Lockheed SR-71 Blackbird
Lockheed SR-71 "Blackbird", Amerikan havacılık şirketi Lockheed Corporation tarafından geliştirilen ve üretilen uzun menzilli, yüksek irtifa, Mach 3+ stratejik keşif uçağıdır. SR-71, "Blackbird" ve "Habu" dahil olmak üzere çeşitli takma adlara sahiptir.[1]
| SR-71 Blackbird | |
|---|---|
 Sierra Nevada Sıradağları (Kaliforniya) üzerinde bir SR-71B eğitim uçağı (1994). Yüksekteki ikinci kokpit eğitim görevlisi içindir. | |
| Türü | Stratejik Keşif |
| Ulusal köken |  ABD |
| Üretici | Lockheed-Skunk Works |
| Tasarımcı | Clarence "Kelly" Johnson |
| İlk uçuş | 22 Aralık 1964 |
| Hizmete giriş | 1966 |
| Hizmetten çıkış | 1998 |
| Durumu | Hizmet dışı |
| Üretim sayısı | 32 |
1966 yılında üretilmiştir. Uçağın adı aslında RS-71'di; ancak dönemin Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Johnson'un uçağın geliştirme aşamasında uçağın adını yanlış telaffuz etmesi sonucu SR-71 olarak adlandırılmaya başlandı. YF-12A'dan geliştirilmiş olup, iki kişilik mürettebatı vardır. Clarence "Kelly" Johnson tarafından tasarlanmıştır. Radara görünmesine rağmen, çok hızlı olması en büyük özelliğidir. 1995 yılında kullanımdan kaldırılmıştır. Ayrıca bu uçakta radar yansımalarını önleyen siyah rengi ve görevi (gizli bilgiler toplamak) yüzünden "Blackbird (Karakuş)" adı verilmiştir. Uzun mesafelerde en iyi avcı uçaklarından daha hızlıdır (Mach 3 = Saatte 2.500 mil veya 3.500 km den fazla) ve saldırıdan korunacak bir irtifada (25.000 m - 95 bin feet ) uçabilir. Algılama cihazlarıyla ve hava-havaya veya karadan-havaya füzeleri şaşırtacak sistemlerle doludur. Kızılötesi kameralar, sıcaklık algılayıcıları ve üzerinde uçulan arazinin görüntülerini anında aktarmaya yarayan vericilerle donatılmıştır. Blackbird'ün algılayıcıları saatte 155.000 km den fazla bir alanı taramaya imkân verir. SR 71'ler soğuk savaş sırasında Rusya'nın gizli birliklerini bulabilme nokta hedef tarifi sağlayan bir gizlilik projesidir. Bu çok önemli program 1991 Sovyetler Birliği'nin parçalanmasında büyük rol oynadığı bu buna benzer Amerika'nın keşif uçakları ve ELF verici istasyonları buna benzer casusluk timlerinin bütünüdür. 1990'da yapılan testlerde, SR-71 lerin saatte 5682 km den fazla hız yapması durumunda, dış sıcaklığı 1500 F'a (yaklaşık 815 santigrat derece) ulaştığı halde uçağın hareket kabiliyetinde bir değişme olmadığı görülmüştür. SR 71 savaş uçağı temel olarak A-12 esas alınarak tasarlanmış ve modernize edilmiştir. Bu savaş uçağının Rus hava kuvvetlerindeki karşılığı Tu-22 BLINDER TUPOLEV savaş uçağıdır.
Geliştirme[değiştir | kaynağı değiştir]
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
Lockheed'in bir önceki keşif uçağı, Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) için tasarlanmış olan nispeten daha yavaş olan "U-2" uçağıydı 1957 yılının sonlarında CIA, savunma şirketi Lockheed'e tespit edilemeyen bir casus uçak yapması için başvurdu. "Archangel" adı verilen proje, Lockheed'in Burbank, Kaliforniya'daki Skunk Works biriminin başkanı Kelly Johnson tarafından yönetiliyordu. Archangel projesi üzerindeki çalışmalar 1958 yılının ikinci çeyreğinde U-2'den daha yüksek ve daha hızlı uçma hedefiyle başladı. On aylık bir süre içinde birbirini izleyen 11 tasarım arasından "A-10" en önde gidendi. Ancak buna rağmen, şekli onu radar tespitine karşı savunmasız kılıyordu. 1959 yılının mart ayında CIA ile yapılan bir toplantıdan sonra, tasarım uçağın radarlar tarafından tespit edilebilirliğini %90 azaltacak şekilde değiştirildi. CIA, 11 Şubat 1960'ta Skunk Works'ün "A-12" adı verilen bir düzine casus uçak üretmesi için 96 milyon ABD Doları (2023'te ~758 milyon ABD Doları) tutarında bir sözleşmeyi onayladı. 1960 yılında Francis Gary Powers'ın U-2 uçağının düşürülmesi, bu uçağın savunmasızlığının ve A-12 gibi daha hızlı keşif uçaklarına duyulan ihtiyacın altını çizmiştir.[2]
A-12 ilk olarak 25 Nisan 1962'de Nevada'daki Groom gölü (51. Bölge) üzerinde uçmuştur. On üç adet üretildi; üç adet YF-12 avcı uçağı prototipi ve iki adet M-21 insansız hava aracı taşıyıcısı olmak üzere iki varyant da geliştirildi. Uçağın "Pratt & Whitney J58" jet motoruyla güçlendirilmesi planlanmıştı, ancak geliştirme programının uzaması sebebiyle başlangıçta daha az güçlü "Pratt & Whitney J75" jet motoru ile üretildi. J58'ler kullanılabilir hale geldikçe güçlendirildi ve serideki sonraki tüm uçakların (A-12, YF-12, M-21) yanı sıra SR-71 için de standart motor haline geldi. A-12 1968'de emekliye ayrılmadan önce Vietnam ve Kuzey Kore üzerinde görevler yaptı. Programın bütçeyi aşması[3] ve A-12'nin bir türevi olan SR-71'in üretim tarihinin yaklaşması[4] nedeniyle iptal edildiği 28 Aralık 1966 tarihinde duyuruldu,[5]
Rekorları[değiştir | kaynağı değiştir]
Kulvarında dünyanın en hızlı ve en yüksek irtifada uçabilen operasyonel insanlı uçağıdır. Seri numarası 61-7958 olan bir SR -71 28 Temmuz 1976'da 85,069 feet (25,929 m) yükseklikle "mutlak irtifa rekorunu" ve 1,905.81 knots (2,193.2 mph; 3,529.6 km/h) ile "mutlak hız rekorunu" kırdı. Birkaç uçak bu irtifaya tırmanarak SR-71’e yaklaştı fakat uçuşu sürdüremedi.[6][7][8][9]
Ayrıca 1 Eylül 1974'te Amerika Birleşik Devletleri Ordusu'ndan James V. Sullivan Maj, Noel F. Widdifield ve keşif sistem subayı yönetiminde New York'tan Londra'ya havalanan uçak, önceden belirlenmiş rotada, hedefine 1 saat 54 dakika ve 56.4 saniye sonra ulaşarak bir rekor daha kırmıştır.[10]
Genel Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Mürettebat: 2 (Pilot ve Keşif Sistemleri Operatörü)
- Uzunluk: 32.74 m (107 ft 5 in)
- Yükseklik: 5.64 m (18 ft 6 in)
- Kanat Alanı: 170 m²(1,800 ft²)
- Boş ağırlığı: 30,600 kg (67,500 lb)
- Yüklü ağırlığı: 69,000 kg (152,000 lb )
- Azami Kalkış Ağırlığı: 78,000 kg (172,000 lb)
- Motor: 2× Pratt & Whitney J58 kesintisiz hava alışlı Artyakıcı turbofan,
- itme gücü: 34,000 lbf (151 kN) her biri için
Performans[değiştir | kaynağı değiştir]
- Azami hız: 3,3 Mach (2,200+ mph, 3,540+ km/h, 1,910+ knot)
- Menzil:5,400 km (2,900 nmi)
- Servis Tavanı: 25,900 m (85,000 ft)
- Tırmanış değeri: 11.820 fit/dak. (60 m/sn).
- Kanat yüklemesi: 410 kg/m²
- İtici Güç/Ağırlık oranı: 0.44
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Crickmore, Paul F. (1997). "Lockheed's Blackbirds – A-12, YF-12 and SR-71A". Wings of Fame (magazine)|Wings of Fame, 8. London: Aerospace Publishing. ss. 30-93.
- ^ Rich, Ben R.; Janos, Leo (1994). Skunk Works: a personal memoir of my years at Lockheed. 1st ed. Boston/Mass: Little, Brown. s. 85. ISBN 978-0-316-74330-3.
- ^ "A Futile Fight for Survival — Central Intelligence Agency". web.archive.org. 2007-10-09. Erişim tarihi: 2024-05-21.
- ^ Cefaratt, Gil (2002). Lockheed: the people behind the story. Limited ed. Paducah, Ky: Turner Pub. ISBN 978-1-56311-847-0.
- ^ McIninch, Thomas P. (1971). "The Oxcart Story" (PDF). Erişim tarihi: 2024-05-21.
- ^ "Record." 29 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. records.fai.org. Retrieved: 14 March 2010.
- ^ Landis and Jenkins 2005, pp. 77-78.
- ^ "Altitude record". 27 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2010.
- ^ "Records." 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. records.fai.org. Retrieved: 14 March 2010.
- ^ "Blackbird Records." 25 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. sr-71.org. Retrived: 18 October 2009.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- SR-71 18 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- SR-71 Karakuş galerisi 23 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
