Ardeşen
| Ardeşen | |
|---|---|
 Eski belediye logosu | |
 Türkiye'de yeri | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Rize |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Ekrem Çeçen[1] |
| • Belediye başkanı | Enver Atagün (CHP)[2] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 743 km² |
| Rakım | 10 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 41,084 |
| • Kır | 11,818 |
| • Şehir | 30.577 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 53400 |
| İl alan kodu | 464 |
| İl plaka kodu | 53 |
Ardeşen (Lazca: Art̆aşeni / არტაშენი), Rize'nin il merkezine 45 km mesafede bir ilçesidir. 743 km² yüz ölçümüne sahip ilçe, 1 belde, 42 köy ve yedisi Tunca Beldesi'ne bağlı 28 mahalleden oluşmaktadır. Doğusunda Fındıklı, batısında Pazar, güneyinde Altıparmak Dağları ve kuzeyinde Karadeniz ile çevrilmiş olup, kıyı uzunluğu 10 km'dir.
Genel olarak ılıman, dört mevsim yağışlı bir iklime sahip olan ilçenin ortalama sıcaklığı 15 derece civarındadır. İç kısımlarına gidildikçe iklimi biraz daha sertleşmektedir.
Ardeşen'in sarp ve engebeli arazisinin neredeyse dörtte biri ormanlık alandır. %10 civarındaki tarıma elverişli arazisinde yetiştirilen başlıca tarım ürünü çaydır. Çay dışında yetişen fındık, kivi, mısır gibi ürünler çoğunlukla ilçe içerisinde tüketilmektedir. İlçede yapılan hayvancılığın da bu faaliyetle uğraşan ailelerin ihtiyacına yönelik olduğu söylenebilir.
İlçede süregelen silah üretimini yasal bir çerçeveye oturtmak amacıyla 1993 yılında kurulan ASİLSAN, Türkiye'nin ilk özel silah fabrikası olma özelliği taşımaktadır.
En büyük akarsuyu olan Fırtına Deresi'nde, elverişli pek çok parkur bulunduğundan rafting yapılabilmektedir. Tabrika Yaylası'nın da içinde olduğu çok sayıda yaylası bulunmaktadır.[5]
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Ardeşen yerleşiminden ilk kez 1846 tarihli bir belgede "Ardaşen" (Ermenice: Արտաշեն) olarak bahsedilmiştir.[6] Ardeşen 1916 ve 1918 yılları arasında Ruslar tarafından yönetilmiştir. Daha önce Pazar'a bağlı olan Ardeşen 1 Mart 1953'te ilçe olmuştur. Ardeşen'de tarihî eser olarak cami, kilise, kemer köprü ve ev örnekleri bulunmaktadır. Ayrıca Seslikaya Köyü'nde bulunan Hasan Dede (Efendi) Türbesi de (1890) önemli tarihî eserlerdendir.[7]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
_Mosque,_Arde%C5%9Fen,_Lazeti,_Turkey_-_%E1%83%A6%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1_%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A9%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98,_%E1%83%AD%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98.jpg)
Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi'nin 2019 verilerine göre ilçe merkez nüfusu bakımından Rize'nin, merkez ve Çayeli ilçesinin ardından 3. en kalabalık ilçesidir. İlçede yaşayan etnik gruplardan bahsederken ilçe nüfusunun çoğunluğunu oluşturan Lazların dışında Hemşinlilerden de bahsetmek gerekir.
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1955[8] | 27.307 | 4.035 | 23.272 |
| 1960[9][a] | 20.771 | 4.558 | 16.213 |
| 1965[10] | 22.864 | 5.488 | 17.376 |
| 1970[11] | 26.463 | 6.550 | 19.913 |
| 1975[12] | 29.721 | 7.980 | 21.741 |
| 1980[13] | 31.996 | 9.582 | 22.414 |
| 1985[14] | 36.308 | 13.403 | 22.905 |
| 1990[15] | 39.761 | 17.340 | 22.421 |
| 2000[16] | 58.499 | 45.392 | 13.107 |
| 2007[17] | 38.524 | 26.762 | 11.762 |
| 2008[18] | 39.001 | 24.965 | 14.036 |
| 2009[19] | 39.417 | 27.330 | 12.087 |
| 2010[20] | 39.660 | 26.836 | 12.824 |
| 2011[21] | 40.700 | 28.618 | 12.082 |
| 2012[22] | 40.341 | 28.113 | 12.228 |
| 2013[23] | 40.109 | 25.895 | 14.214 |
| 2014[24] | 40.478 | 26.813 | 13.665 |
| 2015[25] | 40.278 | 27.463 | 12.815 |
| 2016[25] | 40.669 | 28.171 | 12.498 |
| 2017[25] | 40.640 | 27.925 | 12.715 |
| 2018[25] | 41.084 | 25.436 | 15.648 |
| 2019[25] | 41.106 | 29.484 | 11.622 |
| 2020[25] | 42.395 | 30.577 | 11.818 |
İklim[değiştir | kaynağı değiştir]
Ardeşen'de okyanusal iklim (Köppen: Cfb) görülmektedir.
 Ardeşen iklimi 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 6,6 | 6,9 | 8,1 | 11,9 | 15,5 | 19,4 | 21,7 | 21,8 | 19,4 | 15,6 | 12,1 | 8,5 | 14,0 |
| Ortalama yağış (mm) | 194 | 142 | 118 | 85 | 79 | 140 | 121 | 156 | 200 | 249 | 217 | 224 | 160,4 |
| Kaynak: Climate-Data.org[26] | |||||||||||||
Eğitim ve sağlık[değiştir | kaynağı değiştir]
İlçede Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı 1 halk eğitim merkezi, 1 öğretmen evi ve akşam sanat okulu, 1 mesleki ve teknik eğitim merkezi, 2 anaokulu, 10 ilkokul, 7 ortaokul, 8 lise bulunmaktadır. Ayrıca Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi'nin Turizm Fakültesi'yle Meslek Yüksekokulu'nun bulunduğu bir yerleşkesi bulunmaktadır.
Özel sağlık merkezleri dışında üç adet aile sağlığı merkezi bulunan ilçede vatandaşlar, Ardeşen ve Pazar'da bulunan devlet hastanelerinin birleştirilmesiyle 2011 yılında hizmete giren Kaçkar Devlet Hastanesi'nden de sağlık hizmeti almaktadır.
Politika[değiştir | kaynağı değiştir]
Yerel seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]
| Ardeşen Belediye Başkanları ve Partileri[27] | |
|---|---|
| Dönem | Belediye Başkanı |
| 1953-1961 | Muhammet Kabaoğlu (AP) |
| 1961-1964 | Niyazi Akay (CHP) |
| 1964-1973 | Muhammet Kabaoğlu (AP) |
| 1973-1980 | Nazmi Alçın (CHP) |
| 1981-1986 | Lütfü Alemdar (SODEP) |
| 1986-1989 | Avni Kabaoğlu (ANAP) |
| 1989-1994 | Nazmi Alçın (SHP) |
| 1994-2002 | İmdat Sütlüoğlu (RP, FP) |
| 2002-2014 | Mümtaz Sinan (AKP) |
| 2014-2019 | Hakan Gültekin (AKP) |
| 2019-2024 | Avni Kahya (AKP) |
| 2024- | Enver Atagün (CHP) |
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Çamlıhemşin ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2012.
- ^ "Ardeşen Belediyesi Resmi Web Sitesi/Anasayfa". Ardeşen Belediyesi. 10 Şubat 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2012.
- ^ "Ardeşen Yaylaları". rizeliyiz.biz. 1 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2023.
- ^ Sevan Nişanyan (Ocak 2010). "Adını Unutan Ülke". Everest Yayınları. ISBN 9789752897304.
- ^ "Ardeşen". 14 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2020.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Ardeşen Nüfusu - Rize". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Rize Ardeşen Nüfusu". nufusune.com.
- ^ "Climate: Ardeşen". Climate-Data.org. 9 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2014.
- ^ "Eski Başkanlar, Ardeşen". 1 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2022.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Ardeşen Kaymakamlığı6 Şubat 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Ardeşen Belediyesi10 Şubat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Ardeşen Şehir Portalı3 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
