Epidemi
Epidemi (Yunanca epi "üzerinde" ve demos "insanlar"), bir bulaşıcı hastalığın, belirli bir popülasyondaki çok sayıda insana, kısa bir süre içinde hızla yayılmasıdır. Örneğin meningokok enfeksiyonlarında, iki hafta üst üste 100.000 kişide 15'ten yüksek vaka oranı epidemi olarak kabul edilir.[1][2]
Epidemilere neden olan sebepler genellikle, konakçı organizma popülasyonundaki değişiklikler (örn., bir vektör türünün yoğunluğunun artması), patojen mikroorganizmalardaki genetik değişiklikler veya yeni bir patojenin ortaya çıkması olabilir. Genel olarak, bir epidemi, yerleşik veya yeni ortaya çıkan bir patojene karşı, aniden, konakçı bağışıklığı endemik denge seviyesinin altına düştüğünde ve bulaşma eşiği aşıldığında meydana gelir.[3]
Epidemi genellikle tek bir konumla sınırlı olabilirken; eğer salgın diğer ülkelere veya kıtalara yayılırsa ve önemli sayıda insanı etkilerse, pandemi olarak adlandırılır.[1] Epidemi ilanı için, temel insidans oranının iyi anlaşılması gerekir; influenza gibi belirli hastalıklarda epidemiler, insidansın bu temel oranın üzerinde belirli bir seviyeye çıkması sonucu tanımlanır.[2] Nadir görülen bazı hastalıklarda birkaç vaka epidemi olarak sınıflandırılabilirken, yaygın görülen bir hastalık (soğuk algınlığı gibi) için pek çok vakanın görülmesi bile epidemi olarak kabul edilmeyebilir. Bir epidemi, sağlığın bozulması ve can kayıplarına ek olarak, mali ve ekonomik açılardan da çok büyük hasara neden olabilir.
Epidemi terimi, Homeros'un Odyssey'ine atfedilen bir sözcükten türemiş ve daha sonra tıbbi anlamını Hipokrat'ın bilimsel eseri Epidemics'ten almıştır.[4] Hipokrat'tan önce epidemios, epidemeo, epidamos ve kelimenin diğer türevleri "yöreye özgü" veya "endemik" terimlerinin günümüzdeki kullanımlarına benzer anlamlara sahipti. Thukydidis'in Atina Vebası tasviri, en eski epidemik hastalık anlatımlarından biri olarak kabul edilir. 17. yüzyılın başlarına gelindiğinde popülasyondaki hastalık düzeyinin düşük seviyelerine endemik ve yaygın seviyelerine epidemik denmeye başlanmıştı.[5] "Epidemi" terimi duygusal bir anlama bürünmüştü.[2]
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), epidemiyi: "belirli bir bölgede veya belirli bir grup insan arasında, belirli bir dönemde, beklenenden daha fazla hastalık, yaralanma veya diğer sağlık problemi vakalarının ortaya çıkması" olarak tanımlamaktadır. Genellikle, vakaların ortak bir nedeni olduğu veya bir şekilde birbirleriyle ilişkili olduğu kabul edilir.[1] "Epidemi" ve "salgın" terimleri genellikle birbirlerinin yerine kullanılabilmektedir. Araştırmacı Manfred S. Green ve meslektaşları, "salgın" teriminin daha küçük olaylarla sınırlandırılmasını gerektiğini, Chambers Sözlüğü ile Stedman Tıp Sözlüğü'nde bu ayrımın kabul edildiğini belirtmektedirler.[2]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Principles of Epidemiology (PDF). Third. Atlanta, Georgia: Centers for Disease Control and Prevention. 2012. 18 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mart 2021. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "Principles of Epidemiology" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b c d "When is an epidemic an epidemic?" (PDF). The Israel Medical Association Journal. 4 (1): 3-6. January 2002. PMID 11802306. 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mart 2021. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "Green" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Epidemic". The Encyclopedia of Ecology and Environmental Management. Oxford: Blackwell Science Ltd. 1998. s. 246. ISBN 0-86542-838-7.
- ^ "2,500-year evolution of the term epidemic". Emerging Infectious Diseases. 12 (6): 976-80. June 2006. doi:10.3201/eid1206.051263. PMC 3373038 $2. PMID 16707055.
- ^ A treatise of the plague: containing the nature, signes, and accidents of the same, with the certaine and absolute cure of the fevers, botches and carbuncles that raigne in these times. Londra: Edward White. 1603.
