Ester Handali
Ester Handali ya da Ester Kira (ö. 1590) önce Hürrem Sultan'ın sonra da Nurbanu Sultan'nın kirası olan Yahudi bir kadındı. Bu sultanların saray dışı meselelerini ve sultanlara mücevher sağlama işini üstlenmiştir. Ebelik konusundaki uzmanlığı sayesinde Kanuni Sultan Süleyman döneminde[1] hareme kabul edilmeye başlandı.[2]
Ester Handali ve kocası Eliya Handali Osmanlı haremindeki kadınlara mücevher, kozmetik ve pahalı giyecekler sağlama görevini üstlenmişlerdi. Kocasının ölümünden sonra Ester bu görevi tek başına yürüttü.[3] Önce Hürrem Sultan'ın sonra da Nurbanu Sultan'ın sırdaşı ve sekreteri görevini yaptı. Osmanlı haremindeki kadınlar haremden dışarı çıkamadıkları için dış dünyayla ilişkilerini çoğu Yahudi olan bu kadınların yürütmesi gelenek haline geldi.[kaynak belirtilmeli] Bu kadınlara kira adı verilirdi.
Kanuni, II. Selim ve III. Murat zamanında yaşayan Ester, özellikle III. Murat döneminde İtalya Krallıkları ve Venedik ile ilişkilerde önemli rol oynadı.[4] Ester Kira saraydaki ilişkileri ile yakınlarına imtiyazlar ve menfaatler sağladığı gibi oğluna da İstanbul gümrüğünün yönetimi verildi. Ester Kira, gümrük iltizamı karşılığında hazineye ayarı bozuk akçeler ödemiştir.[5]
Araştırmacı Moshe Sevilla-Sharon'un anlattığına göre:
- "Yüksek tutkuları olan Ester Kira, Saray'daki nüfuzunu kullanarak, bir taraftan dış siyasette rol oynarken diğer taraftan da imtiyazlar ve soyluluk unvanları verilmesine, hatta Sipahi Beyliklerinin dağıtımına karıştı... Büyük bir servet biriktirmeyi başaran Ester bunları sağlarken dosttan çok düşman edindi."[6]
Enflasyon yükselince Yeniçeri maaşlarının satın alma gücü azaldı ve bu gidişatın sorumlusu olarak Ester Kira ve onun oğulları olarak gören sipahiler, bu kişilerin kendilerine teslim edilmesini istedi.[7] Olaylardan haber alan Ester, çocuklarıyla birlikte Kaymakam Halil Paşa'nın konağına sığındıysa da[8] sipahiler tarafından yakalanan Ester ve bir oğlu katledildiler ve bedenleri At Meydanı (Sultanahmet Meydanı)'na kadar sürüklendi.[7] Ester'in diğer oğlu ise Aksak Mustafa Çavuş adını alarak Müslümanlığa geçince sağ kurtuldu.[7]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Rosanes'e göre 1556'da
- ^ Naim A. Güleryüz, Bizans'tan 20. Yüzyıla - Türk Yahudileri, s.78; ISBN 978-9944-994-54-5
- ^ Lamdan, Ruth (2007). "Jewish Women as Providers in the Generations Following the Expulsion from Spain". Nashim: a Journal of Jewish Women's Studies and Gender Issues. Cilt 13. ss. 49-67.
- ^ Naim A. Güleryüz, Bizans'tan 20. Yüzyıla - Türk Yahudileri, s.78-79; ISBN 978-9944-994-54-5
- ^ M.Güldağı Derin İsrail s.41
- ^ Moshe Sevilla-Sharon, Türkiye Yahudileri - Tarihsel Bakış s.4, Kudüs, 1982
- ^ a b c Naim A. Güleryüz, Bizans'tan 20. Yüzyıla - Türk Yahudileri, s.79; ISBN 978-9944-994-54-5
- ^ Harold Berman, "Nahman Passi", Hamenora, s.11-12, Kasım-Aralık 1924, İstanbul, s.295-297' Cecil Roth, "Passi David", EJ., Vol.13, s.16