İsviçre'nin kantonları

Vikipedi, özgür ansiklopedi

İsviçre'nin kantonları (Almancakanton; Fransızcacanton; İtalyancacantone; Romanşçachantun), İsviçre'nin en üst düzey idari bölümleridir. Kantonlar, İsviçre Konfederasyonu'nun üye devletleridir.

İsviçre Konfederasyonu'nun ilk üç müttefik müttefiki biçimindeki çekirdeğine üç orman kantonu (Waldstätte) deniyordu. Eski İsviçre Konfederasyonu'nun gelişimindeki iki önemli dönem, Acht Orte ("Sekiz Kanton"; 1353-1481 arası) ve Dreizehn Orte ("On Üç Kanton", 1513-1798 arası) terimleriyle özetlenmiştir.[1]

Eski İsviçre Konfederasyonu'nun her kantonu (eski adıyla Ort (1450'den önce "bölge/yerellik") veya Stand (yaklaşık 1550'den itibaren "mülk")), Vestfalya Antlaşması'ndan (1648) Helvetik Cumhuriyeti döneminde (1798-1803) kısa bir merkezi hükûmet dönemiyle birlikte 1848'de İsviçre federal devletinin kuruluşuna kadar kendi sınır kontrolleri, ordusu, para birimi ve yönetimiyle tamamen egemen bir devletti. Kanton terimi 19. yüzyıldan beri yaygın olarak kullanılmaktadır.[2]

Eski tabi bölgelerin tam kanton olarak tanınmasıyla, Aracılık Yasası (1803) ile kanton sayısı 19'a çıktı. 1815 Federal Antlaşması ile birlikte Eski İsviçre Konfederasyonu'nun eski ortaklarının katılımıyla bu sayı 22'ye çıktı. Jura kantonu, 1979 yılında Bern'den ayrılarak 23. kanton oldu.[3] Eski yarı kantonları kanton olarak belirleyen 1999 federal anayasasında resmi kanton sayısı 26'ya çıkarıldı.

Her kantonun kendi anayasası ile yasama, yürütme, yargı organları ve polis teşkilatına sahip olup kantonlar idari açıdan oldukça bağımsızdır.[4] Kanton yasama organları tek meclisli parlamentolardır ve büyüklükleri 58 ila 200 sandalye arasında değişmektedir. Birkaç yasama organı aynı zamanda Landsgemeinde olarak bilinen genel halk meclislerini de içermekle birlikte günümüzde yalnızca Appenzell Innerrhoden ve Glarus kantonlarında mevcuttur. Kanton yöneticileri kantona bağlı olarak beş veya yedi üyeden oluşur.

Kantonlar, federal anayasa veya kanunla konfederasyona devredilmeyen tüm yetki ve yetkileri elinde tutmaktadırlar. Kantonlar sadece diğer kantonlarla değil yabancı devletlerle de anlaşmalar yapabilme yetkisine sahiptirler. Başka devletlerle komşu olmayan kantonlar ise iç kanton olarak adlandırılır.

Kantonlar, ek olarak ilçelere veya doğrudan belediyelere ayrılmaktadır.

Liste[değiştir | kaynağı değiştir]

Adı Kod Kuruluş Başkent Yüzölçümü¹ Nüfus² Yoğunluk³ Resmî dil
 Zürih ZH 1351 Zürih 1.728,94 1.579.967 914 Almanca
 Bern BE 1353 Bern 5.958,50 1.051.437 176 Almanca, Fransızca
 Luzern LU 1332 Luzern 1.493,52 424.851 284 Almanca
 Uri UR 1291[a] Altdorf 1.076,53 37.317 35 Almanca
 Schwyz SZ 1291[a] Schwyz 907,88 164.920 182 Almanca
 Obwalden OW 1291[a][b] Sarnen 490,58 38.700 79 Almanca
 Nidwalden NW 1291[a][b] Stans 275,85 44.420 161 Almanca
 Glarus GL 1352 Glarus 685,31 41.471 61 Almanca
 Zug ZG 1352 Zug 238,73 131.164 549 Almanca
 Fribourg FR 1481 Fribourg 1.672,43 334.465 200 Fransızca, Almanca
 Solothurn SO 1481 Solothurn 790,46 282.408 357 Almanca
 Basel-Stadt BS 1501[c] Basel 36,95 196.786 5.326 Almanca
 Basel-Landschaft BL 1501[c] Liestal 517,67 294.417 569 Almanca
 Schaffhausen SH 1501 Schaffhausen 298,42 85,895 286 Almanca
 Appenzell Ausserrhoden AR 1513[d] Herisau 242,84 55.759 230 Almanca
 Appenzell Innerrhoden AI 1513[d] Appenzell 172,48 16.416 95 Almanca
 Sankt Gallen SG 1803 Sankt Gallen 2.028,20 525.967 259 Almanca
 Graubünden GR 1803 Chur 7.105,30 202.538 29 Almanca, Romanşça, İtalyanca
 Aargau AG 1803 Aarau 1.403,80 711.232 507 Almanca
 Thurgau TG 1803 Frauenfeld 994,33 289.650 291 Almanca
 Ticino TI 1803 Bellinzona 2.812,15 354.023 126 İtalyanca
 Vaud VD 1803 Lozan 3.212,02 830.431 259 Fransızca
 Valais VS 1815 Sion 5.224,64 357.282 68 Fransızca, Almanca
 Neuchâtel NE 1815 Neuchâtel 802,16 176.571 220 Fransızca
 Cenevre GE 1815 Cenevre 282,49 514.114 1.820 Fransızca
 Jura JU 1979 Delemont 838,51 73.865 88 Fransızca

Notlar: ¹ km²; ² 31 Aralık 2022 tarihi itibarıyla; ³ /km²

^a Kurucu orman kantonu, kuruluş tarihi geleneksel olarak 1307, 1304 veya 1291 olarak verilir.
^b Unterwalden'in bir parçası olarak
^c 1833'e kadar Basel olarak
^d 1597'ye kadar Appenzell olarak

Eski kantonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ rendered "the 'confederacy of eight'" and "the 'Thirteen-Canton Confederation'", respectively, in: "Chronology" (official site). Bern: The Swiss Federal Administration. 22 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2024. 
  2. ^ Andreas Kley: İsviçre Tarihi Sözlüğü'nde Almanca, Fransızca ve İtalyanca Kantone makalesi, 13 Nisan 2016.
  3. ^ François Schifferdecker, François Kohler: İsviçre Tarihi Sözlüğü'nde Almanca, Fransızca ve İtalyanca Jura (canton) makalesi, 20 Temmuz 2015.
  4. ^ İsviçre Tarihi Sözlüğü'nde Almanca, Fransızca ve İtalyanca Cantons, In the Federal State since 1848 makalesi.