Ertuğrul Gazi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Ertuğrul Bey sayfasından yönlendirildi)
Ertuğrul Gazi
ارطغرل غازى
Ertuğrul Gazi'nin 16. yüzyıl'da yapılmış bir minyatürü
Kayı Boyu lideri
Hüküm süresi1232 - 1281[1]
Önce gelenSüleyman Şah veya Gündüz Gazi[2]
Sonra gelenOsman Gazi
Anadolu Selçuklu Devleti'nin Söğüt uçbeyi
Hüküm süresi? - 1281
Sonra gelenOsman Gazi
Doğum1190'lar[3]
Ahlat, Bingöl[3]
Ölüm1280'ler[3]
Söğüt, Bilecik
DefinErtuğrul Gazi Türbesi
Eş(ler)iHalime Hatun
Çocuk(lar)ıGündüz Bey
Saru Batu Savcı Bey
Osman Gazi[4][5][6]
Tam adı
Süleyman Şah oğlu Ertuğrul
Ertuğrul bin Gündüz[2]
HanedanKayı Boyu
BabasıSüleyman Şah veya Gündüz Alp[2]
AnnesiHayme Hatun
Diniİslam

Ertuğrul Gazi ya da Ertuğrul Bey (Osmanlıcaارطغرل غازى; ö. ~1280, Söğüt), 13. yüzyılın ortalarında Oğuzların Kayı boyunun lideri ve Osmanlı Beyliği'nin kurucusu olan Osman Bey'in babasıdır.

13. yüzyılın ortalarında Orta Asya'daki Cengiz Han'ın Moğol baskısından kaçan Kayılar, ilk olarak Doğu Anadolu civarlarına geldiler. Kayı Boyu beyi Süleyman Şah'ın (veya Gündüz Alp) Fırat Nehri'nden geçerken boğulup vefat etmesi üzerine Ertuğrul Bey, Kayılar'ı Bizans sınırına göç ettirmek istedi. Fakat kardeşleri bu fikrine karşı çıktı. En nihayetinde, bu görüş ayrılıkları nedeniyle Kayılar ikiye bölündü: Ertuğrul'un ağabeyleri Sungur Tekin ve Gündoğdu geride, Ahlat'ta kalırken; Ertuğrul, kardeşi Dündar ile birlikte Batı'ya doğru göç etti.[7]

Anadolu'ya gelmesi ve Söğüt'e yerleşmesi

Selçuklu Devleti dağıldıktan sonra, Oğuz Türkmen boylarının bir araya gelerek yaptığı toplantı ve Ertuğrul Gazi’nin kılıç kuşanmasını anlatan tablo

Anadolu Selçuklu Devleti'nin Bizans İmparatorluğu sınırında bulunan uç emirliklerindeki Türk sayısı, 1243 yılında gerçekleşen Kösedağ Muharebesi sonrasında Anadolu'da başlayan Moğol istilaları sebebiyle artış göstermiş; buna paralel olarak Bizans topraklarına yapılan akınlar artmıştı.[8] Bu akınlar sonucunda, Bizans topraklarında ikinci defa uç beylikleri kurulmaya başlandı.

Sultan Öyüğü (günümüzde Eskişehir) bölgesinde ise, uç topraklarının en ileri hattı olan Söğüt'te yerleşen Türk boyunun başında Ertuğrul Gazi bulunmaktaydı.[8] Ertuğrul Gazi'ye bağlı boyun bu bölgeye ne zaman ve nasıl geldiği kesin olarak bilinmemekle birlikte, konu hakkında farklı görüşler mevcuttur.[8]

Ruhî Tarihi'ne göre Ertuğrul Gazi veya atalarının önderliğindeki 340 kişilik Türk boyu, Selçuklular ile birlikte Türkistan'ı terk edip Anadolu'ya gelerek Ankara civarındaki Karacadağ yakınlarına yerleşti.[9] 1222-1230 yılları arasında, İznik İmparatorluğu hükümdarı III. İoannis ile Anadolu Selçuklu Devleti Sultanı I. Alâeddin Keykubad arasında Eskişehir ve Ankara civarında gerçekleşen mücadelelerden haberdar olan Ertuğrul Gazi, orduya hizmet amacıyla çarpışmalara katıldı. Bu kapsamda Karacahisar'a yapılan kuşatmada yer aldı. Bunu memnuniyetle karşılayan I. Alâeddin Keykubad, Ertuğrul Gazi'yi akıncı başı yaptı.[9] 1230 yılında, Harezmşahlar ile yapılan Yassıçemen Muharebesi ve Moğollarla yapılan Kösedağ Muharebesi sebebiyle I. Alâeddin Keykubad ile III. İoannis arasında barış sağlandı.[9] Kısa süre sonra I. Alâeddin Keykubad, Ertuğrul Gazi veya atalarına yardımlarından ötürü Söğüt'ü kışlak, Domaniç'i yaylak olarak verdi.[9] Ertuğrul Gazi akınlarına buradan devam ederken, I. Alâeddin Keykubad'ın ayrılmasının ardından Karacahisar elden çıktı. Bunun üzerine Ertuğrul Gazi, yerli tekfurlarla uzlaşma yoluna gitti.[9]

Ruhî Tarihi'nde yer alan bu bilgileri Osmanlı dönemi tarihçisi Neşrî, Ruhî'den aktarmaktadır.[9] Âşıkpaşazâde ise bu anlatılanları kısaltmış ve içeriğini değiştirerek, yaşananları Osman Bey dönemine nakletmiştir.[9]

Başka bir hikâyeye göre ise, Sürmeli Çukur (Aras Nehri vadisi) veya Ahlat'tan Ankara civarındaki Karacadağ eteklerine yerleşen Ertuğrul Gazi ve aşireti, burada bir süre kaldı ve İznik İmparatoru III. İoannis'e karşı I. Alâeddin Keykubad'ın ordusunda yer aldı.[9] Ancak Moğol saldırıları sebebiyle I. Alâeddin Keykubad'ın Konya'ya dönmesinin ardından Ertuğrul Gazi'ye Söğüt'ü kışlak, Domaniç'i yaylak olarak tayin etti.[9]

Ölümü

Ertuğrul Gazi'nin ölüm tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Birçok kaynak onun 1280'li yıllarda (1280, 1281, 1282, 1288 veya 1289) ve tahminen 80'li veya 90'lı yaşlarda vefat ettiğini söylemektedir. Söğüt'te vefat eden Ertuğrul Gazi'nin, oğlu Osman Gazi tarafından yaptırılan bir türbesi bulunmaktadır.

Ertuğrul Gazi Türbesi (Söğüt, Bilecik)

Soyağacı

Kaynaklarda, Ertuğrul Gazi'nin soyu hakkında yer alan bilgiler farklılık göstermektedir.

Yazıcızâde Âli'nin Tevârih-i Âl-i Selçuk adlı eserinde yer alan soy ağacı:[10]

 
 
Gökalp
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ertuğrul
 
Tündar (Dündar)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Osman
 


Enverî'nin Düstûrnâme-i Enverî adlı eserinde yer alan soy ağacı:[11]

 
 
Gazan
 
 
 
 
 
 
 
 
Mir Süleymân Alp
 
 
 
 
 
 
 
 
Şehmelik
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Gündüzalp
 
Gökalp
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ertuğrul
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Osman


Şükrullah'ın Behcetü't Tevârîh adlı eserinde yer alan soy ağacı:[11]

 
 
 
 
Oğuz
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Gökalp
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kızıl Buga
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kaya Alp
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Süleymanşâh
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ertuğrul
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Osman


Hasan bin Mahmûd el-Bayâtî'nin Câm-ı Cem-Âyîn adlı eserinde yer alan soy ağacı:[12]

 
 
 
 
Kaya Alp
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Süleymanşâh
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ertuğrul
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Savcı Bey
 
Osman
 
Gündüz Bey
 


Karamanlı Mehmed Paşa'ya göre soy ağacı:[12]

 
 
 
 
 
Oğuz Han
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kayık Alp
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Sarkuk Alp
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Gök Alp
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Gündüz Alp
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ertuğrul
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Osman


Âşıkpaşazâde'nin Âşıkpaşazâde Tarihi adlı eserinde yer alan soy ağacı:[13]

 
 
 
 
Oğuz
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kayık Alp
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Gökalp
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Basuk
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kaya Alp
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Süleymanşâh
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ertuğrul
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Saru-Yatı (Savcı)
 
Osman
 
Gündüz Alp
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bay-Hoca
 
 
 
 
 
Aydoğdu
 


Neşrî'nin Kitab-ı Cihannüma adlı eserinde yer alan soy ağacı:[14]

 
 
 
 
 
 
Süleymanşâh
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Sunkur-Tekin
 
Ertuğrul
 
Gündoğu
 
Tündar (Dündar)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Saru-Yatı
 
Osman
 
Gündüz

Popüler kültürdeki yeri

19. yüzyılda Osmanlı donanması için inşa edilen bir fırkateyne, onun anısına ismi verilmiştir. 1998'de, Türkmenistan'ın başkenti Aşkabat'ta adına Ertuğrul Gazi Camii inşa edilmiştir.

1988 yılında TRT 1'de yayınlanan Kuruluş "Osmancık" dizisinde Baykal Saran, 2014-2019 yılları arasında yine TRT 1'de yayınlanan Diriliş ''Ertuğrul'' dizisinde Engin Altan Düzyatan ve günümüzde ATV'de yayınlanan Kuruluş ''Osman'' dizisinde ise Tamer Yiğit tarafından canlandırılmıştır.

Galeri

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  2. ^ a b c "Arşivlenmiş kopya". 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  3. ^ a b c Akgün, Mustafa, Osman Gazi, Panama Yayıncılık, 2017.
  4. ^ Neşrî, Kitâb-ı Cihannümâ; İnalcık, Halil, 2007; sf. 490.
  5. ^ Âşıkpaşazâde, Tevârîh-i Âl-i Osman; İnalcık, Halil, 2007; sf. 489.
  6. ^ Bay-Atlı Hasan bin Mahmûd, Câm-ı Cem-Âyîn; İnalcık, Halil, 2007; sf. 488.
  7. ^ Şimşirgil, Ahmet, Kayı I - Ertuğrul'un Ocağı, Timaş Yayınları, İstanbul, 2013,
  8. ^ a b c İnalcık, Halil, 2007; sf. 479
  9. ^ a b c d e f g h i İnalcık, Halil, 2010, sf. 1-2
  10. ^ İnalcık, Halil, 2007; sf. 486
  11. ^ a b İnalcık, Halil, 2007; sf. 487
  12. ^ a b İnalcık, Halil, 2007; sf. 488
  13. ^ İnalcık, Halil, 2007; sf. 489
  14. ^ İnalcık, Halil, 2007; sf. 490

Konuyla ilgili yayınlar

  • Akgündüz, Ahmed ve Öztürk, Said (1999), Bilinmeyen Osmanlı, İstanbul:Osav
  • Danışman, Zuhuri (?) Osmanlı İmparatorluğu Tarihi 14 Cilt, İstanbul:Zuhuri Danışman Yayinevi. Cilt:2 say:?
  • İnalcık, Halil (Ağustos 2007). "Osmanlı Beyliği'nin Kurucusu Osman Beg". Belleten, 261. sayı. Ankara. ss. 486-490. 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2020. 
  • Maksudoğlu, Mehmed (2001), Osmanlı Tarihi, İstanbul
  • Müneccimbaşı Derviş Ahmet: Câmiü’d-Devle
  • Osmanlı Ansiklopedisi, Tarih/Medeniyet/Kültür, İstanbul: İz Yayıncılık,1996
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1994 8. Baskı:2003), Osmanlı Tarihi I. Cilt: Anadolu Selçukluları ve Anadolu Beylikleri Hakkında bir Mukaddime ile Osmanlı Devleti'nin Kuruluşundan İstanbul'un Fethine Kadar, Ankara:Türk Tarih Kurumu ISBN 975-16-0011-1.