Özbekler Tekkesi
اوزبكلر تكیهسی[1] (Özbekler Tekyesi) | |
 | |
 | |
| Diğer ad(lar) | Özbekçe: Oʻzbeklar takkasi |
|---|---|
| Genel bilgiler | |
| Konum | Üsküdar, Sultantepe |
| Şehir | İstanbul |
| Ülke | Türkiye |
| Koordinatlar | 41°01′42″K 29°01′28″D / 41.02833°K 29.02444°D |
| Tamamlanma | 1844 |
| Tanınma nedeni | Türk Kurtuluş Savaşı yıllarında Özbekler Tekkesi, Anadolu'ya asker ve cephane göndermede gizli bir üs ve hastane olarak hizmet verir. |
Özbekler Tekkesi, 1752'de Buharalı Nakşibendi dervişler tarafından Ahmet Yesevi geleneğinde Üsküdar, Sultantepe'de kurulan tekke.[2] Türk Kurtuluş Savaşı yıllarında Anadolu'ya asker ve cephane göndermede gizli bir üs olarak hizmet verdi. Halen Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne bağlı olup müze olarak kullanılması gündemdedir. Üsküdar İlçesinin Sultantepe Mahallesi, Münir Ertegün Sokağın devamında mezarlık içerisinde yer almaktadır.[3]
Osmanlı Dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Osmanlı döneminde, Orta Asya'dan Hac yolculuğuna çıkan Müslüman - Türkler'de adet üzere, Mekke'den önce İstanbul'a uğradıklarında kaldıkları 3 tekkeden biridir.[4] İlk postnişin Nakşibendi şeyhlerinden Buharalı Seyid Hacı Abdullah Efendi, son şeyhi ise Necmettin Efendi'dir.[5] Tekke, kendine özgü sözü, sohbeti ve meclisleriyle şehrin her sınıfı insanını dergaha çeker ve devletin himayesini de görürdü. Tekke son halini ise 1844'te Sultan Abdülmecid devrindeki tamirat ile almıştır.
1878 Türk-Rus savaşından sonra Rumeli'den kopup gelen muhacirlerin bir kısmı bu tekkenin etrafındaki odalarda hayatlarını sürdürebildiler.[6] Tekke mevlevi dergahları gibi herkese açıktı, kandillerde ve muharremde okunan mevlit, zikir ve dağıtılan Özbek pilavı, aşuresi ve Uygur ve Çağatay Türkçesiyle söylenen ilahileri ve ebru sanatçılarıyla meşhurdu.[7]
Kurtuluş Savaşı Dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Türk Kurtuluş Savaşı yıllarında ise Özbekler Tekkesi, Anadolu'ya asker ve cephane göndermede gizli bir üs ve hastane olarak hizmet verdi.[8] Miili Mücadele yanlısı aydınlarının, askerlerin buluşma yeriydi. Bu gibi merkezlerin her biri eninde sonunda İngiliz işgal karargahı tarafından basılıp dağıtıldığı halde Özbekler Tekkesi'nin bu önemli görevi Kurtuluş Savaşı'nın sonuna kadar gizlilikle sürdürdü. Aralarında İsmet İnönü, Halide Edib Adıvar, Adnan Adıvar, Yunus Nadi, Mehmet Âkif Ersoy gibi isimlerin de bulunduğu kişiler, Karakol Cemiyeti üyesi de olan Şeyh Ata Efendi (ki daha sonra Mustafa Kemal'i temsilen Türkistan’a Enver Paşa ile görüşmeye gönderilmişti) döneminde yine burada saklanmış ve Anadolu'ya geçmişti. Özbekler Tekkesinin Anadolu yakasında olmasından dolayı da bu konum avantajını hizmetlerinde kullanmıştır. Yüzbaşı Eşref Kuşçubaşı Beyin emir eri Zenci Musa, Özbekler Tekkesi içerisindeki mezarlıkta yatmaktadır. Kısa bir süre Buhara Halk Cumhuriyeti cumhurbaşkanı olan Osman Kocaoğlu da tekke içindeki mezarlıkta yatanlardandır.
Cumhuriyet Dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Cumhuriyet döneminde Özbekler Tekkesi, Kurtuluş Savaşı'ndaki önemli hizmetleri nedeniyle, 1925'te çıkarılan tekke ve zaviyelerin kapatılması hakkındaki kanun yürürlüğe girdikten sonra da kapatılmadı, bir edebiyat ve söz meclisi olarak hizmet verdi. Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne bağlanan tekke, bir kültür merkezi olarak faaliyetlerini sürdürüyor.[9]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Kallimci, Alpaslan Remzi (2022). Kurtuluşun Menzili Özbekler Tekkesi. Denizli: Mavi Nefes. ISBN 9786258054569.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ ايغناتس قونوس. تورك خلق ادبياتی (Osmanlıca). s. 38.
- ^ Bektaş C., 1984. Özbekler tekkesi I, Tarih ve Toplum, 8, 40-45
- ^ "Özbekler Tekkesi Haziresi". 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2023.
- ^ Süleyman Beyoğlu, “Milli Mücadele ve Özbekler Tekkesi”, Üsküdar Sempozyumu 1: 23-25 Mayıs 2003: Bildiriler (haz. Zekeriya Kurşun v dğr. ), İstanbul 2004, I, 201-212;
- ^ Baha Tanman, İstanbul Tekkelerinin Mimari ve Süsleme Özellikleri Tipoloji Denemeleri, Sanat Tarihi Doktora Tezi, İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1990, 751.
- ^ Tanman Baha, “Özbekler Tekkesi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.VI, İstanbul 1994, s.200
- ^ ÖZBEKLER TEKKESİ 22 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TDV İslâm Ansiklopedisi
- ^ "Kurtuluş Savaşı'nın kahraman tekkesi". 19 Aralık 2006. 10 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2023.
- ^ "Kapatılmayan bir tekke: Özbekler Tekkesi". 7 Mart 2022. 22 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2022.