1957 Türkiye genel seçimleri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(1957 Genel Seçimleri sayfasından yönlendirildi)
1957 Türkiye genel seçimleri
Türkiye
← 1954 27 Ekim 1957 (66 yıl önce) (1957-10-27) 1961 →
Türkiye Büyük Millet Meclisinin 610 sandalyesi için
Çoğunluk için gereken 306 sandalye
  Birinci parti İkinci parti
 
AdnanMenderes.jpg
Inonu Ismet.jpg
Lider Adnan Menderes İsmet İnönü
Parti Demokrat Parti (1946) Cumhuriyet Halk Partisi
Son seçim 503 sandalye, %58,4 31 sandalye, %35,1
Sandalye 424 178
Değişim azalış 79 artış 147
Aldığı oy 4.497.811 3.825.267
Oran %48,6 %41,4
Değişim azalış %9,8 artış %6,3
  Üçüncü parti Dördüncü parti
 
Osman Bölükbaşı (cropped).jpg
Fevzilütfikaraosmanoğlu.jpg
Lider Osman Bölükbaşı Fevzi Lütfi Karaosmanoğlu
Parti Cumhuriyetçi Millet Partisi Hürriyet Partisi
Son seçim 5 sandalye, %5,30 Yeni parti
Sandalye 4 4
Değişim azalış 1
Aldığı oy 604.087 321.471
Oran %6,5 %3,50
Değişim artış %1,2
İllere göre kazanan partileri gösteren harita
Önceki Başbakan

Adnan Menderes
Demokrat Parti (1946)

Seçilen Başbakan

Adnan Menderes
Demokrat Parti (1946)

1957 Türkiye genel seçimleri, 27 Ekim 1957 tarihinde TBMM 11. dönem milletvekillerini belirlemek için yapılan genel seçimlerdir.

Seçim öncesi[değiştir | kaynağı değiştir]

1954 Türkiye genel seçimlerinde yüzde 58,4 oranında oy alan Demokrat Parti (DP) 541 milletvekilliğinin 503'ünü kazanmıştı. DP'nin ikinci iktidar döneminde (1954-57), iktidar ile muhalefet arasındaki ilişkiler gerginleşti; DP iktidarı, gerek gösterdiği otoriterleşme eğilimi, gerek ekonomik durumun ağırlaşması nedeniyle kendisine karşı giderek artan muhalefeti, meclis çoğunluğuna dayanarak aldığı kanuni tedbirlerle susturmayı hedefledi. Başta basın ve muhalif partiler olmak üzere yargı, üniversite, sendika gibi kurumlara karşı alınan kısıtlayıcı tedbirler, muhalif partilerin iktidara karşı iş birliği çalışmaları yapmasına neden oldu.[1]

DP'nin bu dönemdeki politikaları yalnızca muhalefetle ilişkilerinin gerilmesinden ibaret olmadı. Parti içinde baş gösteren anlaşmazlıklar partinin bölünmesi ve 20 Aralık 1955'te Hürriyet Partisinin (HP) kurulmasıyla sonuçlandı. Meclis içinde önemli bir muhalefet partisi görünümü çizen Hürriyet Partisi, kendisine daha sonra katılan DP milletvekilleriyle birlikte, meclisteki üye sayısının Cumhuriyet Halk Partisinin (CHP) üye sayısını geçmesi üzerine ana muhalefet partisi konumuna yükseldi. Başta DP'nin muhalefete karşı tutumu olmak üzere birçok konuda CHP'yle birlikte iktidara karşı tavır aldı.

Aralarındaki siyasi görüş farklılıklarına rağmen, 1957 yazında muhalefetteki üç partinin (CHP, Cumhuriyetçi Millet Partisi (CMP) ve HP) liderlerinin ortak bir seçim stratejisi belirleme çabalarının sonucu olarak 4 Eylül tarihinde yayınladıkları bildirgede kendilerine verdikleri isimle "Muhalefet Cephesi" Türkiye tarihinin ilk resmi seçim iş birliği platformuydu.[2] Karşısında geniş bir cephenin oluştuğunu gören DP hükûmeti, meclisten seçim ittifakını yasaklayan bir yasa geçirdi. (11 Eylül 1957 tarih ve 7053 Sayılı Kanun) Böylece, siyasi partiler her ilde ayrı listeler çıkarmaya mecbur bırakıldı. Siyasi parti listelerinden müstakil adaylık yasaklandı. Yine, bir partiye mensup bir kişinin başka partiden aday olması da yasaklandı.[2]

Mayıs 1958'de yapılması gereken seçimler, 4 Eylül 1957 günü DP tarafından erken seçim kararı alınmasıyla 27 Ekim 1957'de düzenledi. TBMM'nin 11 Eylül’de aldığı seçimleri yenileme kararı, 17 Eylül’de Resmi Gazetede yayınlandı.[3]

9 Eylül’de seçim kanununa konulan ek maddeye göre, seçimde 1955 nüfus sayımı esas alındı, ancak 1957 seçimlerinde seçilecek milletvekili sayısı, 1954 seçimlerinde her seçim çevresi için belirlenmiş olan milletvekili sayısından aşağı olamayacaktı. Bu hesaba göre, 1957 seçimlerinde 67 ilde toplam 610 milletvekili seçilecekti.

DP ve CHP 67 ilin tümünde, CMP Hakkâri ve Tunceli hariç 65 ilde, HP 56 ilde seçime katıldı. 1954’de kurulan ve genel başkanlığını Hikmet Kıvılcımlı’nın yaptığı Vatan Partisi sadece İstanbul ve İzmir’de aday gösterdi. Türkiye Köylü Partisi seçimlere katılmadı.

1954 seçimlerinin hemen ardından ilçeye dönüştürülen Kırşehir ili; 9637 sayılı, 19 Haziran 1957 ilan tarihli ve 12 Haziran 1957 kabul tarihli Resmî Gazete'de "Nevşehir Vilayetine Bağlı Kırşehir Kazasında Kırşehir Adı ile Yeniden Bir Vilayet Kurulmasına Dair Kanun" ile tekrar il yapıldı.[4] 1954 seçimlerinin ardından kurulan Adıyaman, Nevşehir ve Sakarya illeriyle il sayısı 67 oldu.

Seçim günü radyonun seçim sonuçlarını 14.30’dan itibaren yayınlaması, muhalefetin tepkisine neden olmuş ve bu konuyu CHP çeşitli vesilelerle birkaç kez Meclis gündemine taşımıştır.[5]

Sonuçlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Sonuçları gösteren pasta grafiği

1954 seçimlerine göre oyları gerileyen DP, buna rağmen oyların 48,6'sını alarak kazandığı 424 milletvekilliğiyle iktidarını korudu. Bu seçimde muhalefet partilerinin toplam oyları ilk kez DP'nin üzerine çıktı.

Demokrat Parti'nin il bazında oy oranlarını gösteren harita

Tek dereceli liste usulü çoğunluk sisteminin uygulandığı seçimler sonucunda, DP 44 ilde tam liste halinde, 3 ilde karma listeler içinde, CHP 18 ilde tam liste halinde, 3 ilde karma listeler içinde, CMP ve HP de birer ilde tam liste halinde milletvekilliklerini kazandı.

1957 genel seçimlerinin sonuçları:[6]

Toplam Sandık
Toplam Seçmen 12.078.623
Toplam Kullanılan Oy 9.250.949
Toplam Geçerli Oy
Katılım Oranı (%) 76,6
Milletvekili Sayısı 610
Parti Genel Başkan Oy % +/– Sandalye +/–
Demokrat Parti Adnan Menderes 4.497.811 48,6 azalış 9,8 424* azalış 79
Cumhuriyet Halk Partisi İsmet İnönü 3.825.267 41,4 artış 6,3 178* artış 147
Cumhuriyetçi Millet Partisi Osman Bölükbaşı 604.087 6,5 artış 1,2 4 azalış 1
Hürriyet Partisi Fevzi Lütfi Karaosmanoğlu 321.471 3,5 Yok 4 Yok
Bağımsızlar 1.850 0 azalış 0,6 0 azalış 3
Vatan Partisi Hikmet Kıvılcımlı 463 0 Yok 0 Yok
Toplam 9.250.949 100,00 610* artış 75
Cumhuriyet Halk Partisi'nin il bazında oy oranlarını gösteren harita

(*) İki farklı seçim bölgesinden seçilen adaylar nedeniyle DP'nin milletvekili sayısı 421, CHP'nin 173 ve TBMM 11. dönemi milletvekili sayısı 602 olmuştur.

İllere göre oy dağılımı[7][8][değiştir | kaynağı değiştir]

İl MV Sayısı DP % CHP % CMP % HP % Bağ % VP % Toplam
Adana 16 96.197 42,4 125.040 55,1 4.897 2,2 695 0,3 - - - - 226.829
Adıyaman 5 37.868 49,8 28.684 37,7 253 0,3 9.236 12,2 - - - - 76.041
Afyonkarahisar 10 72.811 48,1 45.271 29,9 33.195 21,9 - - - - - - 151.277
Ağrı 5 29.079 50,2 24.028 41,5 4.851 8,4 - - 22 0 - - 57.980
Amasya 6 42.922 46,3 41.877 45,2 6.853 7,4 1.095 1,2 - - - - 92.747
Ankara 22 145.836 37,4 178.844 45,8 52.250 13,4 13.412 3,4 23 0 - - 390.365
Antalya 9 65.698 51,2 52.358 40,7 1.419 1,1 9.065 7,1 - - - - 128.540
Artvin 5 31.180 49,7 25.063 40,0 379 0,6 6.104 9,7 - - - - 62.726
Aydın 10 109.947 60,8 62.981 34,8 3.960 2,2 4.073 2,3 - - - - 180.961
Balıkesir 15 143.724 54,7 92.053 35,1 4.266 1,6 22.561 8,6 - - - - 262.604
Bilecik 4 31.751 48,8 26.686 41,0 2.090 3,2 4.545 7,0 - - - - 65.072
Bingöl 3 13.219 38,5 11.635 33,9 2.209 6,4 1.200 3,5 3.665 17,8 - - 31.928
Bitlis 3 19.750 60,9 12.136 37,4 402 1,2 137 0,4 - - - - 32.425
Bolu 8 70.223 54,1 49.932 38,5 9.598 7,4 - - 14 0 - - 129.767
Burdur 4 20.460 33,4 19.218 30,6 208 0,3 22.438 35,7 - - - - 62.324
Bursa 14 156.590 58,1 78.061 29,0 14.345 5,3 20.296 7,5 194 0 - - 269.486
Çanakkale 8 75.687 55,8 48.298 35,6 5.835 4,3 5.847 4,3 - - - - 135.667
Çankırı 6 28.533 35,5 30.177 37,5 19.786 24,6 1.986 2,5 - - - - 80.482
Çorum 10 71.068 45,5 53.407 34,2 27.786 17,8 3.956 2,5 - - - - 156.217
Denizli 9 78.589 51,1 68.352 44,4 2.095 1,4 4.785 3,1 - - - - 153.821
Diyarbakır 9 56.309 49,2 33.820 30,1 900 0,8 22.466 20,0 - - - - 113.495
Edirne 6 55.269 53,2 38.686 37,3 6.873 6,6 2.992 2,9 - - - - 103.820
Elazığ 6 34.433 41,8 36.630 44,4 3.065 3,7 8.293 10,1 - - - - 82.421
Erzincan 6 19.611 41,8 34.305 48,4 6.593 9,3 401 0,6 - - - - 60.910
Erzurum 13 80.990 50,2 52.090 32,3 22.061 13,7 6.124 3,8 - - - - 161.265
Eskişehir 8 68.676 52,1 48.972 37,1 6.419 4,9 7.875 6,0 - - - - 131.942
Gaziantep 10 70.848 48,0 69.762 47,3 2.294 1,6 4.613 3,1 - - - - 147.517
Giresun 8 55.645 43,9 53.854 42,5 12.548 9,9 4.594 3,6 - - - - 126.641
Gümüşhane 6 38.074 47,8 39.416 49,5 980 1,2 1.151 1,5 - - - - 79.621
Hakkâri 1 13.068 67,8 5.907 30,7 - - 294 1,5 - - - - 19.269
Hatay 9 60.617 45,5 62.562 46,9 2.653 2,0 7.503 5,6 - - - - 133.335
Isparta 5 36.179 44,1 26.050 31,7 575 0,7 19.265 23,5 - - - - 82.069
İçel 9 67.205 47,0 63.075 44,1 2.032 1,4 10.754 7,5 - - - - 143.066
İstanbul 39 315.967 52,7 249.097 40,5 25.779 4,3 15.325 2,5 60 0 130 0 606.358
İzmir 22 217.677 55,8 166.661 40,8 4.814 1,2 8.768 2,3 9 0 69 0 397.998
Kars 12 56.742 36,8 90.368 58,6 1.161 0,8 6.068 3,9 6 0 - - 154.345
Kastamonu 10 69.027 44,7 62.343 40,4 18.326 11,9 4.824 3,1 - - - - 154.520
Kayseri 11 77.790 48,9 68.674 43,2 9.298 5,9 3.581 2,1 - - - - 159.343
Kırklareli 6 49.417 53,2 36.013 38,8 3.319 3,6 4.204 4,5 2 0 - - 92.955
Kırşehir 4 15.460 25,4 6.973 11,3 38.422 63,1 - - - - - - 60.855
Kocaeli 5 49.517 50,7 38.300 39,2 5.727 5,9 4.047 4,2 - - - - 97.591
Konya 21 137.709 44,3 127.132 40,9 32.501 10,4 13.727 4,4 - - - - 311.069
Kütahya 8 73.429 51,7 43.881 30,9 16.484 12,0 7.761 5,5 - - - - 141.555
Malatya 9 39.229 32,8 78.175 65,3 847 0,7 1.483 1,2 - - - - 119.734
Manisa 14 139.896 56,9 81.714 33,2 6.055 2,5 18.422 7,5 - - - - 246.087
Maraş 9 45.890 42,1 49.252 45,2 13.922 12,8 - - - - - - 109.064
Mardin 8 48.379 46,3 55.571 53,1 651 0,6 - - - - - - 104.601
Muğla 7 60.321 58,6 47.305 39,4 1.201 1,2 912 0,9 - - - - 109.739
Muş 4 19.360 44,4 13.500 30,9 3.588 8,2 6.316 14,5 1.726 2,0 - - 44.490
Nevşehir 4 28.878 42,4 19.593 28,7 19.706 28,9 - - - - - - 68.177
Niğde 7 40.373 40,3 40.817 40,7 18.606 18,6 483 0,5 - - - - 100.279
Ordu 10 61.075 43,1 72.837 51,4 6.145 4,3 1.739 1,2 - - - - 141.796
Rize 6 41.070 50,6 24.991 30,8 14.954 18,4 148 0,2 - - - - 81.163
Sakarya 8 70.248 58,9 34.110 28,6 6.144 5,2 8.665 7,3 - - - - 119.167
Samsun 14 102.213 48,3 94.774 44,7 10.452 4,9 4.431 2,1 - - - - 211.870
Siirt 5 27.954 49,5 24.510 43,4 423 0,8 3.620 6,4 - - - - 56.507
Sinop 6 31.716 37,9 31.070 37,1 20.857 24,9 - - - - - - 83.643
Sivas 15 87.126 39,6 116.703 53,0 16.300 7,4 - - - - - - 220.129
Tekirdağ 6 52.440 51,6 42.058 41,4 7.147 7,0 - - 16 0 - - 101.661
Tokat 10 67.282 44,9 73.054 48,8 6.524 4,3 2.963 2,0 - - - - 149.823
Trabzon 12 63.237 47,6 58.833 44,3 8.550 6,4 2.204 1,7 58 0 - - 132.882
Tunceli 3 13.178 34,8 20.266 53,5 - - 4.419 11,7 - - - - 37.863
Urfa 9 57.017 45,4 65.096 51,9 3.136 2,5 225 0,2 - - - - 125.474
Uşak 4 22.613 32,8 28.846 41,9 17.138 24,9 314 0,5 - - - - 68.911
Van 5 22.266 42,1 29.950 56,7 632 1,2 - - - - - - 52.848
Yozgat 9 59.933 43,8 44.756 32,7 31.922 23,3 172 0,1 - - - - 136.783
Zonguldak 12 110.136 53,2 76.683 37 17.202 8,3 3.124 1,5 - - - - 207.145
TOPLAM 602 4.497.811 %48,6 3.825.267 %41,4 604.087 %6,5 321.471 %3,50 1.850 0 463 0 9.250.949

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Atayakul, Fatma Alev (2007). Türkiye'de Demokrat Parti Döneminde Genel Seçimler (1950-1954-1957) (PDF). İstanbul: T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı. s. 319. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Nisan 2021. 
  2. ^ a b Altınörs, Alp. "Oyları yüzde 52'yi bulan ittifak nasıl engellendi?". gazeteduvar.com.tr. Gazete Duvar. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2021. 
  3. ^ Atayakul, Fatma Alev (2007). Türkiye'de Demokrat Parti Döneminde Genel Seçimler (1950-1954-1957) (PDF). İstanbul: T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı. s. 319. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Nisan 2021. 
  4. ^ NEVŞEHİR VİLAYETİ'NE BAĞLI KIRŞEHİR KAZASI'NDA (KIRŞEHİR) ADIYLA YENİDEN BİR VİLAYET KURULMASI HAKKINDA KANUN 12 HAZİRAN 1957 [Resmi Gazete ile neşir ve ilanı: 19 Haziran 1957- Sayı: 9637] 3. T. Düstur, C.38, s.1408 Kanun No: 7001.
  5. ^ Asker, Ayşe (2014). "DP'nin Radyoyu İktidar Aracı Yapması: 1957 Seçim Sonuçlarının Radyo Aracılığıyla Erken Yayınlanması" (PDF). İletişim: Araştırmaları Dergisi. s. 136-137. 19 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mayıs 2021. 
  6. ^ 1950 - 1977 Yılları Arası Seçim Çevresine Göre Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları 2 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ysk.gov.tr
  7. ^ [1] 5 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1954 TBMM Gen.Seçimleri 13 Mart 2012'de erişilmiştir.
  8. ^ "1950 - 1977 Yılları Arası Seçim Çevresine Göre Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları". YSK. 7 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2021. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=1957_Türkiye_genel_seçimleri&oldid=32336980" sayfasından alınmıştır