Endüstri ilişkileri

Genel anlamı

Üretime konu olan her yerde ortaya çıkan, sosyo-ekonomik çevreye bağlı olarak değişebilen, ücretli çalışanlar ile işverenler arasında yürütülen ve merkezinde ücret pazarlığı olan kurumsallaşmış ilişkiler bütünüdür. Burada “endüstri sektöründeki” işçi - işveren ilişkilerinin ve genel çalışma koşullarının belirlenmesi, düzenlenmesi ve daha iyiye yönlendirilmesi amaçlanırken, daha da “kurumsal” nitelikteki ilişkiler kastedilmektedir. Kurumsal ilişkinin anlamı da en azından çalışan tarafın örgütlenmiş olması veya kendisi adına hareket edecek bir kuruma (sendika) sahip (üye) olmasıdır. Kavram etimolojik olarak incelendiğinde de bu çerçevede kullanıldığı görülecektir.

Bu yaklaşım, literatürde endüstri ilişkilerinin dar anlamı olarak yerini almıştır. Yani sadece “endüstri sektörü”ndeki kurumlaşmış işçi-işveren ilişkileri endüstri ilişkilerini dar anlamdaki tanımı olarak karşımıza çıkmaktadır. İlk zamanlarda endüstri ilişkileri yalnızca endüstri sektörünü konu alsa da günümüzde gelişen yapısıyla çalışma hayatının tüm sektörlerini içine almaktadır.

Buna karşılık, endüstri ilişkileri sadece endüstri sektöründe değil, “tüm sektörlerde” çalışan ücretlilerin istihdam ilişkilerinden doğan her türlü “bireysel” ve “kolektif” ilişki ve bu ilişki çerçevesinde oluşan çalışma koşullarını inceleyen bir alan olarak geniş anlamda da kullanılmaktadır. Geniş anlamdaki endüstri ilişkileri deyimi, ücretlilerin istihdam ilişkilerinden doğan çalışma hayatının hemen her konusunu ele aldığından “çalışma ilişkileri” veya “istihdam ilişkileri” yerine de kullanılmaktadır.

Endüstri ilişkileri kurumsallaşmış ilişkileri ifade ederken belli başlı ilkeleri göz önüne alır.

• Bağımlılık İlkesi (Buradaki bağımlılık 4'e ayrılır; idari, teknik, hukuki ve ekonomik)
• Kurumsallaşma İlkesi (Kurumsallaşmanın 3 boyutu vardır; Tarafların örgütlenmesi, Toplu pazarlığın kurumsal nitelik alması, Tarafların anlaşmazlık durumunda çözüme yönelik barışçı ve çatışmacı süreçlerin kurumsal yapıda oluşması)
• Çıkarların Temsili İlkesi (Ekonomiye müdahale olmayan Kapitalist sistemde işveren çıkarları konusunda daha güçlü olacaktır)
• Ekonomik İlişki İlkesi (Ekonomik değer yaratan süreci ifade eden endüstri ilişkileri, ekonomik yapıdan etkilenir ve bu da işçi-işveren ilişkisini etkiler. Kriz dönemlerinde yaşanan yeniliklerde doğrudan ekonomik anlamda etki yaratır.

Dış bağlantılar

• İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi 23 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.