Disk bölümlendirme

Bölümlere ayırma, bilgisayarda sabit disk üzerinde işletim sistemlerine özgü mantıksal formatlamaya izin veren mantıksal bölümlerin oluşturulması, bilgisayar mühendisliğinde sabit disk sürücüsünün bölümlere ayırılması ile gerçekleştirilir. Diskin bölümlere ayrılması mantıksal hacim yönetiminin önünü açan bir tekniktir.

Amaç[değiştir | kaynağı değiştir]

Bölümlere ayırma işlemi, çoklu dosya sistemlerinin tek bir hard disk üzerinde gerçekleştirilebilmesine olanak sağlar.

Bu işlemi gerçekleştirme nedenleri:

Teknik kısıtlamalar (örneğin Microsoft FAT dosya sisteminin eski versiyonları belirli miktarda sabit disk alanını adresleyebiliyordu. Eski PC BIOS bir sabit diskin 1024'üncü silindirini geçen işletim sistemlerinin boot edilmesine izin vermiyordu).
Bir bölüm bozulduğunda diğer bölümler etkilenmez.
Bazı işletim sistemi (örneğin Linux) swap dosyası sabit disk üzerinde normalde kendisi için ayırdığı bir bölümdür. Çift boot konfigürasyonlu sistemlerde işletim sistemleri aynı swap bölümünü kullanır ve disk alanından tasarruf edilir.
Aşırı büyüyen dosyaların tüm sistemi kullanılamaz hale getirebilme ihtimali kendi bölümlerinde tutulmaları sayesinde önlenir, alan dışına çıkma problemi sadece tek bölüm ile sınırlandırılır.
İki işletim sistemi, aynı bölüm üzerinde yer alamadığı ya da kendilerine özgü değişik disk formatları kullanmaları durumunda, sürücü farklı işletim sistemleri için mantıksal disk bölümlerine ayrılır.
Çoğu dosya sistemleri, diskte bulundukları bölümün boyutu ile orantılı değiştirilemez büyüklükteki kümelerden (cluster) oluşan dosyaları yazar. Dosyanın büyüklükleri bu kümelerin çarpanı olmadığı durumlarda, küme grupları içindeki son küme kullanılamaz. Küme kullanan dosya sistemleri, hafızada kapladıklarından daha fazla yeri disk üzerinde kaplar ve disk üzerinde ayrılan daha büyük bölümler daha fazla yerin israf edilmesi anlamına gelir. Bu nedenle diskin küçük bölümlere ayrılması yerden kazandırır.
Her bölüm, farklı gereksinimlere göre uyarlanabilir. Örneğin nadiren yazılan bir bölüm salt oku olarak tanımlanır. Çok küçük dosyalar olması istenirse çok inodelara sahip dosya sistemi kullanılabilir.
Unix çalıştıran çok kullanıcılı sistemlerde kullanıcıların sabit bağlantı saldırılarını engellemek için /home ve /tmp dizinleri sistem dosyalarının bulunduğu /var ve /etc. gibi dizinlerden ayrılmalıdır.

Bölümlere ayırma yöntemleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Microsoft Windows[değiştir | kaynağı değiştir]

Windows'da standart bölümlere ayırma yöntemi, işletim sistemi, veriler ve programların yer aldığı tek bir C: sürücüsü olacak şekilde tek bölüm ayrılmasıdır. Ancak bir bölümde işletim sisteminin bulunduğu diğerlerinde ise veri ve uygulamaların tutulduğu çoklu bölümlerin oluşturulması salık verilir. Mümkünse, farklı bir bölüm takas dosyası (paging file) için ayrılmalıdır. Önceden yapılan bölümlere ayırma işlemi ile C: sürücüsüne işletim sistemi yüklenmelidir. Ayrıca C: sürücüsünün olmadığı konfigürasyonlar tanımlanabilir. Bu durum, kötü tasarlanmış virüslerin ve trojanların sistem dosyalarını değiştirerek sistemi ele geçirmelerine engel olur. "Benim Dosyalarım" klasörü veya özel bir kalsör tüm bir bölümü kaplayacak şekilde de tanımlanabilir.

UNIX[değiştir | kaynağı değiştir]

Unix tabanlı ve Unix türevi Linux gibi işletim sistemlerinde bölümlere ayrılma işlemi /, /boot, /home, /tmp, /usr, /var, /opt ve swap gibi farklı bölümler oluşturur. Bu durum bir dosya sistemi bozulduğunda, diğer bölümlerde kayıtlı verilerin bozulmasını engeller ve veri kaybını minimuma indirir. Sürücünün değiştirilemez boyutlu küçük bölümlere ayrılmasının dezavantajı da vardır: Örneğin bir kullanıcı /home bölümünü doldurabilir ve diğer bölümlerde kullanılmayan yerler olmasına rağmen hard diskte kullanabileceği yer kalmaz. Kullanıcının önceden ne kadar kullanacağını ön görmesi gerekir ki bu da bazı durumlarda kolay olmaz.

Tipik masaüstü sistemleri tüm dosya sistemini içeren ve ayrı bir swap bölümü tanımlayan "/" root bölümünü kullanır. /home bölümü, diğer verilere dokunmadan yeni bir Linux dağıtımının kurulmasına olanak sağlaması açısından faydalıdır.