Vatikan
Vatikan | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||
| Başkent | Vatikan Şehri[a] 41°54.2′K 12°27.2′D / 41.9033°K 12.4533°D | ||||||||
| Resmî dil(ler) | İtalyanca Latince[b] | ||||||||
| Resmî din | Katolik Hristiyanlık | ||||||||
| Demonim | Yok (de jure)[1] Vatikanlı (de facto) | ||||||||
| Hükûmet | Üniter teokratik Katolik seçimli mutlak monarşi[2][3][4][5] | ||||||||
| |||||||||
| Yasama organı | Papalık Komisyonu[c] | ||||||||
| Frank Krallığı ve İtalya'dan bağımsızlık | |||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 0,49[d] km2 (195.) | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• 2023 tahminî | 764[10] (234.) | ||||||||
• Yoğunluk | 1559/km2 (2.) | ||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2021 tahminî | ||||||||
• Toplam | €14.859.970 | ||||||||
• Kişi başına | €19.450,22 | ||||||||
| Para birimi | Euro (€) (EUR) | ||||||||
| Zaman dilimi | UTC+1 (OAS) | ||||||||
• Yaz (YSU) | UTC+2 (OAYS) | ||||||||
| Trafik akışı | sağ[e] | ||||||||
| Telefon kodu | +379[f] | ||||||||
| ISO 3166 kodu | VA | ||||||||
| İnternet alan adı | .va | ||||||||
Resmî site Resmî site | |||||||||
.svg)
Vatikan, resmî adıyla Vatikan Şehir Devleti (İtalyanca: Stato della Città del Vaticano; Latince: Status Civitatis Vaticanae), İtalya'nın Roma şehrinde bulunan, Hristiyanlık dininin Katolik mezhebinin yönetim merkezi olan bağımsız devlet. Ülkedeki yerleşik nüfus 1.000 civarındadır,[3] fakat Vatikan turistik bir yer olduğundan ülkedeki kişi sayısı turistlerle birlikte artmaktadır. Çevresi yüksek duvarlarla kaplıdır ve kameralarla izlenmektedir. Vatikan, hem yüz ölçümü hem de nüfus bakımından en küçük bağımsız ülkedir.[11]
Mutlak monarşiye dayalı bir yönetim uygulanır. Devlet başkanı olarak Papa'nın sözleri yasa hükmündedir. Papa, hem devlet başkanı, hem de Katolik mezhebinin ruhani lideridir. Katolik kilisesinin genel başkanı, Vatikan Devleti'nin de başkanı olur. Papa yasama, yürütme ve yargının da başkanıdır. Vatikan'ın, 100 kişilik İsviçre vatandaşı ve Katolik olması şart olan, geleneksel giysili muhafızlardan oluşan ve İsviçreli Muhafızlar olarak adlandırılan sembolik yapıda küçük bir ordusu vardır.[kaynak belirtilmeli]
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
.jpg)
İtalya'nın tarihiyle hemen hemen aynı tarihe sahip olan dünya Katolik dininin merkezi kabul edilen 0,44 km karelik alana sahiptir. Pontificio ruhban sınıfı tarafından yönetilir. Devlet başkanı Papa'dır.
1929'da İtalya Devleti'yle Kilise arasında Laterano Antlaşması imzalandı. Bu antlaşmayla ülkenin resmî dininin Katolik dini olduğu ve Roma'nın kutsal bir şehir olduğu ilan edildi.[kaynak belirtilmeli]
Papa'nın kabul günü[değiştir | kaynağı değiştir]
Papa'nın kabul günü genellikle kışın haftada bir kez çarşamba günleri Vatikan şehrinde, yazın ise Roma'ya yaklaşık 40 km uzaklıktaki Castel Gandolfo'da gerçekleştirilir. Bu genel kabul gününe katılmak için Prefetto della Casa Pontificia, 00120 Città del Vaticano adresinde bulunan büroya başvurmak gerekir. Katolik dinine mensup olanların bağlı olduğu kiliseden bir yazı getirmesi istenmektedir. Papa'nın kabul gününe katılacak kadınların, uzun kollu, başı kapalı, koyu renkli veya dikkati çekmeyen sade giysilerle; erkeklerin ise koyu renkli ceket ve kravatla katılmaları gerekmektedir.[kaynak belirtilmeli]
Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]
Vatikan’ın doğrudan ya da dolaylı olarak sahibi olduğu veya yönlendirdiği günlük, haftalık ve aylık 200’den fazla gazete ve dergi, 154 radyo istasyonu veya emisyonu, 49 TV kanalı veya kablolu yayını bulunmaktadır.
Bütçesi; Katoliklerden kesilen kilise vergisi, aidatlar, bağışlar, şirket gelirleri, hisse senedi-tahvil-bono gelirleri, bankacılık ve faiz gelirleri, hediyelik eşya satışlarından elde edilen gelirlerle basın yayından elde edilen reklâm gelirlerinden oluşmaktadır.[kaynak belirtilmeli]
Akımlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Vatikan'da etkileri ve güçleri tartışılamayacak başlıca birkaç akım vardır. Bunlardan ikisi laik, diğerleri dinsel niteliktedir. Laik akımlar Opus Dei (Tanrı’nın Eseri)'yle Malta Şövalyeleri’dir.
Domeniken tarikatı: Domeniken kelimesi Latinceden Türkçeye çevrilmiştir, asıl telaffuzu Domenicani'dir. Domenicani kelimesi, üç şekilde kullanmaktadırlar.
- Domenicani tarikatı adını kurucusu olan Aziz Domeniko tarafından almıştır.
- Domenicani İtalyanca'da Pazarcılar diye geçer. Pazarcılar kelimesinden anlaşılabileceği gibi bu tarikata bağlı olan rahipler, her pazar kilisede vaaz vermektedirler. Vaaz işlemi her rahip için zorunlu tutulmuştur. Böylece İncil'i ve Tanrı'nın söylediklerini insanlara daha iyi anlatabilmektedirler.
- Domenicani kelimesini Latinceye çevirdiğimizde "Domini-Cani" "Tanrı'nın Köpekleri" anlamı ortaya çıkmaktadır. Bu kelimeyle domeniken tarikatının Tanrı'nın hizmetlileri olduğu ve Tanrı için çalıştıkları ifade edilmek istenmektedir.
Domeniken Tarikatı'ndaki rahip ve rahibeler, kendilerini Meryem'e adamış din adamlarıdır. Bunlar için en önemli husus, kurum olarak Kilise’nin sürekliliğinin korunması ve her koşul altında savunulmasıdır. Dominikenler, Kiliseye öncelik prensibine dayanan tarikattır.
Fransiskenler: Yoksullardan yana, din adına karşılıksız çalışan keşişler topluluğudur. Adlarını kurucusu olan Assisili Aziz Fransua'dan almıştır.
Cizvitler tarikatı: Katolik aleminin entelektüelleri olan Cizvitler için önemli olan Papalık Makamı'dır. Papaların kendileri veya Kilise'nin kendi değil, Papalık Makamı'nın korunması ve savunulması öncelik taşımaktadır. Ayrıca bu tarikat papalık makamının korunması için kendi bankası olan Dünya Bankası'nı kurup tüm gelirini bu makamı güçlendirmek için kullanmıştır.[kaynak belirtilmeli]
Coğrafyası[değiştir | kaynağı değiştir]
Güney Avrupa'da, İtalya'da yer alır. Ilıman bir iklime sahiptir ve alçak tepeliklerden oluşur.[kaynak belirtilmeli]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
Yaklaşık 900-1.000 civarı bir nüfus bulunur. Bunların çoğunu çeşitli ülkelerden gelen papazlar ve İsviçreli muhafızlar oluşturur.[kaynak belirtilmeli]
Savunma[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana meydan olan Aziz Petrus Meydanı'nın korumasını İtalyan polisi üstlenmiştir. Vatikan Devleti'nin geriye kalan kısmında orayı koruyacak bir polis ya da askerî güç, İsviçreli Muhafızlar Kıtası dışında yoktur.[kaynak belirtilmeli]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
 |
Wikimedia Commons'ta Vatikan ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Vatikan Şehri bir şehir devletidir.
- ^ Şehrin bünyesindeki kurumlarda birçok farklı dil kullanılmaktadır. Kutsal Makam Latince'yi ana resmi dil, İtalyanca'yı ana çalışma dili ve Fransızca'yı ana diplomatik dil olarak kullanır. Ayrıca Sekreterlik İngilizce, Almanca, İtalyanca, Lehçe, Portekizce ve İspanyolca'yı kullanır. İsviçreli Muhafızlar geçit törenindeki komutları Almanca verir, ayrıca Fransızca, İtalyanca ve diğer iki resmi İsviçre dilini de kullanırlar.
- ^ Egemen tarafından devredilen tüm yetkiler[6][7]
- ^ The De Agostini Atlas Takvimi 1930 baskısında Vatikan Şehri'nin yüzölçümünü 44 hektar olarak listelemiştir[8] ancak 1945-1946 baskısında 49 hektar olarak düzeltilmiştir.[9] 44 hektarlık sayı, yanlışlığına rağmen hala pek çok kaynak tarafından yaygın bir şekilde alıntılanmaktadır.
- ^ Ziyaretçilerin ve turistlerin özel izni olmadıkça Vatikan'ın içine araçla girmeleri yasaktır. Bu izin normalde sadece Vatikan'da resmi iş için bulunacaklara verilir.
- ^ ITU-T Vatikan Şehri'ne 379 kodunu atamıştır. Yine de, Vatikan Şehri İtalyan telefon numaralama düzenine dahil edilmiştir ve İtalyan ülke kodu 39'u, onun arkasından 06 (Roma'nın kodu) ve 698'i kullanmaktadır.
Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Vatican City :: Italy Explained". 29 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2023.
- ^ "Internet Portal of Vatican City State". Vatican City State. 24 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2011.
- ^ a b "Holy See (Vatican City)". CIA—The World Factbook. 12 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2010.
- ^ Robbers, Gerhard (2006) Encyclopedia of World Constitutions 29 Nisan 2016[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Infobase Publishing. 978-0-81606078-8. p. 1009
- ^ Nick Megoran (2009) "Theocracy" 4 Ağustos 2020[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., p. 226 in International Encyclopedia of Human Geography, vol. 11, Elsevier 978-0-08-044911-1
- ^ "Legislative and Executive Bodies". Vatican City State. 24 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2022.
- ^ Pope John Paul II (26 Kasım 2000). "Fundamental Law of Vatican City State" (PDF). Vatican City State. 26 Şubat 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2022.
- ^ De Agostini Atlas Calendar 3 Haziran 2020[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 1930, p. 99. (İtalyanca)
- ^ De Agostini Atlas Calendar 3 Haziran 2020[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 1945–1946, p. 128. (İtalyanca)
- ^ "Population" (İtalyanca). Vatican City State. 16 Mart 2024. 17 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2024.
- ^ "Europe :: Holy See (Vatican City) — The World Factbook - Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 12 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2010.
Dış kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Çoban, Bekir Zakir (2009). Geçmişten Günümüze Papalık. İstanbul: İnsan Yayınları / Dinler Tarihi Dizisi. ISBN 9789755745169.
| Kültür | Vatikan (1984) • Tarihi Roma Şehri, Papalık Makamı'nın Ortak Topraksal Haklar ile Paylaşılan Mülkü ve Surdışı St. Paul Bazilikası (1980),(1990) 1 |  |
|---|---|---|
1 İtalya ile ortak paylaşılan eserler | ||
| Önceki genişlemeler | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Adaylar |
| ||||||||||
| Potansiyel adaylar | |||||||||||
| Ortaklıklar |
| ||||||||||
| Coğrafi olarak diğer Avrupa ülkeleri | |||||||||||
