Çayda Çıra
Çayda Çıra, Elazığ yöresine ait halay türünden halk oyunudur. Dünyada "Mumlu Dans" olarak da bilinir.[1] Genellikle sazsız olarak, "nanay" adı verilen türküler eşliğinde oynanır. Günümüz Elazığ yöresi düğünlerinde oldukça yaygındır.
Oynanış şekli[değiştir | kaynağı değiştir]
Oyun kendine has bir müzik eşliğinde ve manilerle oynanmaktadır. Oyuna başlarken şu mani söylenir: "Yansın şamdanlarda mum, olsun ergenler sıra. İnsin davula tokmak, başlasın Çayda Çıra." Mani ardından oyunu oynayacak olan ekip alana giriş yapar. Girişin ardından çember oluşturularak oyun başlar. Çemberin oluşturulması ardından kızlar orta alana geçerek çömelir. Her erkek, eşinin etrafında bir tur döner. Ardından yeniden çember oluşturulur ve sonrasında düz bir çizgi oluşturana kadar dönülür. Düz çizgi oluşturulması ardından ileri 8 adım gelinir ve eğilerek şamdanlar yere bırakılır. Şamdanların bırakılması ardından çayda çıra oyununa has bir türkü söylenir. Türkü ardından yeniden şamdanlar alınır ve meydan terk edilir.[2]
Kıyafet ve aksesuarlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Çayda Çıra oynarken kullanılan kıyafet ve aksesuarlar şöyledir:[2]
Kadınların kıyafet ve aksesuarları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Baş örtüsü
- Gömlek
- Üç etek
- Şalvar
- Kemer
- Potin
Erkeklerin kıyafet ve aksesuarları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Gömlek
- Yelek
- Kuşak
- Şalvar
- Yumurta topuk ayakkabı
Hem Kadınların hem erkeklerin kullandığı aksesuarlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Şamdan
- Mum
Çayda Çıra türküsü[değiştir | kaynağı değiştir]
Çayda Çıra oyunu Çayda Çıra Türküsü eşliğinde oynanır. Türkünün sözleri şöyledir:[3]
- Çayda çıra yanıyor
- Hanım nanay vay nanay
- Nanay güzel nanay
- Nanay gülüm nanay
- Ayda yılda yanıyor
- Hanım nanay vay nanay
- Nanay güzelim nanay
- Nanay gülüm nanay
- Yavaş yörü sevdiğim
- Hanım nanay vay nanay
- Nanay gülüm nanay
- Nanay güzelim nanay
- Engeller uyanıyor
- Hanım nanay oy nanay
- Nanay güzelim nanay
- Nanay sevdiğim nanay
- Karşıda oturanlar
- Hanım nanay vay nanay
- Nanay güzelim nanay
- Nanay gülüm nanay
- Az derdim artıranlar
- Hanım nanay vay nanay
- Nanay sevdiğim nanay
- Nanay güzelim nanay
- Başıma akıl koyun
- Hanım nanay oy nanay
- Nanay gülüm nanay
- Nanay sevdiğim nanay
- Sevdadan kurtulanlar
- Hanım nanay uy nanay
- Nanay sevdiğim nanay
- Nanay gülüm nanay
- Bağ altına bağ altına
- Bağ altına bağ altına
- Dolandım servan altına
- Al beni yorgan altına
Efsaneler[değiştir | kaynağı değiştir]
Çayda Çıra Oyunu ve Türkülerinin doğuşu ile alakalı çeşitli efsaneler yer almaktadır. Bunlardan bazısı şöyledir:
I. söylence[değiştir | kaynağı değiştir]
Efsanelerden biri, Elazığ yakınlarındaki bir çayın iki kıyısına yerleşmiş aşiretlerden iki gencin aşkıyla ilgilidir. Sevdalılar geceleri yaktıkları çıralarla işaretleşir, böylece genç erkek kızın yaktığı çıraya doğru yüzüp karşı kıyıya çıkar ve ona kavuşurmuş. Bir gece çayın azgın suları oğlanı sürüklemiş. Kız da sevgilisini çay boyunca aradığı halde bulamayınca kendisini suya atmış. Çayda Çıra Türküsü ve Oyunu da bu sevdayı dile getirmek için ortaya çıkmış.[4] Bu efsane, 1982 yapımı Çayda Çıra Efsanesi Filmi'ne konu olmuştur.
II. söylence[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir diğer efsane, Elazığ yakınlarındaki Harıngit (ya da Harınket) Çayı kıyısında yapılan bir düğünle ilgilidir. Bir köy ağası, oğlunu başka bir köyün ağasının kızıyla evlendirirken kına gecesinde birden ay tutulmuş; karanlıkta kalan konuklar bunu uğursuzluk sayıp kötüye yormuşlar. Oğlanın annesi duruma üzülüp çevredeki bütün mumları toplatmış. Tabaklara dizip yakarak, oyun oynayan kızların ve gelinin ellerine tutuşturmuş; kendisi de aralarına katılmış. Karanlıkta çay kıyısında yanan mumların görüntüsü herkesi coşturmuş; bu coşkuyla türküler söylenmiş, halaylar çekilmiş, eğlence sürmüş. Çayda Çıra da söylenceye göre böyle doğup günümüze kadar ulaşmıştır.[4]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Elazığ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü". 26 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.
- ^ a b "Çayda Çıra Nasıl Oynanır? | NasılKolay". 27 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016.
- ^ Çayda Çıra Yanıyor 3 - Alternatifim[ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;eokul-meb.comisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)