Adalet Cimcoz
| Adalet Cimcoz | |
|---|---|
| Doğum | 25 Temmuz 1910  Kilitbahir |
| Ölüm | 13 Mart 1970 (59 yaşında) İstanbul |
| Meslek | ÇEvirmen, seslendirmen, köşe yazarı, eleştirmen |
| Kardeşi | Ferdi Tayfur |
| Ödüller |
|
Adalet Cimcoz, (25 Temmuz 1910, Kilitbahir, Çanakkale - 13 Mart 1970, İstanbul),[1] Türk dublaj ustası, mütercim, sanat eleştirmeni, dedikodu yazarı.
Almancadan yaptığı çeviriler, gazetelerde "Fitne Fücur" adıyla yazdığı dedikodu yazıları ile tanındı. Yerli filmlerde Türkân Şoray, Belgin Doruk, Muhterem Nur, Sezer Sezin, Fatma Girik ve Filiz Akın'ın seslendirmelerini yaptı. 1951'de kurduğu Maya Sanat Galerisi ile Türkiye'deki sanat galerine öncülük etti.
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
1910 yılında Çanakkale'de doğdu. Babası topçu subayı Hüseyin (Tayfur) Bey, annesi Alman bir hanım olan Alice (Aliye) Hanım'dır.[2] Ailenin Hayri ve Ferdi adlı iki oğlundan sonra üçüncü çocuğudur.
1912'de Balkan Savaşı'nın çıkması üzerine babası eşini ve üç çocuğunu savaşın şiddetinden korunmaları amacıyla Berlin'e gönderdi. Üç kardeş 1912 yılından 1924 yılına kadar anneleriyle Berlin'de kaldı ve ilk ve ortaokulları Berlin'de tamamladı.[3] Cumhuriyetin ilanından sonra Türkiye'ye döndüler.[2]
| “ | Adalet'in sesi neydi? Susup susmadığını, yok olup olmadığını ancak ne olduğunu kavramakla kestirebiliriz. Evet, çok yönlü bir sesi vardı Adalet Cimcoz'un. Türkân Şoray'ı da, Hülya Koçyiğit'i de, Belgin Doruk'u da dile getirirdi o. Radyoda sabundan, diş macunundan ya da kılık kıyafetten söz etti miydi bir "şey" söylerdi hepimize. Kulağımızı diker, sesi bir yandan zevkimizi okşarken, öte yandan da sözü söz ve öz olarak çın çın dolaşırdı beynimizin kıvrımlarında, incecik bir gonk gibi bir oraya, bir buraya vurur, bir kıpırtı, bir canlılık uyandırırdı kafamızda. Vurucu, kışkırtıcı bir uyarıcılığı vardı Adalet'in. Sizi gördü mü, bir bakışta sarıverir tepeden tırnağa görüntünüzü, şişmanladınız mı, zayıfladınız mı, elbiseniz yakıştı mı, yakışmadı mı, keyifli misiniz, keyifsiz mi, hemen anlar, hemen de dile getirirdi düşündüğünü; ufacık bir taş atardı size. | ” |
| — Azra Erhat, Yeni Ufuklar, Mayıs 1970[4] | ||
Adalet Hanım, 1930'lu yıllarda Toprak Mahsulleri Ofisi’nde tercüman olarak çalıştı. Dublaj sanatçısı olan ağabeyi Ferdi Tayfur vesilesiyle seslendirme yapmaya başladı. Seslendirdiği ilk film, ‘King Kong’ idi. Yabancı filmlerde seslendirme yaparak başladığı dublaj sanatçılığını, 1950'deki Çete filminden itibaren yerli filmlerde seslendirme yaparak sürdürdü Türkân Şoray, Belgin Doruk, Muhterem Nur, Sezer Sezin, Fatma Girik ve Filiz Akın'ın seslendirmelerini yaptı.
1939'da avukat Mehmet Ali Cimcoz ile evlenerek Cimcoz soyadını aldı. I. Mahmut devri Osmanlı sadrazamlarından Topal Osman Paşa'nın ve Mora Sancak beylerinden İbrahim Paşa'nın torunu olan Mehmet Ali Cimcoz, sanata meraklı ve devrin sanatçıları ile yakından ilişkileri olan bir insandı. Adalet Cimcoz, eşi vesilesiyle sanata ilgi duymaya başladı sanat çevresini yakından tanıdı. Evlendikten sonra memurluğu bırakıp sadece sanatla ilgilendi.
Sabahattin Eyüboğlu ve Azra Erhat’ın onu dergilere eleştirel yazmaya ve çeviriler yapmaya teşvik etti. Bertolt Brecht, Knut Hamsun, Georg Büchner, B. Traven, Lope de Vega, Franz Kafka, Max Frisch gibi yazarların kitaplarını Almancadan Türkçeye çevirdi. Kafka'dan Milena'ya Mektuplar çevirisiyle, 1962 Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü'nü aldı. Yeditepe, Varlık ve Yeni Ufuklar gibi edebiyat dergilerinde şiir, öykü ve kitap tanıtım yazıları yazdı.
1951'de Türkiye'nin ilk özel sanat galerisi Maya'yı Beyoğlu'nda kurdu. Galeri beş yıl boyunca yaşamayı başardı.
O yıllarda henüz oluşmakta olan İstanbul sosyetesinin görgüsüzlüğüyle, zevksizliğiyle ince ince alay eden yazılarını Hafta, Salon, Tasvir, Aydede gibi gazetelerde yayımlayan Adalet Cimcoz, Türkiye'de dedikodu yazarlığının öncüsü oldu. Köşesinin adı Fitne Fücûr'du.
Adalet Cimcoz, 13 Mart 1970'te kanser hastalığı nedeniyle İstanbul'da öldü.
Yazar Mine Söğüt, sahaf vitrinlerinden fotoğraflarını toparlayarak Adalet Cimcoz: Bir Yaşam Öyküsü Denemesi (2018) adlı kitabı yazmıştır.
Seslendirme yaptığı filmlerden bazıları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Hayatım Sana Feda (Türkân Şoray) - 1970
- Aşk Mabudesi (Türkân Şoray) - 1969
- Sonbahar Rüzgarları (Türkân Şoray) - 1969
- Bana Derler Fosforlu (Türkân Şoray) - 1969
- Hüzünlü Aşk (Filiz Akın) - 1969
- Son Mektup (Filiz Akın) - 1969
- Lekeli Melek (Filiz Akın) – 1969
- Cilveli Kız (Filiz Akın) - 1969
- Köroğlu (Fatma Girik) - 1968
- Ağla Gözlerim (Türkân Şoray) - 1968
- Artık Sevmeyeceğim (Türkân Şoray) - 1968
- Kahvevi Güzeli (Türkân Şoray) - 1968
- Kelepçeli Melek (Türkân Şoray) - 1967
- Eli Maşalı (Türkân Şoray) - 1966
- Düğün Gecesi (Türkân Şoray) - 1966
- Serseri Aşık (Hülya Koçyiğit) - 1965
- Fakir Bir Gencin Romanı (Filiz Akın) - 1965
- Siyah Gözler (Türkân Şoray) - 1965
- Hayatımın Kadını (Türkân Şoray) - 1965
- Veda Busesi (Türkân Şoray) - 1965
- Vahşi Gelin (Türkân Şoray) - 1965
- Yılların Ardından (Türkân Şoray) - 1964
- Aşka Susayanlar (Semra Sar) – 1964
- Fıstık Gibi Maşallah (Türkân Şoray) - 1964
- Öksüz Kız (Türkân Şoray) - 1964
- Çalınan Aşk (Türkân Şoray) - 1963
- Kırmızı Karanfiller (Türkân Şoray) - 1962
- Otobüs Yolcuları (Türkân Şoray) - 1961
- Melekler Şahidimdir (Türkân Şoray) - 1961
- Aşk Rüzgarı (Türkân Şoray) - 1960
- Sahildeki Kadın - 1954
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Adalet Cimcoz". istanbulkadinmuzesi.org. 13 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2016.
- ^ a b "Türk Sinemasının Görünmeyen Kahramanı 'Dublaj Kraliçesi': Adalet Cimcoz". Onedio. 25 Temmuz 2018. 11 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2023.
- ^ "Tempo - Yaşam tarzına derinlik katmak isteyenler için..." web.archive.org. 14 Mart 2022. 14 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2022.
- ^ "Adalet Cimcoz. sinematurk. 3 Temmuz 2009". 8 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2009.