Bağımlı kişilik bozukluğu

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Bağımlı kişilik bozukluğu
UzmanlıkPsikiyatri, Psikoloji
BelirtilerKarar vermekten kaçınma, terk edilme korkusu, pasif ve/veya yapışkan davranış, düşük sosyal sınırlar, eleştiriye aşırı duyarlılık
KomplikasyonBağımlı veya istismarcı ilişkiler, intihar, kendine zarar verme
Risk faktörüAşırı korumacı katı ebeveynlik, otoriter ebeveynlik
Ayırıcı tanıBorderline kişilik bozukluğu
TedaviPsikoterapi
Kişilik bozuklukları
A sınıfı
B sınıfı
C sınıfı
Sınıflandırılmayan
Diğerleri

Bağımlı kişilik bozukluğu (BKB), Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından ileri derecede bağımlı, uysal ve boyun eğen kişilik olarak kendini belli eden kişilik bozukluğu olarak tanımlanmıştır. Bu kişilik bozukluğu, insanların duygusal ve fiziksel ihtiyaçlarını karşılamak için başkalarına bağımlı olduğu uzun vadeli bir durumdur.[1] Bağımlı kişilik bozukluğu, aşırı korku ve kaygı ile karakterize edilen bir C kümesi kişilik bozukluğudur.[2] Genel olarak erken yetişkinlik döneminde semptomplar ortaya çıkmaya başlar. Semptomlar, aşırı pasiflik, ilişkilerin sona ermesi sonucu yıkım veya çaresizlik, sorumluluklardan kaçınma ve aşırı derecede boyun eğme gibi davranışları içerir.

Semptomlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bağımlı kişilik bozukluğu olan kişiler, karar verme konusunda diğer insanlara aşırı bağımlıdır. Diğer insanlardan sürekli onay almaları gerektiğinden kendi başlarına karar veremezler. Sonuç olarak, BKB teşhisi konan bireyler, kararlarına güvenecek özgüvene sahip olmadıkları için, başkalarının ihtiyaç ve görüşlerini kendilerinden üstün tutma eğilimindedir. Bu tür davranışlar, BKB'li kişilerin neden pasif ve yapışkan davranış gösterme eğiliminde olduğunu açıklayabilir. Bu bireyler ayrılıktan aşırı derecede korkarlar ve yalnız kalmaya dayanamazlar. Yalnız olduklarında, diğer insanlara aşırı bağımlılıkları nedeniyle izolasyon ve yalnızlık duyguları yaşarlar. Genel olarak BKB'li insanlar karamsardır, herşeyin en kötüsünü beklerler veya en kötüsünün olacağına inanırlar. Daha içe dönük olma eğilimindedirler, eleştiriye karşı daha hassastırlar ve reddedilmekten korkarlar.[3]

Risk faktörleri[değiştir | kaynağı değiştir]

İhmal geçmişi olan ve istismarcı bir şekilde yetiştirilen kişiler, bağımlı kişilik bozukluğu geliştirmeye daha yatkındır. Aşırı korumacı veya otoriter ebeveynlere sahip olanlar da BKB geliştirme riski altındadır. Ailede gemişsinde anksiyete bozukluğu öyküsü olması, 2004 yılında yapılan bir ikiz çalışmasında toplu olarak kişilik bozuklukları için 0.81 kalıtsallık bulduğu için BKB'nin gelişiminde rol oynayabilir.[4]

Teşhis[değiştir | kaynağı değiştir]

Klinisyenler ve klinik araştırmacılar bağımlı kişilik bozukluğunu dort bileşen altında incelerler:

  • Bilişsel: diğer insanların kendilerinden daha güçlü olduğu inancıyla birleştiğinde, kişinin kendini güçsüz ve etkisiz olarak algılaması
  • Motivasyonel: koruyucular ve bakıcılar ile ilişki kurma ve sürdürme arzusu.
  • Davranışsal: Kişiler arası bağları güçlendirmek, terk edilme ve reddedilme olasılığını en aza indirmek için tasarlanmış, ilişkiyi kolaylaştıran bir davranış modeli.
  • Duygusal: Terk edilme korkusu, reddedilme korkusu ve otorite figürleri tarafından değerlendirilme kaygısı[3]

Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM)[değiştir | kaynağı değiştir]

Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM), bağımlı kişilik bozukluğu için bir tanı içerir. Uysal ve yapışkan davranışlara ve ayrılma korkularına yol açan, yaygın ve aşırı ilgilenilme ihtiyacını ifade eder. Bu, erken yetişkinlikten önce başlar ve çeşitli bağlamlarda mevcut olabilir.[5]

DSM Beşinci Baskısında (DSM-5) bağımlı kişilik bozukluğunun sekiz özelliğinin bulunduğu bir liste vardır. Tanı konulabilmesi için, kişinin aşağıdaki semptomlardan en az 5'ini göstermelidir:

  1. Başkalarından aşırı miktarda tavsiye ve güvence almadan günlük kararlar almakta güçlük çeker.
  2. Yaşamlarının çoğu önemli alanında sorumluluğunu başkalarının üstlenmesine ihtiyaç duyar.
  3. Destek veya onay kaybından korktuğu için başkalarıyla anlaşmazlığını ifade etmekte güçlük çeker.
  4. Projeleri başlatmakta veya kendi başına bir şeyler yapmakta zorluk çeker (motivasyon veya enerji eksikliğinden ziyade muhakeme veya yeteneklere olan özgüven eksikliğinden dolayı).
  5. Başkalarından ilgi ve destek almak için aşırı çaba sarf eder ve hoş olmayan şeyleri yapmaya gönüllü olur.
  6. Kendilerine bakamayacaklarına dair abartılı korkular nedeniyle yalnızken kendini rahatsız veya çaresiz hisseder.
  7. Yakın bir ilişki sona erdiğinde, bakım ve destek kaynağı olarak acilen başka bir ilişki arar.
  8. Kendi başının çaresine bakmak zorunda bırakılma korkusuyla gerçekçi olmayan bir biçimde meşgul olur.[6]

Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabının dördüncü baskısında bağımlı kişilik bozukluğu da dahil olmak üzere kişilik bozuklukları tanısı, aşırı tanısal komorbidite, yetersiz kapsam, normal psikolojik işlevsellik ile belirsiz sınırlar ve bireyler arasındaki heterojenlik gibi nedenlerle sorunlu bulunmuştur.[7]

Uluslararası Hastalık Sınıflandırması (ICD)[değiştir | kaynağı değiştir]

Dünya Sağlık Örgütü'nün ICD-10'u bağımlı kişilik bozukluğunu F60.7 31 Mart 2020 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi maddesinde listeler. Tanı için, kişinin aşağıdaki belirtilerden en az 4'ünü göstermesi gerekir:

  1. Başkalarının kişinin önemli yaşam kararlarının çoğunu vermesini teşvik etmek veya buna izin vermek.
  2. Kişinin kendi ihtiyaçlarını bağımlı olduğu kişilere tabi tutması ve onların isteklerine aşırı derecede uyması.
  3. Bireyin bağlı olduğu insanlardan makul taleplerde bile bulunmada isteksizliği.
  4. Kendine bakamayacağına dair abartılı korkular nedeniyle yalnızken kendini rahatsız veya çaresiz hissetmek.
  5. Yakın ilişki içinde olduğu bir kişi tarafından terk edilme ve kendi başının çaresine bakmak zorunda kalması için terk edilme korkusuyla meşgul olma.
  6. Başkalarından aşırı miktarda tavsiye ve güvence almadan günlük kararlar alma kapasitesinin sınırlı olması.

İlişkili özellikler, kendini çaresiz, yetersiz ve dayanma gücünden yoksun olarak algılamayı içerebilir.

Herhangi bir özel kişilik bozukluğu tanısının aynı zamanda bir dizi genel kişilik bozukluğu ölçütünü karşılaması ICD-10'un bir gereğidir.[8]

Tedavi[değiştir | kaynağı değiştir]

BKB'si olan kişiler genellikle psikoterapi ile tedavi edilir. Bu terapinin temel amacı, bireyi daha bağımsız hale getirmek ve çevresindeki insanlarla sağlıklı ilişkiler kurmasına yardımcı olmaktır. Bu onların özgüvenlerini ve kendilerine karşı olan saygılarını geliştirerek yapılır.[9]

BKB'leri nedeniyle depresyon veya anksiyetesi olan hastaları tedavi etmek için ilaç kullanılabilir, ancak bu BKB'nin neden olduğu temel sorunları tedavi etmez.[9]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Dependent Personality Disorder" www.mentalhealth.com, 2018-08-09
  2. ^ "What are Cluster C Personality Disorders?". Online Psychology Degree Guide (İngilizce). 9 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022. 
  3. ^ a b Practitioner's guide to evidence-based psychotherapy. Jane E. Fisher, William T. O'Donohue. New York: Springer. 2006. ISBN 978-0-387-28370-8. OCLC 209912684. 
  4. ^ Nolen-Hoeksema, Susan (2014). Abnormal psychology. Sixth edition. New York, NY. ISBN 978-0-07-803538-8. OCLC 855264280. 
  5. ^ "Dependent Personality Disorder | Behavenet". www.behavenet.com. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022. 
  6. ^ American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author.
  7. ^ Clark, Lee Anna (2007). "Assessment and diagnosis of personality disorder: perennial issues and an emerging reconceptualization". Annual Review of Psychology. 58: 227-257. doi:10.1146/annurev.psych.57.102904.190200. ISSN 0066-4308. PMID 16903806. 14 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022. 
  8. ^ "ICD-10 Version:2019". icd.who.int. 31 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022. 
  9. ^ a b Contributors, WebMD Editorial. "Dependent Personality Disorder". WebMD (İngilizce). 10 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bağımlı_kişilik_bozukluğu&oldid=31373166" sayfasından alınmıştır