Güldünya Tören
Güldünya Tören (1982; Budaklı, Güroymak, Bitlis - 26 Şubat 2004, İstanbul[1][2]), akrabası tarafından tecavüze uğrayıp hamile kaldığı için aile kararıyla öldürülen ve töre cinayetlerinin sembollerinden olan kadın.
Tecavüz ve öldürülmesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Tecavüze uğrayıp sorumlusunun ortaya çıkması ile aşiret kararı verilip kuma olarak köyü terk etmesi istenir. Güldünya kabullenmez, bu arada tecavüz eden akrabası kaçar. İstanbul'a amcasının yanına yollanır. Güldünya, ölümünden altı ay önce abisinin öldürme girişiminden polise sığınarak kurtuldu. Yine köyünden tanıdığı ve Bitlis'te imamlık yapan arkadaşının babasının yanına gitti.[3] Çocuğu doğdu, evlatlık olarak verdi. Aşiretin ölüm kararı ile ağabeyleri tarafından bulunarak sokak ortasında vuruldu. Hastaneye kaldırılan Tören, on iki saat sonra hastaneye gelen kardeşi tarafından öldürüldü.[4]
Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]
Tecavüz eden akrabası Servet Taş 14 Ekim 2011'de sokak ortasında Güldünya’nın babası Şerif Tören tarafından kurşunlanarak öldürüldü.[3][5]
Güldünya'yı öldürdüğü için 23 yıl 4 ay hapis cezasına çarptırılan ve 8 yıldır cezaevinde olan kardeşi Ferit Tören de 29 Şubat 2012'de öldü. Ölüm nedeni kalp krizi olarak açıklandı.[6]
Baba Şerif Tören’in Servet Taş’ı öldürmesi ile ilgili dava iki aileyi birbirine düşürdü. Kartal Adliyesi 13. Ağır Ceza Mahkemesi'ndeki davada bıçak ve sopalarla kavga eden iki aileden 7'si ağır 30 kişi yaralandı.[3]
İki aile arasında süren kan davası, 6 Ocak 2013'te Zeytinburnu Yenidoğan Camii konferans salonunda yapılan barış yemeğiyle sona erdirildi. Sekiz yıldır süren kavganın sonunda iki aileyi barıştıran dört maddelik barış antlaşmasına göre "Bu dava yüzünden hiç kimse toprağını satmayacak, köyde kardeşçe yaşanacak, köyden çıkılması söz konusu olmayacak. Töre denilen kötü ve çirkin âdet terk edilecek.". İki ailenin bireyleri birbirlerine kesme şeker ikram etti. Kutsal kitapları altından da geçen aileler birbiriyle öpüşüp barış yemeği yedi.[7]
Güldünya’nın öldürüldükten 9 yıl sonra cenaze namazı kılındı, barış anlaşmasına imza atan aile büyükleri, kadınlara şiddet uygulamayacaklarını ve kız çocuklarının eğitimine önem vereceklerini taahhüt etti.[8]
Baba Şerif Tören'in davası sonuçlandı ve müebbet hapis cezasına çarptırıldı.[9]
Yansımaları[değiştir | kaynağı değiştir]
Güldünya Tören, Türkiye'de aile içi şiddet, tecavüz ve töre cinayeti konularında sık sık alıntılanan, tezlere konu olan ve sembol olarak adlandırılan bir isim oldu.
- İnsan Hakları 2007 raporunda aile içi şiddet örneği olarak Güldünya Tören'in kardeşleri tarafından öldürülmesine yer verildi.[10]
- Gürsel Yaktıl Oğuz, Toplumsal Yaşamda Kadın adlı tezinde örnek olay olarak Güldünya'nın hikâyesine yer verdi.[11]
- Aylin Aslım, Güldünya isminde bir şarkı yaptı ve Gülyabani albümünde bu şarkıya yer verdi.
- On üç kadın şarkıcı, aynı adlı bir albüm hazırlayarak aile içi şiddete dikkat çekti.[12] Bu albümde Aylin Aslım'ın şarkısını Sezen Aksu söyledi. 9 Mart 2009'da Aile İçi Şiddet Acil Yardım Hattı’nın kullanma bilincinin arttırılması için, “Güldünya Şarkıları” albümünün konseri, Tim Maslak Show Center’da gerçekleştirildi.[13] 8 Mart 2010'da bu kez erkek sanatçılar " sorunun sadece kadınları değil, toplumun tüm kesimlerini ilgilendiren ortak bir sorun olduğunu ve ancak birlikte mücadele edilirse çözüm bulunabileceğini " gösterebilmek için 2. Güldünya Konserini Lütfi Kırdar Anadolu Auditorium'da verdiler.[14][15]
- Zülfü Livaneli, Güldünya isimli bir şarkı yaptı ve Hayata Dair albümünde bu şarkıya yer verdi.
- Güldünya şiddet gören kadınlara dair bir diziye adını verdi.[16]
- Nükhet Kardam, "Turkey's engagement with global women's human rights" adlı araştırmasında, Yıldız Yazıcıoğlu'nun Milliyet gazetesinde yayımlanan "Güldünya katliamında kadın tahriki var" yazısına yer verdi.[17]
- Ankara Yenimahalle'de bir parka Güldünya'nın ismi verildi.[18]
- Bitlis'te kurulan kadın derneği Güldünya'nın ismini aldı.[19][20]
- Adını Güldünya Tören'den alan, (feminizm ve politika konuları yanında dünyadan kadın hareketi ve farklı feminizm deneyimleri, kadın biyografileri ve tanıklık derlemeleri ile kadın edebiyatçıların eserlerini ve kadın sanatçılar tarafından ya da onlara dair kitapları yayınlamak üzere) Güldünya Yayınları kuruldu.[21]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Töre infazı için hastane bastılar". 13 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2021.
- ^ "İstanbul'da töre cinayeti". 13 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2021.
- ^ a b c Aydemir, Ömer Faruk (1 Mart 2013). "Türkiye Güldünya'yı unutmayacak". haber. İHA. 26 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2015.
Türkiye “Güldünya” ismini ilk kez 2004 yılında duydu. Akrabasının tecavüzüne uğradıktan aile kararı ile kardeşleri tarafından infaz edilen Güldünya Tören’in ölümü üzerinden tam 10 yıl geçti...
- ^ "Güldünya göre göre soldu-Radikal". 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2011.
- ^ "Güldünya'nın Çocuğunun Babası Öldürüldü-Bianet". 17 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2011.
- ^ http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=1080299&CategoryID=77 2 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Güldünya'nın katili hapiste öldü
- ^ Deniz, Derin (7 Ocak 2013). "8 yıl sonra gelen Güldünya barışı". haber. Sabah. 9 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2015.
Töre kurbanı Güldünya Tören ile kendisine tecavüz eden Servet Taş'ın aileleri Kuran'ın altından geçerek barıştı. Aileleri Siirt'in Kanaat önderlerinden Şıh Muiniddin Aydın buluşturdu
- ^ Tamer, Meral (16 Ocak 2013). "Batman'a ilk AVM, ilk özel kolej geldi; peki ya Güldünya'lar?". "Ufuk Turu" köşeyazısı. Milliyet. s. 7. 26 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Güldünya cinayet davasında karar". AA haberi. Hürriyet. 26 Aralık 2013. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2015.
Güldünya Tören'in çocuğunun babası Servet Taş'ı öldürdüğü iddia edilen Mehmet Şerif Tören ile cinayette kendisine yardım ettiği öne sürülen Şahin Ilık, müebbet hapis cezasına çarptırıldı.
- ^ "Country Reports on Human Rights Practices for 2007-Államok. Egyesült, Congress". 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2011.
- ^ "Toplumsal YaŞamda Kadin-Yard.Doç.Dr. Gürsel YAKTIL OĞUZ". 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2011.
- ^ "13 ÜNLÜ KADIN, SESLERİNİ 'GÜLDÜNYA' İÇİN BİRLEŞTİRDİ-Aile içi şiddete son!". 15 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2011.
- ^ "Güldünya Konseri". biletix sitesi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2011.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Güldünya Konseri 2". biletix sitesi. 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2011.
- ^ "Erkek sanatçılardan "Güldünya" konseri". cnnturk.com sitesi. 10 Mart 2010. 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2011.
Aile içinde kötü muamele ve şiddete maruz kalan kadınlara hukuki, psikolojik ve güvenlikle ilgili destek sağlamak amacıyla 2 yıl önce hizmete açılan Acil Yardım Hattı'na maddi destek sağlamayı ve daha çok kadına ulaşabilmesi için farkındalık yaratmayı amaçlayan konserde, Türkiye'nin ünlü erkek sanatçıları sahne aldı.
- ^ "Sanem Çelik, Güldünya dizisiyle geri döndü". 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2011.
- ^ "Turkey's engagement with global women's human rights-Nüket Kardam". 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2011.
- ^ "Yenimahalle Belediyesi tarafından 8 Mart Dünya Kadınlar Günü'nde Güldünya Parkı'nın açılışı yapıldı". 6 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2011.
- ^ "KSGM STK'lar". 18 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2011.
- ^ "Güldünya Kadın Derneği Açıldı". 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2011.
- ^ "Güldünya yayınları hakkında". 1 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2015.