Cihannümâ (Kâtip Çelebi)
Cihannüma, Katip Çelebi'nin 1648 yılında yazmaya başladığı nesir türünde eserdir. Bu eserin Türk coğrafya tarihinde klasik devirden modern devire geçişi başlattığı kabul edilir.[1]
Yazımı[değiştir | kaynağı değiştir]
Katip Çelebi katıldığı Girit seferinde kitabı yazmaya karar vermiştir. Coğrafya kitapları ve haritalar ile uğraşmaya başlamış, seferden sonra yazım işine başlamıştır.[1]
Cihannüma'nın yazımı 1648'de başlanmış, kısa bir aranın ardından 1654'te Katip Çelebi tarafından yeniden yazılmaya başlanmıştır. Kitabın yazımı 1657'de Katip Celebi'nin ölümüne kadar devam etmiştir. 1732'de Osmanlı Matbaacılığı'nın öncüsü kabul edilen İbrahim Müteferrika tarafından eklemeler yapılarak basılmıştır.[1] Eseri tam olarak bitirmeye yazarın ömrü yetmemiştir. Yazıldığı devirde batıdan yapılan tercümeler ve yararlanılan kaynakları ile dikkat çekse de asıl ününü İbrahim Müteferrika'nın basımından sonra kazanmıştır. Müteferrika'nın bastığı 11. kitaptır.
Kitab-i Cihannüma olarak da bilinen Cihannüma, 1732 yılında İbrahim Müteferrika tarafından 698 sayfa olarak basılmıştır. Ancak eserin 325 sayfası, İbrahim Müteferrika'nın eklemelerinden oluşmuştur. Bu eser 2008 yılında Boyut Yayıncılık tarafından yeni düzenlemeler yapılarak yeniden basılmıştır.[2][3]
Konuları[değiştir | kaynağı değiştir]
Kitabın ilk kısmı önsöz ile başlar, yerküre, okyanuslar, kutuplar ve kıtalar ile ilgili genel bilgiler verilir. İkinci bölümde; batıdan başlayarak doğuya doğru: Endülüs, Bosna, Macaristan ve Rumeli topraklara dair bilgiler verilir. Yazar Venedik, Anadolu, Fransa, Vatikan, Britanya ile ilgili yeterli bilgilere ulaşamadığı için kitabına alamamıştır.[4][sayfa belirt][1]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d KARAKAŞ ÖZÜR, Yrd. Doç. Dr. Nazan (2014). "CİHANNÜMA'DAN YANSIYANLAR: BİR DOKÜMAN ANALİZİ". 16 Nisan 2017. İ.Ü. COĞRAFYA DERGİSİ. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2017.
- ^ "Kitab-ı Cihannüma - 360 Yıllık Bir Öykü". 6 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2012.
- ^ "Cihannüma (1732 tıpkı basım), İstanbul, 2008, Boyut Yayıncılık". 12 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2022.
- ^ Bayatli, Altay (1 Ocak 2022). "Osmanlı ve Kutup Stratejisinin Haritacılık Tarihi ve Coğrafi Keşifler Perspektifinden İncelenmesi / Examining of The Ottoman and Polar Strategy from The Perspective of The History of Cartopital and Geographical Discoveries". dergipark.org.tr. 3 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2022.