Baykent, Posof
| Baykent | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Baykent Baykent'in Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Posof |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1820 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 128 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75800 |
Baykent, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Baykent köyünün eski adı Vahla'dır. Gürcüce yazılışı olan Vahla (ვახლა), Türkçeye değişmeden girmiştir. Nitekim Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Vahla (واخلۀ) olarak kaydedilmiştir.[3] 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde de Osmanlıca yazılışı biraz farklı olmasına karşın, Vahla (واخلا) biçiminde yazılmıştır.[4] 93 Harbi'nde Ardahan bölgesini ele geçiren Ruslar da köyü Vahla (Вахла) adıyla kaydetmiştir.[5]
Vahla, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan Mesheti bölgesinin yerleşim yerlerinden biriydi. Osmanlılar köyü, birleşik Gürcistan Krallığı'nın ardından bu bölgeye hakim olan Samtshe Atabeyliği'nden 16. yüzyılın ortasında ele geçirdi. 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Poshov livasının Güney nahiyesine bağlıydı. Bu defterde Vahla, Vahla-i Ulya (واخلۀ علیا) ve Vahla-i Süfla (واخلۀ سفلا) olmak üzere iki köy olarak kaydedilmişti. Bu tarihte Vahla-i Ulya'da (Yukarı Vahla) 9 hane ve Vahla-i Süfla'da (Aşağı Vahla) 10 hane yaşıyordu. İki köyün halkı Osmanlı Devleti'nin Hristiyan köylülerden aldığı ispenç vergisi ödemekle yükümlü kılınmıştır. Vergi vermekle yükümlü hane reisleri Maharebel, Gogiça, İordane, Şota, Beruça, Totia, Edişer gibi Gürcü adları taşıyordu. Bu yerleşmelerde buğday, arpa, çavdar, keten tohumu tarımı ile arıcılık yapılıyor ve domuz besleniyordu. Yukarı Vahla ve Aşağı Vahla köyleri, 19. yüzyılda Vahla adıyla tek köy olarak kaydedilmiştir.[6]
Vahla, üç yüzyılı aşkın bir süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın sonucunda Rusya İmparatorluğu'nun eline geçti. Rus idaresinde Ardahan sancağının (okrug) Poshov kazasında (uçastok) yer alıyordu. 1886 yılındaki nüfus tespiti sırasında Cumatel'le (bugün Baykent köyünün mahallesi) birlikte "Cumatel-Vahla" (Джуматель-Вахла) adıyla kaydedilmişti. Tsurtskabi nahiyesinin (маркяз: merkez) dokuz köyünden biri olan Cumatel-Vahla'nın nüfusu 506 kişiden oluşuyordu. Bu sayı 1896’da 584 kişiye, 1906’da da 652 kişiye yükselmişti. Eski Gürcü yerleşmesi olan Cumatel-Vahla'nın nüfusu bu üç tespitte de "Türk" olarak kaydedilmiştir.[5][7] 1917 yılında Ardahan bölgesini dolaşan Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli ise, Vahla'nın Gürcüce bir ad taşıdığını, 40 hanede 459 Müslüman Gürcünün yaşadığını yazmıştır. Cumateli'nin nüfusunun ise, 31 hanede yaşayan 291 Müslüman Gürcüden oluştuğunu belirtmiştir.[8]
Vahla, Rus hakimiyetinin sona ermesinden sonra, bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 1921 yılında, Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ı işgali sırasında, Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcüler Ardahan ve Artvin bölgelerinden çekildi. 16 Mart 1921'de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Vahla köyü Türkiye'ye bırakıldı.[9]
Vahla, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kars vilayetinin Poshof kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[4] 1935 genel nüfus sayımıdan aynı idari konuma sahipti ve köyde 924 kişi yaşıyordu.[10] Vahla adı, "yabancı kökten geldiği" için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Baykent olarak değiştirilmiştir.[11] Bununla birlikte köyün eski adı yeni adıyla birlikte "Baykent (Vahla)" biçiminde resmî kayıtlarda bir süre daha kullanılmıştır.[12]
Baykent'te varlığı bilinen tek tarihsel yapı, tek nefli köy kilisesidir. Cumateli mahallesinde yer alan kilise tamamen yıkılmıştır.[13]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Baykent köyü, Ardahan il merkezine 93 km, Posof ilçe merkezine 21 km uzaklıktadır.[14]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 128[2] |
| 2021 | 134[2] |
| 2020 | 139[2] |
| 2019 | 146[2] |
| 2018 | 148[2] |
| 2017 | 136[2] |
| 2016 | 145[2] |
| 2015 | 154[2] |
| 2014 | 184[2] |
| 2013 | 204[2] |
| 2012 | 218[2] |
| 2011 | 238[2] |
| 2010 | 257[2] |
| 2009 | 260[2] |
| 2008 | 277[2] |
| 2007 | 292[2] |
| 2000 | 435[14] |
| 1990 | 729[15] |
| 1985 | 999[16] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Baykent, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 14 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Posof Baykent Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 443". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 761.
- ^ a b ""Poshov kazası 1886 Yılı" (Rusça)". 26 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 309; II. cilt (1941), s. 302; III. cilt (1958), s. 443". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 114, ISBN 9786052100271.
- ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde", Sakartvelo gazetesi, 7 Ekim 1917, sayı 220". 12 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt; 2. cilt, s. 41.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 378" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 776". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ "1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981" (PDF). 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ 2012-2013 Yılları Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2019, s. 36 17 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9639-0-2.
- ^ a b "Baykent Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.