Danimarka direniş hareketi
Danimarka direniş hareketi (Danca: Modstandsbevægelsen), II. Dünya Savaşı sırasında Almanya tarafından gerçekleştirilen Danimarka'nın işgalinin ardından oluşturulan partizan kuvvetlerle işgali sonlandırmaya amaçlayan direniş hareketi.
Oluşumu[değiştir | kaynağı değiştir]
Norveç'in istilası sırasında Norveç'e gönderilen ültimatomun benzeri Danimarka'ya da yollandı. Danimarka, Norveç'in aksine ültimatoma boyun eğdi ve Almanlar direniş görmeden Danimarka’yı 9 Nisan 1940'ta işgal etti. Danimarka'da günlük hayat işgalden sonra da değişmedi. Hatta Almanlar, Danimarka hükümetinin ve ordusunun mevcudiyetini sürdürmesi konusunda anlaşmaya bile vardı. Çünkü Danimarkalılar, Almanlar'a karşı direnmemişti. Ayrıca Almanlar Danimarkalıları Aryan kabul etmeleri buna etkendi.
Almanlar, Sovyetler Birliği'ni işgal etmeye başladıkları zaman işgal altındaki devletlerde bulunan komünist partileri kapatırdı. Bundan Danimarka Komünist Partisi'de olumsuz yönde etkilenecekti. Almanlar, Danimarka hükümetine uyarıda bulunarak Danimarka Komünist Partisi'ni kapatmasını istedi. Danimarka polisi üyelerini tutuklama kararı verdi. Bunun üzerine Komünist parti üyeleri kaçarak yeraltına girdi ve burada ilk direniş hareketini oluşturdu.[1]
Direniş[değiştir | kaynağı değiştir]
Komünistler Ekim 1942'de "Ülke ve İnsanlar" adlı bir gazete çıkarmaya başladılar ve kısa zaman içerisinde ülke genelinde yaygın olarak dağıtıldı. Gazete günde 120.000 tane bastı. 1943 yılların başında sabotaj eylemleri planlamaya başladı.
1942-1943 yılında direniş hareketleri yavaşta olsa başlamıştı. Bu direniş hareketi sabotaj eylemleri şeklinde gerçekleşti. Çeşitli partizan gruplar İngilizler ile temas kurmayı başardı. Bunun sonucunda İngilizler paraşütle silah dağıttı.
İlk eylem ise komünist bir örgütlenme olan Holger Danske tarafından gerçekleşti. İngilizler'den alınan silahlarla harekete geçen sekiz öğrenci Aalborg'da sabotaj eylemi gerçekleştirdi.
Almanlar Danimarka'yı Anti-Komintern'e dahil etmek için zorlaması üzerine Kopenhag'da başta olmak üzere diğer illerde protesto olayları patlak verdi.
Almanya'ya sempati duyan çok az Danimarkalı vardı. 1943 parlamento seçimlerinde Danimarka Nasyonal Sosyalist İşçi Partisi büyük bir yenilgi aldı.
1943 Ağustos ayında bu direniş hareketlerden dolayı Almanlar Danimarka hükûmetinden direniş eylemlerinin sona erdirilmesi için yeni taleplerde bulundu. Danimarka hükûmeti yeni talepleri yerine getirmeyi reddederek üç yıllık Alman işgalinin ardından istifa etti. Almanlar hükûmeti devraldıktan sonra "Nihai Çözüm"ü uygulamaya giriştiler.
Yahudileri kurtarma operasyonu[değiştir | kaynağı değiştir]
Almanlar, 1943 yazında, Müttefik askerlerinin ilerlemesiyle diğer işgal altındaki ülkelerdeki gibi Yahudileri toplama kamplarında yok etme kararını aldı. Buna da "Nihai Çözüm" diyorlardı.
Danimarka'da herhangi bir sürgün hareketi başlatmayan Almanlar buradaki Yahudileri de yok edecekti. Ancak burada işler farklı işledi. Danimarkalı direnişçiler, diğer işgal edilen ülkelere göre farklı bir başarıya imza attı. Birçoğu Yahudi olmayan partizanlar, kendi topraklarındaki Yahudi vatandaşları kurtardı. Bir Alman diplomat olan Georg Ferdinand Duckwitz, 28 Eylül 1943'te Almanya'nın Nihai çözüm adı verdiği planla Yahudileri yok edeceğini ve bunu yapmak için Yahudilerin Danimarka dışına çıkarılacağını Danimarkalı direnişçilere söyledi. Bunun üzerine Danimarkalı direnişçiler çabuk davranarak, Yahudileri deniz yoluyla mültecileri kabul eden ve tarafsız İsveç'e kaçırmaya başladı. Balıkçılar 7.200 kadar Danimarka'da yaşayan Yahudi'yi İsveç'e taşıdı. Bunun yanında Yahudi olmayan ama Yahudi ailesine yakın 680 aile bireyde bu yollarla İsveç'e gitti.[2][3]
Danimarkalı direnişçilerin Yahudileri kurtarma operasyonu eşi benzeri yoktu. Çünkü Danimarka tümüyle seferber olmuş kendi milletinden olmayan bir milleti kurtarmıştı. Yine de tamamen başarılı değildi. Yaklaşık 500 Danimarka Yahudisi Bohemya'daki Theresienstadt gettosuna sevk etti. Danimarkalılar'ın ısrarcı protestoları belki de onları işgal edilmiş Polonya'daki ölüm merkezlerine gönderilmekten kurtardı. Ve 500 Yahudi'den sadece 50'si öldü.[4]
Direnişin bilançosu[değiştir | kaynağı değiştir]
Savaşın boyunca Danimarka'da düzenlenen direniş hareketi sonucunda Alman askeri, muhbir ya da Gestapo olan toplam 400 kişi öldürüldü.
Buna karşılık partizanlar eylemlerde, cezaevinde, Nazi toplama kamplarında ya da yürütülen mahkemeler sonucunda 850 üyesini kaybetti.
Önde gelen üyeleri[değiştir | kaynağı değiştir]
- Christer Lyst Hansen
- Mogens Sis
- Flemming Muus
- Monica Wichfeld
- Varinka Wichfeld-Muus
- Niels Eberhard Petersen
- Ove Kampman
- Poul Kristian Brandt Rehberg
- Poul Bruun
- Marius Fiil
- Niels Fiil
- Jørgen Kieler
- Thomas Sneum
- Jørgen Haagen Schmith (Citronen)
- Bent Faurschou-Hviid (Flammen)
- John Noel Møller
- Jorgen Garip Lorenzen
- Sven Fage-Pedersen
- David Schultz
- Kim Malthe-Bruun
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Nielsen, Martin (1947). Rapport fra Stutthof [Report from Stutthof] (Danca). Gyldendal. 170 pages.
- ^ The Rescue of Danish Jews 5 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Jewish Virtual Library, Retrieved 17 April 2008.
- ^ UNITED STATES HOLOCAUST MEMORIAL MUSEUM. "RESCUE IN DENMARK". 3 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2015.
- Per Eilstrup, Lars Lindeberg: De så de ske under Besættelsen. Forlaget Union, Copenhagen, 1969.
- Resistance in Western Europe, edited by Bob Moore, p. 105.
- H.M. Lunding (1970), Stemplet fortroligt, 3rd edition, Gyldendal, pp. 68–72. (Danish)
- Bjørn Pedersen: Jubel og glæde. (Danish) Retrieved 21 April 2008.
- Jerry Voorhis, “Germany and Denmark: 1940-45,” Scandinavian Studies 44:2 (1972) p. 183.
