Boğazlar Antlaşması

Boğazlar Antlaşması
İstanbul Antlaşması
	Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili savaş zamanı antlaşmalarını özetleyen Ocak 1919 İngiliz Dışişleri Bakanlığı muhtırasından alıntı. Sarı bölge, Rusya kontrolüne bırakılacaktı.
Tür	Gizli antlaşma
İmzalanma	18 Mart 1915
Koşul	Çanakkale Savaşı'nın kazanılması

Boğazlar Antlaşması ya da İstanbul Antlaşması, 18 Mart 1915 tarihinde I. Dünya Savaşı çerçevesinde Üçlü İtilaf arasında imzalanan gizli antlaşma. Antlaşmaya göre Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti olan İstanbul da dahil olmak üzere İstanbul ve Çanakkale Boğazları Rusya'ya bırakılmıştır.

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

1915 yılının başında Britanya ile Fransa'nın Çanakkale'ye saldırmaları müttefik olmalarına rağmen Rusya'da kaygı uyandırmıştır. Saldırı başarıya ulaştığı takdirde doğrudan yardım alacağından Boğazların açılması Rusya'nın yararına olacaksa da saldırının başarısıyla Britanya ve Fransa, Rusya'nın çıkarlarına aykırı olarak Boğazlar bölgesinde üstünlük kurabilirlerdi. Bu yüzden Rusya, Çanakkale Savaşı'nın sürdüğü Mart-Nisan 1915'te harekete geçerek, İstanbul ve Boğazlar üzerindeki isteklerini müzakere etmek üzere Britanya ve Fransa ile masaya oturmuştur.

Antlaşma ve nedenleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Britanya, Doğu Akdeniz'deki sömürgelerini tehdit eden bir güç olması nedeniyle Rusya'nın Boğazlarda üstün duruma geçmesini istemiyordu ve Kırım Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu'nun yanında savaşa girmesinin bir nedeni de buydu. Ancak, Britanya Savunma Komitesinin 1903 yılında Rusya'nın Boğazlardan uzak tutulmasının Britanya için birincil derecede önemli bir askerî çıkar olmadığına ait bir rapor yayınlaması Britanya'nın politikasını değiştirmesine yol açmıştır. Britanya, Almanya'nın Yakın Doğu'da artan etki ve faaliyetlerine karşı Rusya ile bölgedeki güç dengesini eşitleme çabası içerisine girmiş ve Boğazları bu amaç uğruna gözden çıkarmıştı. Her şeye rağmen, verilecek bu ödün mümkün olduğunca geç bir tarihte ve karşılığında da önemli kazanımlar elde etmeden verilmeyecekti. Nitekim Britanya ve Fransa, savaşın en sıkıntılı zamanında, İstanbul dahil Midye-Enez Hattı'ndan Sakarya Nehri'nin Karadeniz’e döküldüğü yere kadar bütün Boğazlar bölgesini Rusya'ya bırakmıştır. Böylece, Rusya'nın yüzyıllardan beri elde etmeyi bu önemli stratejik bölge Rusya'ya verildi. Buna karşılık Rusya ise Britanya ve Fransa'nın Orta Doğu üzerindeki planlarına karışmayacak ve İstanbul'da imza taraflarının eşit haklarla kullanımına açılacak bir serbest liman bulunacaktı.

Sonuçları[değiştir | kaynağı değiştir]

Antlaşma, Britanya'nın Çanakkale Savaşı'nda zafer kazanması halinde yürürlüğe girmek üzere imzalanmış ancak savaşın kaybedilmesi antlaşmanın akim kalmasına neden olmuştur. Ayrıca, Rusya'da 1917'de gerçekleşen Ekim Devrimi ile Bolşeviklerin yönetimi ele geçirmeleri ve savaştan çekilmeleri üzerine antlaşma kamuoyuna duyurulmuş ancak Britanya ve Fransa tarafları böyle bir antlaşmanın varlığını reddederek bunun Bolşevikler tarafından uydurulduğunu ileri sürmüşlerdir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Sander, Oral (2016). Siyasi Tarih: İlkçağlardan 1918'e. İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları. ISBN 978-9-755-33043-3.