Ateşten Gömlek (film, 1923)
 "Ateşten Gömlek" filminin eski Türkçe bir afişi bulunmamaktadır. Ancak 1932 tarihinde yeni Türkçe harflerle basılmış bir el ilanı mevcuttur | |
| Yönetmen | Muhsin Ertuğrul |
|---|---|
| Yapımcı | Kemal Film |
| Senarist | Muhsin Ertuğrul |
| Hikâye (eser) | Halide Edib Adıvar |
| Uyarlama | Ateşten Gömlek |
| Oyuncular | Bedia Muvahhit Muhsin Ertuğrul Behzat Butak Hakkı Necip Neyyire Neyir Vasfi Rıza Zobu Refik Kemal Arduman |
| Görüntü yönetmeni | Cezmi Ar |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | Dram, savaş |
| Renk | Siyah-beyaz |
| Yapım yılı | 1923, Türkiye |
| Dil | Türkçe |
Ateşten Gömlek, Halide Edib Adıvar’ın aynı adlı romanından sinemaya uyarlanmış, yönetmenliğini Muhsin Ertuğrul yaptığı 1923 tarihli film.
Türk kadınların rol aldığı ilk sinema filmi ve Türk sinema tarihinde Kurtuluş Savaşı'nı konu alan ilk konulu, uzun metraj filmdir.[1] Filmde Ayşe rolünü canlandıran Bedia Muvahhit ve Kezban rolünü canlandıran Neyyire Neyir, bir sinema filminde rol alan ilk Türk kadın oyuncular olarak sinema tarihine geçmiştir.[2]
Filmin yapımcılığını Kemal Film üstlenmiştir. 1923 yılında sinemalarda iki ayrı bölüm olarak (çift bilet karşılığında) seyirciye sunulmuştur.
Romandan uyarlanması ve oyuncu seçimi[değiştir | kaynağı değiştir]
Halide Edib Adıvar’ın Ateşten Gömlek romanı, 1922 yılında İkdam gazetesinde yayımlanmış ve büyük ilgi uyandırmıştı. Bunun üzerine filme aktarılması gündeme geldi. Güncel konuları filme çekme gayretindeki Muhsin Ertuğrul ulusal bir büyük olayı Türk Kurtuluş Savaşı’nı ele almak üzere bu romanı sinemaya uyarlamak istedi.[3]
O devirde Türk sinemasında kadın rolleri azınlık mensubu kadın oyuncular tarafından canlandırılmakta; Müslüman kadınların rol alması uygun bulunmamaktaydı. Adıvar, romanın kahramanı Ayşe ile Kezban’ı Rum veya Ermeni sanatçıların oynamasını istemedi;[4] filmde Türk kadınların rol alması şartı ile Muhsin Ertuğrul’a romanı filme çekmesi izni verildi.
Ayşe rolünü oyuncu Rafet Muvahhit’in eşi Bedia Hanım üstlendi. Kezban rolünü canlandıracak oyuncu, gazete ilanı yolu ile bulundu. İlana yanıt veren Münire Eyüp, Kezban rolünü canlandırdı; afişlerde ismi “Neyyire Neyir” olarak yer aldı.[5]
Gösterime girmesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Filmin ilk gösterimi İstanbul'un Beyoğlu semtinde bulunan Palas Sineması'nda 23 Nisan 1923 tarihinde yapıldı.[6] Henüz İstanbul işgal altında iken ve Cumhuriyet ilan edilmemişken Türk Kurtuluş Savaşı'nı konu alan bu filmin gösterime girmesi olağanüstü coşkulu bir hava yarattı.[5]
Konusu[değiştir | kaynağı değiştir]
Film, İzmir'in işgali sırasında eşi ve çocuğu öldürüldükten sonra İstanbul’da işgali protesto mitinglerine katılan, ardından Anadolu’da hastabakıcılık yapan Ayşe ile aşık olduğu Binbaşı İhsan'ın sonları ölümle biten öyküsünü anlatır. Kurtuluş Savaşı'nda başından yaralanmış bir yedek subay olan Peyami'nin Ankara'da yazdığı hatıralarından oluşmuştur
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Türk sinemasında ilkler, NTVmsnbc.com sitesi, 14 Kasım 2009". 29 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2012.
- ^ Cumhuriyet Ansiklopedisi Cilt 1 / 1923-1940. Yapı Kredi Yayınları. 2003. s. 26. ISBN 975-08-0409-0.
- ^ Akkoyun, Turan (4 Temmuz 2020). "SİNEMADA ESRARENGİZ ŞARK İLE ATEŞTEN GÖMLEK". Atatürk Dergisi. 9 (1): 29-48. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022.
- ^ "Behiç Günalan, Ateşten Gömlekli Kız, Fotopya.com.tr, Erişim tarihi:08.02.2012". 6 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2012.
- ^ a b Yildirim, Yüksel (31 Aralık 2021). "Tarihsel Süreç İçinde Türk Sinemasında Kadın (1920-1990)". Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 6 (4): 71-85. ISSN 2564-7946. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022.
- ^ "Ateşten Gömlek". Türk Sineması Araştırmaları web sitesi. 4 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2022.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- 1923 çıkışlı Türk filmleri
- 1920'lerde Türkçe filmler
- Türk siyah-beyaz filmleri
- Muhsin Ertuğrul'un senaryosunu yazdığı filmler
- Türk dramatik savaş filmleri
- Muhsin Ertuğrul'un yönettiği filmler
- Konusu Osmanlı İmparatorluğu'nda geçen filmler
- Kemal Film filmleri
- 1920'lerde dramatik filmler
- Türk Kurtuluş Savaşı filmleri