İstanbul Profesyonel Ligi
| Ülke |  Türkiye |
|---|---|
| Kuruluş | 1952 |
| Lağvediliş | 1958-59 |
| Takım sayısı | 8 (1952) 10 (1952-1959) |
| Alt lig | İstanbul Profesyonel 2. Ligi (1956-1959) |
| Son şampiyon | Fenerbahçe (1958-59) |
| En çok şampiyon olan | Fenerbahçe (3) Galatasaray (3) |
İstanbul Profesyonel Ligi, 1952-1959 yılları arasında Türkiye'nin İstanbul ilinde düzenlenen ve yalnız bu ildeki takımların katılabildiği eski futbol ligidir.
Ülkede profesyonel futbola geçilmesinin ardından kurulan ligin ilk sezonu 1952'de gerçekleştirildi. Sekiz takımın mücadele ettiği ligde, ikinci sezondan itibaren on takım yer aldı. 1956-57 sezonunda İstanbul Profesyonel 2. Ligi'nin kurulması sonrasında İstanbul Profesyonel 1. Ligi olarak da anılmaya başlandı. Daha önceleri herhangi bir takımın düşmediği ligde, 1957-58 sezonunu son sırada tamamlayan takım ligden düşerken İstanbul Profesyonel 2. Ligi'ni birinci sırada tamamlayan takım bu lige yükseldi. 1958-59 sezonunda son kez düzenlenen ligde ilk sekiz sırayı alan takımlar, 1959 sezonunda ilki gerçekleştirilen ulusal çaptaki Millî Lig'e katıldı. İstanbul Profesyonel Ligi ise yerini İstanbul Mahallî Ligi'ne bıraktı. Toplamda sekiz sezon düzenlenen ligde Fenerbahçe ve Galatasaray üçer, Beşiktaş ise 2 şampiyonluk elde etti.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
İstanbul'daki takımların katıldığı ilk futbol ligi 1904-05 sezonunda düzenlenmişti.[1] Bu tarihten sonra ilde çeşitli futbol ligleri organize edildi. 1923-24 sezonuyla birlikte düzenlenmeye başlanan İstanbul Futbol Ligi 1950-51 sezonuna kadar gerçekleştirildi. Türkiye Futbol Federasyonu tarafından hazırlanan ve 24 Eylül 1951'de yürürlüğe giren talimatname ile ülkede profesyonel futbolun kabul edilmesiyle birlikte İstanbul'da profesyonel bir lig kuruldu.[2][3] Kurulan bu lige, amatör takımlarının yanında bir de profesyonel futbol takımı oluşturan ve kadrosunda en az altı profesyonel futbolcu bulunduran takımlar katılabilecekti.[2] Talimatname sonrasında yaşanan çeşitli gelişmeler sebebiyle İstanbul Profesyonel Ligi'nin ilk sezonu 1952 Ocak'ında, çift devreli lig usulüyle gerçekleştirilmeye başlandı.[4][5][6] Beşiktaş, Beykoz, Emniyet, Fenerbahçe, Galatasaray, İstanbulspor, Kasımpaşa ve Vefa'nın katılımıyla gerçekleştirilen ligin ilk sezonunda Beşiktaş, yenilgi almadan şampiyonluğa ulaştı.[6][7] Sezon devam ederken profesyonel takım oluşturan Adalet (günümüzdeki adı Alibeyköyspor) ve Beyoğluspor, federasyon tarafından Nisan 1952'de alınan karar doğrultusunda ertesi sezon lige alındı ve 1952-53 sezonu on takımın katılımıyla gerçekleştirildi.[8][9] Sezonu Fenerbahçe, yenilgi almadan şampiyon olarak tamamladı ve ligdeki ilk şampiyonluğunu elde etti.
1953-54 sezonu başında takım kadrosunda bulunması gereken profesyonel futbolcu sayısı dokuza yükseltildi.[10] Sezon Beşiktaş'ın şampiyonluğuyla sona ererken Türkiye'nin 1954 FIFA Dünya Kupası'na katılması sebebiyle ligin son kısmındaki yedi maç oynanamadı. Federasyon tarafından alınan kararla bu maçların Ağustos ayı sonunda oynanması planlansa da,[11] çeşitli sebeplerden ötürü bu maçlar gerçekleştirilmedi. Maçların oynanmasına itiraz eden kulüplerden olan Fenerbahçe'nin lig ikinciliğinin Galatasaray'a verilmesini kabul etmesiyle birlikte bu maçlar, sıralama değişmeyecek biçimde federasyon tarafından hükmen karara bağlandı.[12] 1954-55 sezonunda lig tarihindeki ilk şampiyonluğunu averaj farkıyla Beşiktaş'ı geçerek elde eden Galatasaray,[13] ertesi sezonu da şampiyon olarak tamamlayarak üst üste iki şampiyonluk elde eden tek takım oldu.
1956-57 sezonu başında federasyon, İstanbul'da ikinci seviyede bir profesyonel lig kurulmasına karar verdi.[14] Ligin son haftasına Fenerbahçe ikinci girse de, son haftada karşılaştığı lider Galatasaray'ı yenerek averaj farkıyla sezonu şampiyon olarak tamamladı.[15] Öte yandan sezon öncesinde federasyon tarafından alınan ligdeki takım sayısının sekize düşürülmesi kararı, sezon sonunda federasyon tarafından bozuldu ve 1957-58 sezonunun aynı takımların katılımıyla gerçekleştirilmesi kararlaştırıldı.[16] 1957-58 sezonu devam ettiği sırada, sezonu son sırada tamamlayan takımın bir alt lige düşmesine, alt lig şampiyonunun da bu lige yükselmesine karar verildi.[17] Galatasaray'ın üçüncü şampiyonluğunu elde ettiği sezonu son sırada tamamlayan Emniyet ligden düşerken ikinci lig şampiyonu Karagümrük 1958-59 sezonunda lige ilk katılımını gerçekleştirdi. Ulusal çapta bir lig organize edilecek olması sebebiyle son kez düzenlenen ligin son şampiyonu, üçüncü kez bu başarıyı elde eden Fenerbahçe oldu. 1959'da ilk kez düzenlenen Millî Lig'e katılan 16 takımın 8'ini, İstanbul Profesyonel Ligi'ni ilk 8 sırada tamamlayan takımlar oluşturmuştu.[18]
Lig yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]
Tüm sezonları çift devreli lig usulüyle gerçekleştirilen organizasyon, 8 takımın katıldığı ilk sezonu dışında kalan tüm sezonlarında 10 takımın katılımıyla gerçekleştirildi. Bu nedenle, sonucu hükmen belirlenen maçlar da dahil edildiğinde ilk sezon 56, kalan sezonlarda ise 90 maç oynanmıştı. Bir tarafın galibiyetiyle sona eren maçlarda kazanan takım iki puan alırken kaybeden takıma puan verilmemekteydi. Eğer maç beraberlikle sonuçlanmışsa iki takım da birer puan kazanmaktaydı. Sezon sonunda aldıkları bu puanlara göre sıralan takımlar arasında puan eşitliği varsa, eşitliğin yaşandığı takımların attığı gol sayısının yediği gol sayısına bölünerek elde edilen averajına bakılmakta ve averajı yüksek olan takım üst sırada yer almaktaydı.
Ligdeki maçların çoğu Mithatpaşa Stadyumu'nda oynanırken Şeref Stadyumu, Fenerbahçe Stadyumu ve Vefa Stadyumu da bazı maçlara ev sahipliği yapmıştı.[19][20][21][22]
Şampiyonluklar[değiştir | kaynağı değiştir]
| Takım | Şampiyonluk | İkincilik | Kazanılan yıllar |
|---|---|---|---|
| Fenerbahçe | 3 | 1 | 1953, 1957, 1959 |
| Galatasaray | 3 | 4 | 1955, 1956, 1958 |
| Beşiktaş | 2 | 3 | 1952, 1954 |
Oyuncular[değiştir | kaynağı değiştir]
En çok maça çıkan oyuncular[değiştir | kaynağı değiştir]
Kariyeri boyunca ligde 134 maça çıkan İsmet Yamanoğlu, lig tarihinde en çok maça çıkan futbolcudur. Bu maçların tamamına Vefa formasıyla çıkan Yamanoğlu, aynı zamanda tek bir takım formasıyla ligde en çok maça çıkan oyuncu konumundadır.[23]
| Sıra | Ülke | Oyuncu | Maç | Yıllar |
|---|---|---|---|---|
| 1 |
|
İsmet Yamanoğlu | 134 | 1952-1959 |
| 2 |
|
Aydemir Nemli | 133 | 1952-1959 |
| 3 |
|
Mehmet Ekerbiçer | 132 | 1952-1959 |
| 4 |
|
Rahmi Denizöz | 127 | 1952-1959 |
| 5 |
|
Kadri Aytaç | 123 | 1952-1959 |
| 6 |
|
Turgay Şeren | 117 | 1952-1959 |
|
|
Mehmet Ali Has | 1952-1959 | ||
|
|
Nusret Ülük | 1952-1959 | ||
| 9 |
|
İsmet Berberoğlu | 116 | 1952-1959 |
| 10 |
|
Nedim Günar | 115 | 1952-1959 |
En çok gol atan oyuncular[değiştir | kaynağı değiştir]
Lig tarihinin en golcü oyuncusu, kariyeri boyunca ligde oynadığı maçlarda 77 gol kaydeden Metin Oktay'dır. Lig tarihinde 3 farklı kulüpte forma giyen 4 farklı oyuncu gol krallığı yaşamıştır. Dört sezonda gol kralı olan Metin Oktay bu alanda birinci sıradayken, 5 gol kralı çıkaran Galatasaray takımlar bazında lider konumdadır. 1958-59 sezonunda attığı 22 golle gol kralı olan Metin Oktay, lig tarihinde bir sezonda en fazla gol atan oyuncu olup aynı sezon maç başına 1,38'lik gol ortalaması yakalayarak bu kulvarda da lider konumdadır.[23]
| Sıra | Ülke | Oyuncu | Gol | Maç | Ortalama |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 |
|
Metin Oktay | 77 | 66 | 1.17 |
| 2 |
|
Lefter Küçükandonyadis | 67 | 95 | 0.71 |
| 3 |
|
Kadri Aytaç | 61 | 123 | 0.5 |
| 4 |
|
Aydemir Nemli | 56 | 133 | 0.42 |
| 4 |
|
Burhan Sargın | 50 | 92 | 0.54 |
| 6 |
|
Recep Adanır | 49 | 98 | 0.5 |
| 7 |
|
İsmet Yamanoğlu | 48 | 134 | 0.36 |
| 8 |
|
Nazmi Bilge | 47 | 76 | 0.62 |
| 9 |
|
Suat Mamat | 46 | 104 | 0.44 |
| 10 |
|
Garbis İstanbulluoğlu | 45 | 78 | 0.58 |
Gol kralları[değiştir | kaynağı değiştir]
| Sezon | Ülke | Oyuncu | Takım | Gol | Maç | Ortalama |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1952 |
|
Şevket Yorulmaz | Beşiktaş | 19 | 14 | 1,36 |
| 1952-53 |
|
Şevket Yorulmaz | Beşiktaş | 17 | 18 | 0,94 |
| 1953-54 |
|
Lefter Küçükandonyadis | Fenerbahçe | 14 | 14 | 1 |
| 1954-55 |
|
Ali Beratlıgil | Galatasaray | 14 | 18 | 0,78 |
| 1955-56 |
|
Metin Oktay | Galatasaray | 19 | 17 | 1,12 |
| 1956-57 |
|
Metin Oktay | Galatasaray | 17 | 16 | 1,06 |
| 1957-58 |
|
Metin Oktay | Galatasaray | 19 | 17 | 1,12 |
| 1958-59 |
|
Metin Oktay | Galatasaray | 22 | 16 | 1,38 |
Teknik direktörler[değiştir | kaynağı değiştir]
| Ülke | Teknik direktör | Maç | G | B | M | G% | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 |
|
Sabri Kiraz | 86 | 26 | 28 | 32 | 30,23 |
| 2 |
|
Rebii Erkal | 85 | 23 | 16 | 46 | 27,06 |
| 3 |
|
Cihat Arman | 82 | 22 | 23 | 37 | 26,83 |
| 4 |
|
Şeref Görkey | 80 | 26 | 20 | 34 | 32,50 |
| 5 |
|
Eşref Bilgiç | 79 | 23 | 13 | 43 | 29,11 |
| 6 |
|
Gündüz Kılıç | 75 | 51 | 15 | 9 | 68,00 |
| 7 | 
|
László Székely | 63 | 31 | 13 | 19 | 49,21 |
| 8 |
|
Halil Özyazıcı | 56 | 23 | 16 | 17 | 41,07 |
| 9 |
|
Bülent Eken | 54 | 10 | 8 | 36 | 18,52 |
| 10 | 
|
Sandro Puppo | 51 | 38 | 10 | 3 | 74,51 |
Lig tarihinde yedi farklı teknik direktör şampiyonluk yaşadı. Birden fazla kez şampiyon olan tek teknik direktör, ikisi de Galatasaray ile olmak üzere Gündüz Kılıç'tır. Kılıç'ın iki şampiyonluğu üst üste iki sezon gelmişti. Lig tarihinde en çok maça çıkan teknik direktör 86 maçla Sabri Kiraz olurken çalıştırdığı takımlarla toplamda 51 galibiyet elde eden Gündüz Kılıç bu alanda lider konumundadır.[23] Sezona göre şampiyonluk yaşayan teknik direktörler şu şekildedir:
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Yüce, Mehmet (Şubat 2009). "On gümüş yürek". Galatasaray Dergisi. s. 75.
- ^ a b "Futbol Federasyonunun yeni profesyonellik talimatnamesi". Milliyet. 23 Eylül 1951. s. 4.
- ^ "50. sezona merhaba!". Türkiye Futbol Federasyonu. 1 Ağustos 2007. 14 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2015.
- ^ "Lig maçlarına 5 Ocak tarihinde başlanıyor". Milliyet. 24 Ekim 1951. s. 5.
- ^ "Bu sene profesyonel lig maçları oynanamıyor". Milliyet. Ankara. Anadolu Ajansı. 21 Aralık 1951. ss. 1-7.
- ^ a b Ardahan, Babür (2 Ocak 1952). "Profesyonel lig başlarken". Milliyet. s. 5.
- ^ Garan, Sulhu (6 Aralık 1951). "Kulüplerin profesyonel ve amatör takımları". Milliyet. s. 5.
- ^ "Futbol federasyonunun yeni kümeler taksimatı". Milliyet. 10 Nisan 1952. s. 5.
- ^ "Futbol Federasyonunun kararı". Milliyet. 28 Ağustos 1952. s. 5.
- ^ "Profesyonellik talimatnamesinde mühim değişiklikler yapıldı". Milliyet. Ankara. 22 Haziran 1953. s. 5.
- ^ "Profesyonel Lig'de tehir edilmiş olan maçlar Ağustos sonunda oynanacak". Milliyet. 6 Temmuz 1954. s. 4.
- ^ "Önümüzdeki liglerde bu seneki gibi maç başında mı bitirilecek?". Milliyet. 27 Ağustos 1954. s. 4.
- ^ "1954-1955 liginin hikâyesi". Milliyet 1954-1955 Profesyonel Lig Maçları Broşürü. 19 Mayıs 1955. s. 4.
- ^ "Profesyonel 2. Ligin kurulmasına karar verildi". Milliyet. 25 Temmuz 1956. s. 6.
- ^ Karakaya, Necati (19 Mayıs 1957). "Bir lig böyle geçti". Milliyet. s. 6.
- ^ Kıvanç, Halit (4 Mayıs 1957). "Lig 10 takım olarak kaldı". Milliyet Spor İlvaesi. s. 2.
- ^ "Lig'in takım adedi donduruldu". Milliyet. 22 Ocak 1958. s. 6.
- ^ "Türkiye Lig'i 15 Şubatta başlıyor". Milliyet. 23 Ocak 1959. s. 6.
- ^ "Yeni fikstüre göre Mithatpaşa Stadında haftada 3 maç yapılacak". Milliyet. 8 Eylül 1953. s. 5.
- ^ "Profesyonel Lig maçları Fikstürü". Milliyet. 28 Eylül 1952. s. 5.
- ^ "Profesyonel lig maçları 6 Ekimde başlayacak". Milliyet. 9 Eylül 1954. s. 4.
- ^ "Biten ligin hikâyesi". Milliyet. 7 Temmuz 1956. s. 6.
- ^ a b c "Türkiye İstanbul Profesyonel Ligi". Mackolik.com. 15 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2015.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Mackolik.com'daki lig sayfası