1906 San Francisco depremi
 | |
| UTC zamanı | 1906-04-18 13:12:27 |
|---|---|
| Yerel tarih | 18 Nisan 1906 |
| Yerel saat | 05:12:27 (PZD) |
| Büyüklük | 7,9 Mw |
| Derinlik | 8 km (5 mil)[1] |
| Merkez üs | San Francisco, Kaliforniya |
| Maks. şiddet | XI (Aşırı) |
| Etkilenen ülkeler/bölgeler | Amerika Birleşik Devletleri (Körfez Bölgesi) |
| Kayıplar | 3.000'den fazla ölü |
1906 San Francisco depremi San Francisco, CA ve Kuzey Kaliforniya'yı 18 Nisan 1906 Çarşamba günü yerel saate göre sabaha karşı 5.12'de vuran yüksek şiddetli depremdir.[2] Depremin büyüklüğü genel olarak 7,9 Mw kabul edilir. Buna karşın depremin büyüklüğü en az 7,7 Mw en fazla 8,25 Mw olarak ileri sürülmüştür.[3] Esas sarsıntı merkezi şehrin 2 mil (3 km) uzağında, denizdeki Mussel Kayalıkları'dır. Bölge; San Andreas Fay Hattı'ndan kaynaklanan bu depremle kuzey-güney doğrultusunda 296 mil (477 km) ikiye ayrılmıştır.[4] Sarsıntı Oregon'dan Los Angeles'a; hatta denizden oldukça uzak olan Nevada'nın merkezine kadar geniş bir alanda hissedilmiştir. Deprem ve sonucunda oluşan büyük yangın, Amerika Birleşik Devletleri tarihinde meydana gelen en kötü doğal afet olarak kabul edilir. Deprem ve bunun sonucunda oluşan yangın sebebiyle ölenlerin sayısının 3.000'den fazla olduğu tahmin edilmiştir.[5] Bu rakam Kaliforniya tarihinde bir doğal afetten dolayı hayatını kaybeden en fazla kişi sayısıdır. Depremin ekonomik etkileri, yakın geçmişte meydana gelen Katrina Kasırgası ile benzerlik göstermektedir.[6]
Tektonik ortam[değiştir | kaynağı değiştir]
San Andreas Fay Hattı, Pasifik levhası ve Kuzey Amerika levhası arasındaki tektonik sınırın parçasını oluşturan kıtasal transform fayıdır.[7] Doğrultu atımlı fay, batı (Pasifik) levhasının doğu (Kuzey Amerika) levhasına göre kuzeye doğru hareket ettiği sağ yönde yanal hareketle tanımlanır. Bu fay, güneydeki Salton Denizi ile kuzeydeki Mendocino Burnu arasında Kaliforniya boyunca yaklaşık 810 mil (1.300 km) uzaklıkta uzanır. Gözlenen maksimum yüzey yer değiştirmesi yaklaşık 6m (20 fit) idi. Jeodezik ölçümleri 8,5 m'ye (28 fit) kadar yer değiştirme gösterir.[8]
Deprem[değiştir | kaynağı değiştir]
1906 depremi Richter ölçeği'nin geliştirilmesinden otuz yıl önce oldu. Modern Moment magnitüd ölçeği üzerinde depremin büyüklüğü için en çok kabul gören tahmin 7,9'dur.[9] 7,7'den 8,3'e kadar yüksek değerler de önerilmiştir.[10] Geophysical Research dergisinde yayınlanan bulgulara göre depremin etkisinden önce ve sonra Yerkabuğunda şiddetli deformasyonlar oluştu. San Andreas levha sınırının 450 km'lik parçasının hasarının nedeni olduğu varsayılan depremde sistemin faylarındaki birikmiş gerilim boşaldı.[10] 1906 kırığı hem kuzeye hem de güneye doğru toplam 296 mil (476 km) yayıldı.[11] Sarsıntı Oregon'dan Los Angeles'a ve iç kısımlardan merkezdeki Nevada'ya kadar hissedildi.[12]
Ana şoktan yaklaşık 20 ila 25 saniye önce güçlü bir öncü deprem oldu. Ana şokun güçlü sarsıntısı yaklaşık 42 saniye sürdü. 1906 depreminden önce, Kuzey Kaliforniya'nın tarihsel kayıtlarındaki herhangi bir zamandan daha fazla on yıllarca süren küçük depremler oldu. Daha önce 1906 depreminin habercisi olarak yorumlanan, güçlü bir mevsimsel modele sahip oldukları bulunmuştur. Kaliforniya Altına Hücum'un sonraki yıllarında hidrolik madencilik nedeniyle oluşan erozyonun sonucunda fayların üzerinde uzanan kıyı koylarındaki büyük mevsimsel tortu yüklerinin bu depreme neden olduğuna inanılmaktadır.[13]
Yıllarca, yerel yer değiştirme ölçümleri nedeniyle depremin merkez üssü Olema kasabası yakınlarında, Marin İlçesi'nin Point Reyes bölgesinde olduğu varsayıldı. 1960'larda UC Berkeley'deki bir sismolog, merkez üssünün Golden Gate kuzeybatısında, San Francisco açıklarında olduğunu ileri sürdü. En son analizler, merkez üssü için açık deniz konumunu desteklese de belirsizlik devam etmektedir.[1] Açık denizdeki merkez üssü, San Francisco Presidio'da gelgit göstergesince kaydedilen yerel tsunami oluşumuyla desteklenir. Dalganın genliği yaklaşık 3 inç (7,6 cm) idi ve yaklaşık 40 –45 dakika sürdü.[14]
Depremden önce ve sonra nirengi verilerinin analizi, gözlenen yoğunluk verileriyle uyumlu olarak, San Andreas Fayı boyunca meydana gelen kırılmanın yaklaşık 500 kilometre (310 mi) uzunluğunda olduğunu güçlü şekilde ortaya koyar. Mevcut sismolojik veriler, önemli ölçüde daha kısa kırılma uzunluğunu destekler, ancak bu gözlemler, S-dalgası hızının (süper kayması) üzerindeki hızlarda yayılmaya izin vererek bağdaştırılabilir. Süper kayma yayılımı artık doğrultu atımlı faylanmayla ilişkili birçok deprem için kabul edilmiştir.[15]
Son zamanlarda, araştırmacılar eski fotoğrafları ve görgü tanıklarının ifadelerini kullanarak depremin hipomerkez konumunu San Francisco açıklarında veya San Juan Bautista yakınlarında tahmin edebildi ve önceki tahminleri doğruladılar.[16]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Arnold Genthe, deprem fotoğrafçısı
- George R. Lawrence, deprem fotoğrafçısı
- Deprem mühendisliği
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b "Location of the Focal Region and Hypocenter of the California Earthquake of April 18, 1906". alomax.free.fr. 8 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "USGS - The Great 1906 San Francisco Earthquake". 1 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2009.
- ^ 1906 Earthquake: What was the magnitude? 26 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. USGS Earthquake Hazards Program - Northern California, Accessed September 3, 2006
- ^ 1906 Earthquake: How long was the 1906 Crack? 6 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. USGS Earthquake Hazards Program - Northern California, Accessed September 3, 2006
- ^ Timeline of the San Francisco Earthquake April 18 - 23, 1906 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Virtual Museum of the City of San Francisco
- ^ John A. Kilpatrick and Sofia Dermisi, Aftermath of Katrina: Recommendations for Real Estate Research, Journal of Real Estate Literature, Spring, 2007
- ^ Segall, P.; Lisowski, M. (1990), "Surface Displacements in the 1906 San Francisco and 1989 Loma Prieta Earthquakes", Science, 250 (4985), ss. 1241-4, Bibcode:1990Sci...250.1241S, doi:10.1126/science.250.4985.1241, PMID 17829210, 7 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 7 Şubat 2023
- ^ 1906 San Francisco Quake: How large was the offset? 22 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. USGS Earthquake Hazards Program — Northern California. Retrieved September 3, 2016
- ^ "Where Can I Learn More About the 1906 Earthquake?". Berkeley Seismological Laboratory. 28 Ocak 2008. 27 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Thatcher, Wayne (10 Aralık 1975). "Strain accumulation and release mechanism of the 1906 San Francisco Earthquake". Journal of Geophysical Research. 80 (35): 4862-4872. Bibcode:1975JGR....80.4862T. doi:10.1029/JB080i035p04862.
- ^ 1906 Earthquake: How long was the 1906 Crack? 6 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. USGS Earthquake Hazards Program – Northern California. Retrieved September 3, 2006
- ^ Christine Gibson 5 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Our 10 Greatest Natural Disasters," American Heritage, Aug./Sept. 2006.
- ^ Westaway, R. (2002). "Seasonal Seismicity of Northern California Before the Great 1906 Earthquake". Pure and Applied Geophysics. 159 (1–3): 7-62. Bibcode:2002PApGe.159....7W. doi:10.1007/PL00001268.
- ^ Tsunami Record from the Great 1906 San Francisco Earthquake 31 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., United States Geological Survey, 2008
- ^ Song S.G; Beroza G.C.; Segall P. (2008). "A Unified Source Model for the 1906 San Francisco Earthquake" (PDF). Bulletin of the Seismological Society of America. 98 (2): 823-831. Bibcode:2008BuSSA..98..823S. doi:10.1785/0120060402.
- ^ "How Scientists Used a 1906 Photo to Find the Center of San Francisco's Most Infamous Earthquake". Gizmodo. 30 Ocak 2019. 31 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
