Ev kırlangıcı

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Ev kırlangıcı
Zaman zaman ürediği İzlanda'da uçan ev kırlangıcı.
Şakıma kaydı Ceredigion, Wales
Korunma durumu

Asgari endişe altında (IUCN 3.1)[2]
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Aves
Takım: Passeriformes
Familya: Hirundinidae
Cins: Delichon
Tür: D. urbicum[1]
İkili adlandırma
Delichon urbicum[1]
Linnaeus, 1758
Dağılım      Üreme dağılımı     Kış dağılımı
Delichon urbicum

Ev kırlangıcı (Delichon urbicum),[1] kırlangıçgiller (Hirundinidae) familyasından göçmen bir kırlangıç türüdür. Avrupa, Kuzey Afrika ve ılıman Asya bölgelerinde ürer; kışları ise Sahraaltı Afrika'ya ve tropikal Asya bölgelerine göçer. Uçarken yakaladığı böceklerle beslenir dolayısıyla böceklerin çok bulunduğu iklimlerin olduğu yerlere göç eder. Başı ve üst tüyleri mavidir, kuyruksokumu ve alt tüyleri ise beyazdır. Hem açık alanlarda hem de insanların yaşadığı yerlerde bulunur. Doğu ve güney Asya bölgelerine endemik olan Delichon cinsinin diğer iki türüne benzer özelliklere sahiptir. Kabul edilmiş iki alt türü vardır.[3]

Ev kırlangıcının hem bilimsel hem konuşma dilindeki adı insan tarafından yapılan yapıları kullanmasından gelmektedir. Binaların saçakları altında kapalı kap şeklinde çamurdan yuvalar yapar ve genellikle koloniler şeklinde bulunurlar. Yuvaların altında kuş pislikleri sorun yaratabilmektedir.[3]

Delice doğan (Falco subbuteo) tarafından avlanır ve diğer benzer kuşlarda olduğu gibi iç parazitlerden ve pire ile kenelerden muzdariptir. Ancak çok geniş dağılımı ve yüksek populasyonu nedeniyle genel olarak türü tehdit altında değildir.[4]

Taksonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ev kırlangıcı ilk olarak Linnaeus tarafından 1758 yılında Systema Naturae adlı eserinde Hirundo urbica[5] olarak tanımlanmıştır ancak şu anda bulunduğu Delichon cinsi içine Thomas Horsfield ve Frederic Moore tarafından 1854 yılında geçirilmiştir.[6] Delichon, Grekçe 'kırlangıç' anlamına gelen χελιδών (chelīdōn) kelimesinin bir anagramıdır.[7] Tür adı urbicum (2004 yılına kadar Latince gramerin yanlış anlaşılmasından ötürü urbica) Latince 'şehirden' anlamına gelmektedir.[1]

Delichon cinsi, kır kırlangıcı cinsi olan Hirundo cinsinden yakın zamanda ayrılmıştır. Bu cinsteki üç tür de mavi üst tüyler, kontrast oluşturan beyaz kıç ve alt tüyler ile benzer görünüşe sahiptir. Geçmişte, ev kırlangıcı, orta ve doğu Asya dağlarında üreyen ve Güneydoğu Asya'da kışlayan Delichon dasypus ile aynı tür olarak sınıflandırılmıştır. Aynı zamanda güney Asya dağlarında yerleşik olarak yaşayan Delichon nipalense türüne de çok benzemektedir. Üç tür de birbirine benzese de yalnızca Delichon urbicum saf beyaz kuyruksokumu ve alt tüylere sahiptir.[3]

Ev kırlangıcının iki coğrafi alt türü bulunur. Batıda bulunan D. u. urbicum ve doğuda bulunan D. u. lagopodum. Bu alt türler Alman zoolog Peter Simon Pallas tarafından 1811'de tanımlanmıştır. Akdeniz bölgesinden meridionalis gibi diğer ırklar da tanımlanmıştır ancak ana türden olan farklılıkların ırk ayrımını gerektirmeyecek kadar az olması sonucu geçerli değildir.[3]

Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ev kırlangıcı, Nederlandsche Vogelen, 1750

Erişkin ev kırlangıcının batıda yaşayan ırkının ortalama uzunluğu 13 cm, kanat genişliği 26–29 cm, ortalama ağırlığı 18,3 gramdır. Tepe ve sırt kısmı parlak çelik mavisidir, sırt kısmındaki mavilik kuyruk sokumuna gelmeden bir bantla sona erer. Kuyruksokumu ve göğüs kısmı bembeyazdır. Kanatlar kahverengi uzun ve sivri; kuyruk çatallıdır. Kısa bacakları, beyaz tüylerle kaplıdır. Gagası küçük ve siyah, gözleri kahverengidir. Ayak parmakları ve ayağının tüysüz bölgeleri pembedir. Her iki cins de benzer dış görünüşe sahiptir. Genç kuşlar duman grisi rengindedir ve ve kanat tüylerinin uçları ve kenarları beyaz renkli olabilir. Doğuda yaşayan D. u. lagopodum ırkı batıda yaşayan ırktan, beyaz kuyruksokumunun kuyruğun daha ötesine kadar uzamasıyla ayrılır. Ayrıca kuyruk çatalının boyu D. u. urbicum ile D. dasypus arasındadır.[3]

Ev kırlangıcının uçarken çok belirgin olarak görülen bembeyaz kuyruksokumu ve alt tüyleri, Palearktik biyocoğrafik bölgesinde yaygın olarak bulunan kır kırlangıcı (Hirundo rustica), kum kırlangıcı (Riparia riparia) ve kızıl kırlangıç (Cecropis daurica) gibi diğer kırlangıç türlerinden ayrılmasına olanak sağlar. Afrika'da Pseudhirundo griseopyga türü ile karışması mümkün olsa da bu türün kuyruksokumu gri, alt tüyleri beyazımsıdır ve kuyrukları uzun ve derin çatallıdır.[3] Ev kırlangıcı saniyede 5,3 kanat çırpışıyla uçar. Bu hız saniyede 4,4 kanat çırpışıyla uçan kır kırlangıcından daha fazladır.[8] Ancak 11 m•s−1'lik uçuş hızı kırlangıçlar için tipiktir.[9]

Ev kırlangıcı, özellikle üreme döneminde kolonilerde çok gürültü çıkaran bir kuştur. Yıl boyunca erkek melodik cıvıltılardan oluşan yumuşak bir sese sahiptir. Kışlaklarda da kullanılan temas çağrısı sert bir çirrrp sesi, alarm çağrısı da tiz ziip sesidir.[10][11]

Yaşam şekli[değiştir | kaynağı değiştir]

Ev kırlangıçları diğer kırlangıç türlerinden birkaç gün sonra Avrupa'ya varır. Bu genellikle Nisan ayına denk gelir. Sabit olarak önceki yıl inşa ettikleri yuvalara geri dönerler ve yuvayı onarır veya yeni bir tanesini yuvanın yakınına yaparlar. Kırlangıçların ilkbahar ve sonbaharda yaptığı göçlerde uğrak yerleri farklıdır. Ötüşü "Z" biçiminde ıslıklı bir cıvıltıdır.

Ev ve binalar olmadan önce bu kuşlar uçurum ve mağaralarda yuva yapardı; ama hala uçurum kenarlarında yuva kuran kolonilere rastlanılmaktadır.

  • Delichon urbica
    Delichon urbica
  • Delichon urbicum
    Delichon urbicum

Dağılımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ev kırlangıcı, Avrupa'daki yayılış sahasında kır kırlangıcıyla birlikte görülür ve kışı tropik Afrika'da geçirirler.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c Sangster, George; Collinson, J. Martin; Helbig, Andreas J; Knox, Alan G; Parkin, David T. (2004). "Taxonomic recommendations for British birds: second report" (PDF). Ibis. Cilt 146. s. 153–157. 1 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2012. (İngilizce)
  2. ^ BirdLife International (2012). "Delichon urbicum". IUCN Red List of Threatened Species. 2012: e.T22712477A38588470. doi:10.2305/IUCN.UK.2017-3.RLTS.T103811886A118748864.en. 
  3. ^ a b c d e f Turner, Angela K (1989). Swallows & Martins: an identification guide and handbook. Boston, Massachusetts, US: Houghton Mifflin. s. 226–233. ISBN 0-395-51174-7. (İngilizce)
  4. ^ "Northern House-martin - BirdLife Species Factsheet". BirdLife International. 11 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2012.  (İngilizce)
  5. ^ Linnaeus, C (1758). Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio decima, reformata (Latince). Holmiae. (Laurentii Salvii). s. 192. H. rectricibus immaculatis, dorso nîgro-caerulescente 
  6. ^ "ITIS Standard Report Page: Delichon". The Integrated Taxonomic Information System (ITIS). 8 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2012. (İngilizce)
  7. ^ "House Martin Delichon urbicum (Linnaeus, 1758)". Bird facts. British Trust for Ornithology. 31 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2012. (İngilizce)
  8. ^ Liechti, Felix (15 Ağustos 2002). "Wingbeat frequency of barn swallows and house martins: a comparison between free flight and wind tunnel experiments". The Journal of Experimental Biology. 205 (16). The Company of Biologists. ss. 2461-2467. PMID 12124369. 15 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2012. (İngilizce)
  9. ^ Bruderer, Bruno (2001). "Flight characteristics of birds: 1. radar measurements of speeds" (PDF). Ibis. 143 (2). ss. 178-204. doi:10.1111/j.1474-919X.2001.tb04475.x. 7 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2012. (İngilizce)
  10. ^ Snow, David (1998). The Birds of the Western Palearctic concise edition (2 volumes). Oxford: Oxford University Press. ss. 1066-1069. ISBN 0-19-854099-X. (İngilizce)
  11. ^ Sinclair, Ian (2002). SASOL Birds of Southern Africa. Struik. s. 296. ISBN 1-86872-721-1. (İngilizce)
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ev_kırlangıcı&oldid=32178840" sayfasından alınmıştır