Geri tepme(yangın)
Geri tepme, Geri çekilme veya Backdraft, oksijeni tükenmiş bir kapalı alan yangınında ortama oksijen girmesiyle gazların yanıp güçlü bir şekilde parlaması/alevlenmesi olayıdır. Örneğin bir kapalı alan yangınında bir pencere veya kapı açıldığında veya kırıldığında o açık alandan giren oksijen bir alev veya duman patlamasına yol açacaktır. Backdraft'lar tipik olarak bir binanın açıklığından çıkan duman veya alev patlaması olarak görülür. Bu durum itfaiyeciler için ciddi bir tehdit yaratmaktadır. Geri tepmelerin, bir tür genel parlama(flashover) olarak kabul edilip edilmeyeceği konusunda tartışmalar vardır.
Yanma olayı[değiştir | kaynağı değiştir]
Malzeme yeterince ısıtıldığında, yanıcı hatta patlayıcı gazlar dahil daha küçük bileşiklere parçalanmaya başlar. Bu duruma piroliz denir ve oksijen gerektirmez. Pirolize giren malzemeye daha sonra yeterli oksijen verilirse hidrokarbonlar tutuşur ve dolayısıyla yanma meydana gelir.
Gerçekleşmesi ve ön tespiti[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir kapalı alan yangınında havalandırma çok az olduğunda veya hiç havalandırma olmadığında geri tepme meydana
gelebilir. Bu nedenle kapalı alana çok az oksijen akabilir veya hiç oksijen akamaz. Daha sonra yangınlar oksijeni azalttığı için oksijen konsantrasyonu azalır. Oksijen konsantrasyonu yanmayı destekleyemeyecek kadar düşük olduğunda yanmanın bir kısmı veya tamamı pirolize geçer. Bununla birlikte, hidrokarbonlar ve duman öz tutuşma sıcaklığında kalır. Daha sonra bölmeye yeniden oksijen verilirse, örn. Kapalı bir odaya bir kapı veya pencere açıldığında, gazlar hala kendiliğinden tutuşacak kadar sıcakken, gazlar yanma tarafından ısıtıldığından ve hızla artan sıcaklık nedeniyle hızla genişlediğinden, yanma genellikle aniden veya hatta patlayıcı bir şekilde yeniden başlayacaktır.
Dumanın rengi ve hareketi itfaiyeciler tarafından, yangın koşullarını ve geri tepme tehlikelerini saptamak için kullanılır.[1] Backdraft'ın saptamak için bir takım karakteristik uyarı sinyallerine dikkat edilir. Bunlar arasında sarı veya kahverengi renkte duman veya küçük deliklerden çıkan dumanlar olabilir. Uzaktan pencerelere bakıldığında kahverengi veya siyah görünen pencereler -eksik yanmadan kaynaklanan kurum- backdraft'lar için uyarı işareti olabilir. Bu, yanmakta olan kapalı alanda kurum parçacıklarının yanmasına izin verecek kadar oksijen bulunmadığının bir göstergesidir. İtfaiyeciler genellikle pencerelerin iç kısmında ve penceredeki herhangi bir çatlakta kurum olup olmadığına bakarlar. Aralıklı yanma nedeniyle kapalı alan içindeki değişen basınç nedeniyle pencerelerde de hafif bir titreşim olabilir.
İtfaiyeciler, bir çatlaktan havayı kendi içine emen bir oda keşfederlerse, genellikle ortamı tahliye ederler çünkü bu durum, bir backraft'ın yakın olduğuna dair güçlü bir işarettir. Bazen Backdraftlar, en deneyimli itfaiyecileri bile şaşırtacak kadar tehlikelidir, bu sebeple asla hafife alınmaması gereken bir durumdur. Basınç farklılıklarından dolayı duman bulutları bazen çıktıkları kapalı alana aynı bir insanın nefes alması gibi geri çekilirler, bu da backdraft(geri çekilme - geri tepme) teriminin kökenidir.
İtfaiyecilerin potansiyel bir backdraft'ı etkisiz hale getirmek için kullandığı en yaygın taktik, bir odayı en yüksek noktasından havalandırmaktır; Böylece ısı ve dumanın tutuşmadan ortamdan kaçması sağlanır.
Geri tepme ve genel parlama[değiştir | kaynağı değiştir]
Geri tepmeler, tutuşma için halihazırda uygun koşulların bulunduğu kapalı bir alana oksijenin girmesinden kaynaklanmakta iken, genel parlamalar bir kapalı alan içindeki yanıcı malzemelerin kapalı alanın tüm yüzeyinde aniden tutuşması olarak ifade edilir. Bu nedenle genel parlamalar geri tepmeyi de içine alan genel bir terimdir.
Popüler kültürde backdraft[değiştir | kaynağı değiştir]
popüler kültürde Backdraft terimi, Şikago'daki bir seri katilin backdraft ile oluşan bir yangını(kundaklama) dolandırıcılık ve görevi kötüye kullanan komploculara suikast aracı olarak kullandığı 1991 yapımı Backdraft(alev kapanı olarak türkçeye çevrilmiştir)filmiyle duyulmuştur.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Brouwer, Ed (6 Haziran 2008). "Trainer's Corner: The science of reading smoke". www.firefightingincanada.com. Firefighting in Canada. 30 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2019.