Eskibeyrehatun, Çıldır
| Eskibeyrehatun | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Eskibeyrehatun Eskibeyrehatun'un Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Çıldır |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 438 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Eskibeyrehatun, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Eskibeyrehatun köyünün eski adı Begrehatun'dur. Nitekim Osmanlılar, 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdiği köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı tahrir defterinde Begrehatun / Begrahatun (بكرەخاتون) olarak kaydetmiştir. Bu tarihte Begrahatun köyü Gürcistan Vilayeti içinde Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlıydı. Büyükçe bir köy olan Begrehatun'un nüfusu 33 Hristiyan haneden (165 kişi) oluşuyordu. Vergi yükümlüsü erkeklerin çoğunluğu İvane, Maharebel, Gogiça, Basila, İason, İordane, Batata, Giorgi, Tevdore gibi Gürcü adları taşıyordu.[3]
Begrehatun köyü uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra 1878 yılında Berlin Antlaşması'yla Ruslara bırakılan yerler arasında bulunuyordu. Rus idaresinin 1886 yılında yaptığı nüfus tespitinde köyün adı Bagratun / Begrahatun (Багратун / Беграхатун) biçiminde kaydedilmiştir. Ardahan sancağının (okrug) Ardahan kazasına (uçastok) bağlı olan köyde 122 yaşıyordu.[4]
Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı ve gazeteci Konstantine Martvileli Begrahatun köyü üzerine şunları yazmıştır: "Zarabuki’den Begra-hatun köyüne geldim. Bu köy büyük bir derenin kenarında, Ahalkalaki yolu yakınında bulunuyor. Bu köyün yakınlarında hiç su yok ve burada yaşayanlar, ki 23 hane ya da 279 Müslüman Gürcüden oluşuyor, susuzluktan dolayı çok zor durumdalar. Bu köyde küçük bir kilisenin yıkıntıları duruyor ve kilise tamamen yağmalanmış. Bu derenin kıyısında Parkau[5] (Kars Vilayetinin Harbi Valisi Pyotr-Emmanuil Fridrihoviç fon Parkau onuruna) ya da Yeni Begra-hatun köyü var. Burada 90 hane Süryani yaşıyor. Bunlar da Begra-hatun köylüleri gibi zor durumdalar. Buradan geriye Meirami köyüne yöneldik."[6]
Begrahatun köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan sınırları içinde kaldı. Bu durum 1920 tarihli Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Ancak ertesi yıl Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla köy Türkiye'ye bırakıldı.[7]
1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Eskibeyrehatun köyü Aşağı Begre Hatun / Begre Hatun Aşağı (بكرە خاتون آشاغی) adıyla kaydedilmiştir. Bu sırada köy Kars vilayetinin Çıldır kazasının merkez nahiyesine bağlıydı. Bugünkü Yenibeyrehatun köyünün adı ise bu listede Begre Hatun Yukarı (بكرە خاتون یوقاری) biçiminde yazılmıştır.[8] 1935 gelen nüfus sayımında "Eski Beyri hatun" olarak kaydedilmiş olan köyün nüfusu 473 kişiden oluşuyordu.[9] 1965 yılına gelindiğinde Eskibeyrehatun köyünde 898 kişi yaşıyordu ve bu nüfus içinde sadece 142 kişi okuma yazma biliyordu.[10]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy, Ardahan il merkezine 20 km, Çıldır ilçe merkezine 19 km uzaklıktadır.[11]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 438[2] |
| 2021 | 453[2] |
| 2020 | 471[2] |
| 2019 | 476[2] |
| 2018 | 499[2] |
| 2017 | 512[2] |
| 2016 | 515[2] |
| 2015 | 527[2] |
| 2014 | 558[2] |
| 2013 | 561[2] |
| 2012 | 569[2] |
| 2011 | 582[2] |
| 2010 | 589[2] |
| 2009 | 607[2] |
| 2008 | 620[2] |
| 2007 | 608[2] |
| 2000 | 696[11] |
| 1990 | 838[12] |
| 1985 | 1.131[13] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Eski Beyrehatun, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 11 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Çıldır Eskibeyrehatun Köy Nüfusu". Nufusune.com. 3 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 488, II. cilt (1941), s. 477, III. cilt (1958), s. 540". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2021.
- ^ "Ardahan kazası (1886) (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2021.
- ^ 1915 Yılı Kafkasya Takvimi (Кавказскій календарь на 1915 годъ), s. 171; Tiflis, 1916
- ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" (Gürcüce), Sakartvelo gazetesi, 5 Ekim 1917, sayı. 218". 11 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2021.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 764.
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ a b "Eskibeyrehatun Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.