Eleutherococcus senticosus
| Eleutherococcus senticosus | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Eleutherococcus senticosus (Rupr. & Maxim.) Maxim., Mém. Acad. Imp. Sci. St.-Pétersbourg Divers Savans 9: 132 (1859). | |||||||||||||||
Eleutherococcus senticosus (Sibirya ginsengi), eski Çin tıbbında kullanılan adaptojen olarak kabul edilen bitkilerden biridir. Genel olarak karışık ve iğne yapraklı ormanlarda grup olarak çalımsı şekilde bulunurlar. E. senticosus'a bazen meşe ormanlarında tepe yamaçlarında, nadiren nehir kıyısında ormanlık alanlarda bulunmaktadır. Doğu Asya, Çin, Japonya ve Sibirya bitkinin doğal yaşam alanıdır. Diğer bir özelliği de bilinen Ginsengin aksine kumlu, az verimli, killi, besin değeri yüksek asidik veya nötr alkali toprakları tolere edebilmesidir. Güneşli veya yarı gölge yeri ve hatta belli ölçüde kirliliği de tolere edebilir. İki metreye kadar boylanabilir ancak gelişimi yavaştır. Pek çok alanda temmuzda çiçek açar ve Çin ginsengi gibi türlere benzer şekilde dişi ve erkek organlar aynı çiçek üstünde olmakla (hermafroit) birlikte tozlaşması böceklerle olur.[1] Gövdesinde ufak dikenleri bulunmaktadır. Soğuğa dayanıklılık haritası'nda USDA 2B-8 bölgeleri arasında bir dayanıklılığa sahiptir.[2] Araliaceae ailesinden olması nedeniyle bilinen ginseng ailesinden sayılmamaktadır.Bu sebeplerle her ne kadar adı ginseng olarak bilinse de ginseng ailesinden sayılmaz. Batı dünyasındaki doğal tıp alemine yeni girmiş bir bitki olsa da pahalı ve iyi bilinen Panax Ginsengi kadar ün kazanmaya başlamıştır. Ginseng adı Panax türleri için verilmiş olsa da ABD'de ve dünyada yasadışı şekilde ginseng adıyla pazarlanmaktadır.[3]
Tıbbi kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]
E. senticosus adaptojen olarak geniş kullanım alanına sahiptir.[4] Ancak adaptojenlerinin Panaxa göre daha az olduğunu savunanlar da vardır. Sibirya ginsengindeki aktif bileşenin, bir triterpenoid saponin grubu olan ginsenosidler olduğu sanılmaktadır. Kök veya bitki özü şeklindeki üst kalite ginseng ürünlerinin çoğunun ginsenoid içerikleri genelde standardize edilir. Ginsengin vücut üzerindeki etkisinin, hypotalamik gudde ile adrenokortikotropik hormon (ACTH) salgılanmasını teşvik etmesinden kaynaklandığı teori olarak ortaya atılmıştır.[3] ACTH'nin beyin hücrelerine doğrudan bağlanma kabiliyeti bulunmaktadır ve vücudun pek çok davranış tarzını etkileyebilmektedir. Yararları arasında
- motivasyon ve hafıza kapasitesinde,hatırlamada artış,[5]
- canlılık,performans artışı ve yorgunluğun azaltılması[6]
- Antienflamatuvar olarak kullanım[7]
- immünojenik (bağışıklık sistemini güçlendirici) kullanım[8]
- Fareler üstünde denemelerde keşfedilen antidepresan olarak kullanım[9][10] sayılabilir.
Çin bitki tıbbında ayrıca kemoterapi ve radyasyondan kaynaklanan kemik iliği baskılaması tedavisi,Anjina pektoris,hiperkolestrol,iştahsızlık, başağrısı ile nevrasteni,uykusuzluk tedavisinde kullanılmaktadır.[11][12][13]
Etkileşim ve yan etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]
- Yüksek tansiyon hastası kişiler bu bitkiyi alırken doktora danışmalıdır,zira bu bitkinin kullanımı yüksek tansiyon ilaçlarının kullanım dozajının azaltılmasına neden olabilir,
- Makrolid sınıfı antibiyotiklerle etkileşime girip etkisini arttırabileceğinden doktora bu tür ilaçları alıyorsanız danışılmalıdır.
- Bazı firmalar Periploca graeca bitkisini bu bitki gibi pazarlamaya çalışmaktadır. Periploca graeca bitkisinin bazı yan etkileri olduğundan bu tür aldanmalara dikkat edilmelidir.[3]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Eleutherococcus senticosus". www.ibiblio.org. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2008.
- ^ "E-How Home-How to Grow Siberian Ginseng". 10 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2012.
- ^ a b c Winston, David & Maimes, Steven. “Adaptogens: Herbs for Strength, Stamina, and Stress Relief,” Healing Arts Press, 2007.
- ^ Huang L, Zhao H, Huang B, Zheng C, Peng W, Qin L.,"Acanthopanax senticosus: review of botany, chemistry and pharmacology." Pharmazie. 2011 Feb;66(2):83-97
- ^ Xu Y.J., Han C.J., Xu S.J., Yu X., Jiang G.Z., Nan C.H. "Effects of Acanthopanax senticosus on learning and memory in a mouse model of Alzheimer's disease and protection against free radical injury to brain tissue" Neural Regeneration Research 2008 3:2 (192-195)
- ^ Huang L.-Z., Huang B.-K., Ye Q., Qin L.-P. "Bioactivity-guided fractionation for anti-fatigue property of Acanthopanax senticosus" Journal of Ethnopharmacology 2011 133:1 (213-219)
- ^ Jung S.M., Schumacher H.R., Kim H., Kim M., Lee S.H., Pessler F. "Reduction of urate crystal-induced inflammation by root extracts from traditional oriental medicinal plants: Elevation of prostaglandin D2levels" Arthritis Research and Therapy 2007 9:4 Article Number R64
- ^ Chen R., Liu Z., Zhao J., Chen R., Meng F., Zhang M., Ge W. "Antioxidant and immunobiological activity of water-soluble polysaccharide fractions purified from Acanthopanax senticosu" Food Chemistry 2011 127:2 (434-440)
- ^ Kurkin VA, Dubishchev AV, Ezhkov VN, Titova IN, Avdeeva EV (2006). "Antidepressant activity of some phytopharmaceuticals and phenylpropanoids". Pharmaceutical Chemistry Journal. 40 (11). ss. 614-9. doi:10.1007/s11094-006-0205-5.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Deyama T, Nishibe S, Nakazawa Y (Aralık 2001). "Constituents and pharmacological effects of Eucommia and Siberian ginseng". Acta Pharmacol. Sin. 22 (12). ss. 1057-70. PMID 11749801.
- ^ Halstead B, Hood L (1984). Eleutherococcus senticosis–Siberian Ginseng, OHAI. p.7.
- ^ Chen JK, Chen TT. Chinese Medical Herbology and Pharmacology, Art of Medicine Press, City of Industry, CA 2004
- ^ [David Winston. Native American, Chinese, and Ayurvedic Materia Medica, HTSBM, pp. 1-1
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Eleutherococcus senticosus Photos (PlantSystematics.org) 20 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Monographs on Selected Medicinal Plants - Volume 2: Radix Eleutherococci (Dünya Sağlık Örgütü)13 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Vikitür'de Eleutherococcus senticosus ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Wikimedia Commons'ta Eleutherococcus senticosus ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
