Rumor City”,TN Probe, Tokyo (kür. Hans Ulrich Obrist) (katalog)
  • 2001-Lost and Found, Apex Art Gallery, New York (kür. René Block)
  • 2001-Yerleşmek, Proje 4L, İstanbulÇağdaş Sanat Müzesi (kür. Vasıf Kortun) (katalog)
  • 2001-Witchcraft, Palais Thurn und Taxis, Bregenz (org. Wilhelm Meusburger) (katalog)
  • 2001-Onufri 2001, Museum of Modern Art, Tirana (kür. Suzanna Kuka)
  • 2001-Hasat, Apel Sanat Galerisi, İstanbul (kür. Nuran Terzioğlu)
  • 2001-Dare to be Different, City Gallery, Fier (kür. Eleni Lipari)
  • 2001-Düş Satın Alma Dükkanı, Apartman Projesi, İstanbul
  • 2001-Colori dei Mediteraneo, Sant Andrea Hospital, Rome (org. Zerinthia) (kalıcı iş)
  • 2001-As you see me but I am not, Kommunale Galerie, Hohenzollerndamm, Berlin (kür. Tomur Atagök) (katalog)
  • 2001-Never Look Back, Politics of Friedship, Shedhalle, Zurich
  • 2001-As you see me but I am not, Frauen Museum, Bonn (kür. Tomur Atatgök) (katalog)
  • 2001-Trans_Action et les Nouvelles Commerces des Arts, La Box, Bourges
  • 2000-Les Sémiophores, Places des Terraux, Lyon (kür. Phillippe Mouillon)
  • 2000-MoneyNations 2, Kunsthalle Exnergasse, Viyana (kür. Marion von Osten, Peter Spillman) (katalog)
  • 2000-Bugünkü Program/Gelecek Program, Hacopulo Pasaji, İstanbul (kür. Özge Açıkkol, Cem İleri) (katalog)
  • 2000-EKBATANA?, Nikolaj Contemporary Art Center, Kopenhag (kür. Elisabeth Delin Hansen) (katalog)
  • 2000-Négociations, Centre Regional d’art Contemporain, Séte (kür. Nicolas Bourriaud, Bernard Marcadé)
  • 2000-TRANS_ACTIONS ou les Nouveaux Commerces de L’art, Galerie Art et Essai, Rennes (katalog)
  • 2000-Strange Home, Historisches Museum, Kestner Museum, Hannover (kür. Annerose Bekhurs, Vera Giesel) (katalog)
  • 2000-Springtime, Nikolaj Contemporary Art Center, Copenhagen (kür. Sanne Kofod Olsen) (katalog)
  • 2000-Kwangju Biennale, 2000, Kwangju (kür. René Block) (katalog)
  • 1999-Passage du Bosphore, Musée de Picardie, Amiens (kür. Sylvie Couderc) (katalog)
  • 1999-Stills, Cuts and Fragments, Ifa Gallery, Stuttgart (kür. Iris Lenz) (katalog)
  • 1999-Ulema, Hohenthal und Bergen Gallery, Berlin
  • 1999-Modebus, Alten Markt, Salzburg, (kür. Ursula Graf)
  • 1999-Toprak ve Lif, Apel Sanat Galerisi, İstanbul (kür. Nuran Terzioğlu)
  • 1999-The Picture in the Hills, Dulcinea, İstanbul (kür. Claire-Lyse Bucci) (katalog)
  • 1999-Ayakkabı Dükkanı, Apartman Projesi. İstanbul
  • 1999-La Belle Jardiniére, Künstlerhaus Schloss Wiepersdorf bahçesi, Wiepersdorf (kür. Christina Hoffmann)
  • 1999-Iskorpit, Badisher Kunstverein, Karlsruhe (kür. René Block, Fulya Erdemci) (katalog)
  • 1999-Too Vide Enough, SI/NY, New York (kür. Annette Schindler)
  • 1999-Dream City, Villa Stuck, Kunstverein München, Kunstraum München, Münih (org. Siemens Kulturprogram) (katalog)
  • 1999-Freizeit und Überleben, Galerie im Taxispalais, Insbruck (kür. Silvia Eiblmayr) (katalog)

Eserlerinin bulunduğu koleksiyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Musée d’Art Moderne de la Ville de Paris
  • MUMOK/Museum Moderner Kunst Stiftung Wien
  • Van Abbe Museum Eindhoven
  • Sammlung Essl
  • İstanbul Modern
  • Proje 4L/Giz Contemporary Art Museum İstanbul
  • Santral İstanbul Contemporary Art Museum
  • Berlin ve İstanbul’da çeşitli özel koleksiyonlar

Filmografisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Yönetmen[değiştir | kaynağı değiştir]

Sanat yönetmeni[değiştir | kaynağı değiştir]

Video yapımları[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Şehirde Gizli Panter Modası - 2008
  • Erkek Ağlamaları - 2008

Ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]

  • 2021 : Roswitha Haftmann Vakfı Sanat Ödülü[6]
  • 2016 : 26. Uluslararası İstanbul Sanat Fuarı (ARTIST 2016) Onur Sanatçısı Ödülü[7]
  • 2014 : Prince Claus Ödülü, Hollanda
  • 2002 : Simavi Görsel Sanatlar Ödülü, İstanbul
  • 2001 : Onufri 2001 Uluslararası Sergi, Özel Ödül, Tirana
  • 1991 : 9. Uluslararası Fajr Film Festivali, “Benim Sinemalarım” filmi için, Özel Jüri Ödülü, Tahran
  • 1987 : Yeni Eğilimler Sergisi Ödülü, İstanbul
  • 1985 : Günümüz Sanatçıları Sergisi Ödülü, İstanbul

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]